ٺٽي ۽ مڪليءَ جا ڪردار

ٺٽي ۽ مڪليءَ جا ڪردار



ٺٽي ۽ مڪليءَ ۾ سمن کان وٺي ارغونن، ترخانن ۽ مغلن جي تاريخ جا باب موجود آهن، انهن مان ڪي باب پورا آهن ته ڪي ڦاٽل صفحن وانگر اڌ سچ ڳالهائي رهيا آهن. مڪليءَ جي حوالي سان اسان ڪنهن حد تائين تائين خوش قسمت آهيون ڇاڪاڻ ته آرڪيالاجي ۽ تاريخ هڪٻئي جي مدد لاءِ تيار آهن. ٺٽي جي حڪومتن ۾ تبديلين ۽ واقعن جا ڪي پورا اڻپورا تفصيل مڪليءَ نامه، ترخان نامه، تاريخ طاهري وغيره ۾ لکيل آهن، ڪي تفصيل دهلي سرڪار جي ڪتابن ۾ درج آهن. ان هوندي به مڪليءَ تي پکڙيل مقبرن ۽ تاريخ کي تڙ تڪڙ ۾ سمجهي نٿو سگهجي. هونئن به هيءَ تمام ڳتيل تاريخ آهي. ان جو هڪ هڪ ورق کولي الڳ الڳ پڙهڻو پوندو.

مڪليءَ تي مقبرن جا ٽي چار گروپ آهن. هر گروپ ۾ ٽن چئن قسم جا مقام ۽ اڏاوتي نمونا آهن، ڪي عمارتون مقبرا نه آهن. پر مسجدون درسگاهه يا کوهه آهن. ٿلهي ليکي هن قبرستان ۾ڪي حاڪم، امير، عالم سڳورا، ڪي درويش ۽ انهن جي خاندان جا فرد ستل آهن. بي شمار قبرون گمنام انسانن جون آهن. انهن مان هر هڪ پنهنجي پنهنجي زماني ۾ جنگ و جدال جا منظر تلوارن جون تجليون، رت خون، قتل و غارت. سخت خوف، بد امني، قتلام ، ڦرلٽ ۽ محلاتي سازشون ڏٺيون هونديون.