ٻوساٽ ڪھاڻي

ڍنس ها پر سج اڃا سويرڪو هو. ڀوتار اڃا نڪتو ڪونه هو پر ڪمي اڳ وٺيو بيٺا هئس. ساڳيو پراڻو چڪر ۽ رينگٽ : ڪنهن جو ڀُنگ ڏيڻ وٺڻ، ڪنهن جو جهيڙو. ڪو راضي نامو، ڪنهن جي سفارش! پيرل به سڀني وچ ۾ پنهنجي روئڻ سان، منهن لڙڪايو ڳاڙهي ڪار کي چلڪندو ڏسي رهيو هو. هر ڪو پنهنجي سور ۾ ٻيڻو پر هڪ ٻئي کي دلداريون پئي ڏنائون، ”الله چڱي ڪندو!“ ... ”بس ادا گريب جو جيئڻ!!“ باقي ماٺ.
ڀوتار جو خاص واٺو جمعو، وڏيري جي ننڍڙي ڀائٽي کي ڪڇ تي کڻي گهمائي رهيو هو، الائي ڇو اڄ ساجهر ئي ٻار کي ٻاهر موڪلي ڏنو هئائون. نينگر سندس وڏيون مڇون پٽڻ لاءِ گهڙي گهڙي هٿ پئي وڌايو ۽ هن پنهنجون مڇون پئي بچايون! گُلوءَ کان کِل ڇٽي وئي، ڪَمين جي چھري تي مرڪ اُڀري پر پيرل کان مرڪ به نه اُڄھي!
اوچتو ماٺ ٿي وئي. وڏيرو اسماعيل خان هوريان هوريان حويليءَ مان نڪري اوطاق ڏانهن پئي وڌيو، ڪو تڪڙو اڳتي وڌيو ، ڪو چُريو. ڪنهن پير ڇهُيا، ڪنهن پنهنجن هٿن سان پنهنجي پٽڪڙي لاهي سندس پيرن تي رکي . پيرل به وڌيو. نِوڙڻ کان بڇاڻ به آيس ٿي پر ڇا ڪري؟ رواج! نِوڙي، پير ڇُهي، سڀني جيان هٿ ٻڌي بيهي رهيو. منهن تي اونداھي ۽ زلزلو هئس.
”خير آ نه پيرل؟“ اها وڏيري جي کيڪار نه هئي، بس، ڄڻ ڪنهن سواليءَ جو سوال اگهامجي ويو هجي. پيرل گهڙي کن منجهي پيو. ”ڀوتار خير ئي ڪونهي!“
”ڀاڻين لاءِ آيو آهين...؟“اسماعيل خان کي شايد خبر پئجي وئي هئي.
”ابو آهين، ڇڏائي ڏيم!“ پيرل ڄڻ پنهنجي کٿل پڳ وڏيري جي پيرن ۾ لاهي وڌي.
”ها! هلون ٿا پر ٻڌو ڪنهن ٿس...؟“ اسماعيل خان به شايد شهر پئي ويو. ”ڀوتار خبر ناهي، جانو چئي پيو مل جي هڙتال ۾ ٻڌو ٿن.“ پيرل هٿ ٻڌي چيو.
”چڱو ڏسون ٿا ... اها ته خبر اٿئي نه ته ڪيس ڪٿي آ؟“
”مليٽريءَ ۾ ٿا چون سائين!“ پيرل ويچارڳيءَ سان وراڻيو- ڀانيائين ته مليٽريءَ سان بس ڀوتار ئي اٽڪي سگهي ٿو. انڌو ڇا ڄاڻي ته ڏيئو پاڻ مچ جي آڏو انڌو هوندو آهي.
”ڳالهه ڏکي ڪيئه پيرل! ڏاڍن جا هٿ پئجي ويا هِن.“
ڀوتار پاڻ وسامي ويو. سمجهيو هئائين پوليس جو ڪيس هوندو، احسان ٿڦڻ ۾ ديرنه لڳندي. پاڻ کي سڄي عمر ڳارائي ها پر هيل ته ڪم ئي ڪڌو ٿي پيو. بي وسيءَ جو احساس ٿيس. ايئن لڳس ڄڻ سندس ٽوپي لهڻ واري آهي.
ماڻهو ڪيڏو به اٻوجهه هجي پر پنهنجي ڪسَ پروڙڻ ۾ ويرم ناهي ڪندو، سمجهي ويو ته ڀوتار هٿ ٿو ڪڍي. پر ڇو؟ سو سمجهه ۾ نه آيس. ”ڀوتار! جئين چوندي تئين ڪندس ...“ پيرل منٿ ڪندي ڄڻ پاڻ کي ڀوتار وٽ وڪڻڻ لاءِ تيار ٿي ويو. اسماعيل خان کي پريشان ٿيڻ جي ضرورت نه هئي پر سندس ڦِڪائي به هروڀرو لڪل به نه هئي. ڪير هو جنهن کي اها خبر نه هئي ته خود سندس پٽ ڇهن مهينن کان سياسي قلم ۾ جهليل هو. چڱائي ان ۾ هئس ته ڳالهه مڃي ۽ جند ڇڏائي.
”اهي مليٽريءَ وارا ڪنهن جي ٻڌن ئي ڪونه بابا!- منهنجو پنهنجو ڇوڪرو ٻڌي ويا آهن ته هوم سيڪريٽري به هٿ نه ٿو وجهي!“ وڏيرو اسماعيل خان صفا هٿ ڪڍي پوئتي ٿي بيهي رهيو. پيرل کي چپ لڳي وئي. سمجهي ويو ته وڏيرو پاڻ بي وس آهي، نه ته وڏيري جو پٽ ۽ جيل ۾!! جيڪي کوڙا نٿي لڳا سي لڳن پيا. نه ڄاڻي ڇو پيرل ڪنهن قدر آٿت محسوس ڪيو .. شايد اهو احساس اڀريس ته جاڙو جڳ ۾ هيڪلو ناهي. ههڙو ويل ڪو فقط ساڻس نه ٿيو هو پر وڏيرو اسماعيل به ويچارڳيءَ ۾ ڀائيوار هو.
جانو ۽ پيرل لاريءَ ۾ چڙهي شهر پھتا. وڏيري اسماعيل خان جي بس ۾ چڙهيا هئا. دير لڳي سا لڳي، ڀاڙو ته بچيو. وڏيري جا ڪمي سندس لارين ۾ ڀاڙي کان ڇٽل هئا. جيل تي ملاقات لاءَ ميرل جو نالو لکايائون. ڪا مهل بيٺا هئا. جيل جو ڪارو لوهي در ڏسي پيرل جو هانءُ وسامي ويو هو. ”خبر ناهي ڪئين هوندو ميرل! ... ماريندا هوندس الاءِ ڇا؟،“ اکين ۾ لڙڪ پيا اچنس، دل پڪي ڪيو اکين ئي اکين ۾ پيئندو ٿي ويو.
ڄارين جي هُن ڀر سيخن مان ميرل جو چھرو ڏسي اکيون اٿلي پونس ها پر ميرل جو مرڪندڙ چھرو ڏسي وائڙو ٿي ويو. اداسي مري ويس، وڏي هئڻ جي حيثيت ۾ ذميداريءَ جي احساس سنجيدو ڪري ڇڏيس، ڄڻ ماڻهو ئي بدلجي ويو. چئي، ”گهٻرائجانءِ نه، مڙس ٿجانءِ! اڙي، نالو نه ٻوڙجانءِ. اهي مليٽري وارا هاڻي گهڻو نه رهندا ... سڀ خوش آهن، جيجي به ٺيڪ آهي!“
واپسيءَ مهل پيرل پنهنجو پاڻ تي حيران هو. هن جيڪو ڳالهايو تنهن تي پاڻ حيران هو. جانو سندس تبديليءَ تي مشڪي رهيو هو ۽ پيرل پنهنجي اڳوڻي پريشاني ۽ ڦڙڦوٽ تي ڦڪو پئي ٿيو. اهو ڇو ٿيو؟ڪئين ٿيو؟ پيرل کي ڪجهه به سمجهه ۾ نه آيو.
شام جو جيجيءَ جي ڀر ۾ ويهي ٻڌايائين پئي، ”ڏاڍو بهادر آهي تنهنجو پٽ، جھڙو شينهن! ٽھڪ کان سواءِ ڳالهائي نه پيو، لڳي ئي نه پيو ته جيل ۾ آهي، وڏيري جو پٽ به گڏيو ٿس .. توکان دُعا پئي گهريائين.“ جيجيءَ دُعائون ته گهڻئ ڏنس پر اهو سمجهي نه سگهي ته ميرل مليٽريءَ وارن جو ڇا وڃائيو آهي؟ پيرل به سمجهائڻ جي ڏاڍي ڪوشش ڪئي پر چڱيءَ طرح سمجهه ۾ پاڻ کي به نه ٿي آيس، بس ايتري ڳالهه سمجهيائين پئي ته ”مزور، هاري ۽ سياستي ماڻهون چون ٿا ته ووٽ ٿين ۽ مليٽري هلي وڃي!“ ڪاڏي وڃي ۽ ان مان ڪھڙو فائدو ٿيندو سو به وڌيڪ سمجهه ۾ نٿي آيس. جانوءَ ٻڌايس ته ”جمـھور ٿيندي، وزير ٿيندا، اِليٽري ايندي، روڊ ايندا، داد ٿيندو“ ۽ ٻيو به الاءِ ڇا ڇا ٿيندو ... سو وسري ويو هئس. ڪم ته سڀ چڱا لڳس پر رولو سمجهه ۾ نه آيس.
اڄ ميرل جي گهر ۾ چڱي پيهه رهي هئي، هر ڪو ٿي پڇڻ آيو. پوڙهي اڳ ئي منجهيل ويتر منجهي پئي، ڪنهن ڪنهن کي سمجهائي ۽ ڇا سمجهائي؟ ”الائي ادي! پيرل ٿو چوي ماڻهو مليٽريءَ کي ٿا چون ووٽ ڪرايو .. تنهين ڪري ٿا ماڻهو ٻڌين ... کوڙ ٻڌا اٿن...“
ها ڀيڻ! ڀاڻين به ٿي چيو ته وڳوڙ وڌي ويو آ ملڪ ۾، اها ماري آمريڪا الائي ڪير آ؟ زمانو ئي آداب ۾ پئجي ويو آ .. ماڻهو ماڻهوءَ جون ٻوٽيون ٿو پٽي .. اها قيامت ادي، قيامت!“ پوڙهي مٿو ٻڌي پئي رهي، اڌ مٿو سور مان پئي ڦاٽس، ايئن ٿي لڳس ڄڻ لهندو ئي نه. مايون به ڄڻ وانديون هيون پر جيڪي ٿي ڳالهايائون، اهو سڀ نئون هو. سڀ مٽيل مٽيل ڳالهيون، اڌوريون اڌوريون. شهرن ۾ سوچن جي اٿل پٿل جا پڙاڏا، اڻچٽا ۽ اڌورا.
اها شام پيرل لاءِ به عذاب هئي. چاچي مهر عليءَ آڏي پڇا ڪري کيس ٻيهر منجهائي ڇڏيو هو، ”ابا اهيو ته ٺيڪ آ، سڀ سٺو ٿيندو پر ڀاڻين کي ڇا ملندو؟ اڄ جي ڇورن جو اچي مٿو ڦريو آهي .. اڙي ڪجهه پوڙهيءَ جو به خيال اَٿوَ! هن عمر ۾ به ڏک ڏيندئوس ڇا؟ ابا پھرين گهر پوءِ جڳ ... پڳ ڪا ڀاڻين تي ڪونهي پئي!“ پيرل جو ذهن ڪلابازيون کائي کائي ٿڪجي پيو .. سڌو سادو ذهن، هر ڳالهه سھي پئي لڳيس، ”چاچو مهر علي به ٺيڪ ٿو چوي، غلط ميرل به ڪونهي .. جانو ته ٿيو ڄَٽ پر اسماعيل خان جو پٽ ته اِلاهي پڙهيل آهي!“ ڏک جيجيءَ جو به ڏٺو نه ٿيس. ڪجهه سمجهه ۾ نه آيس ته سرڪار کي گاريون ڏيڻ لڳو. گاريون ڏئي پيٽ ڀريس ته خار مان مٿو ٻڌي سمهي پيو. ماني به نه کاڌائين.
ميرل کي ٽي مهينا سزا ملي، ڏهه ڦٽڪا لڳس. ڇُٽي آيو ته ماڻهن گل پاتس. جيجل گهر مان نڪرڻ �