2020-06-19
داخلا نمبر 138
عنوان ٻيڙي ناهي ته به پرواهه ناهي
شاخ سنڌوءَ جو سفر
پڙهيو ويو 2260
داخلا جو حوالو:
هن داخلا جون تصويرون نه مليون
ٻيڙي ناهي ته به پرواهه ناهي
چڱو وقت لڳي ويو پر واٽ تي ڪو به ڳوٺڙو نظر نه آيو. صبح کان اتر جي ٿڌي هوا پئي لڳي. هڪجهڙا منظر ڏسي ڏسي ڪيئي همراهه ٿڪجي پيا آهن. ٿڌڙي هوا ننڊ پريءَ کي سڏي ٿي، سينيئر مهم جُو ٻيڙيءَ جي هنج ۾ اهلي پون ٿا. هوائون درياهه جي سطح تي ڇوليون اٿارين ٿيون. ڪنارن تي درياهه جي کاڌ ان وقت وڌي وڃي ٿي جڏهن هوائون تکيون ٿين ٿيون يا ٻيڙيون ڪناري جي ويجهو لنگهي لهرون اٿارين ٿيون. ڪنڌيون پاڻيءَ اڳيان بنهه بي وس آهن.
مس مس اڀرندي ڪنڌيءَ تي چار پنج همراهه نظر آيا آهن. ڪناري تي پهچي سامان پٽ تي رکيائون. ڪپڙا لاهي، لانگوٽي ٻڌي بيٺا. پنهنجي تنبي کي ڇاتيءَ سان ٻڌي، سامان پٺي تي کنيائون ۽ درياهه ۾ لهي پيا. پيٽ ڀر ترندا سير مان لڙهي ٻئي ڀر وڃي پهتا. تُنبا کولي سامان سان رکيائون، ڪپڙا پهري پنڌ ئي پنڌ الهندي پاسي اوجهل ٿي ويا. اهڙا منظر اسان اڳ به ڏٺا هئا.
”سهڻيءَ کي به ائين تنبو کڻي گهڙڻ کپندو هو“ ڪريم ميمڻ چيو، ”اجايو ڪچو گهڙو کڻي نڪتي ۽ وڃي الله کي پياري ٿي.“
همراهه پندرهن منٽن جي اندر درياهه جي ٻئي ڪپر تي وڃي پهتا هئا. نه پُل جي ضرورت، نه ٻيڙين جي ڪاڻ ۽ نه وري پاتڙين کي منٿ ميڙ. ٻه چار ميل ڏکڻ ۾ وري ساڳيو منظر ڏسڻ لاءِ مليو. پر هنن وٽ تنبو نه هئا. هڪ همراهه وٽ ٽيوب هو، ٻين وٽ گاهه جون ڳنڍيون.
ههڙا منظر سنڌ ۾ هنڌ هنڌ نظر اچن ٿا. اڳي ماڻهن وٽ هوا سان ڀريل مشڪون هونديون هيون، ٿي سگهي ٿو ته اڃا به ائين هجي پر هاڻي گاڏين جي ٽيوب سولائي ڪري ڇڏي آهي. درياهه پار ڪرڻ بي سبب ڪونهي، ماڻهو ڪيڏانهن بي سبب نٿا وڃن. اڪثر ماڻهو کير وڪڻڻ جو ڪاروبار ڪن. پتڻ پري آهي ۽ ٻيڙيون گهٽ. ٻيٽن تي مال جو چارو جام آهي تنهن ڪري هيءُ ماڻهو اتان چارو هٿ ڪن ٿا يا وري هڪ ڪنڌيءَ کان ٻي ڪنڌيءَ تائين کير پهچائين ٿا.
هڪ همراهه گاهه جي ڳنڍين کي ڇاتي سان رکي پاڻ کي کڻي درياهه ۾ ٿيلهو ڏنو. ترڻ ڇا هو، لڳو ٿي هٿن سان هلندا ٿي ويا. مون کي ڪينجهر جي ڇاتيءَ تي ترندڙ مهاڻا ياد اچي ويا.
ڪينجهر جا اهي مهاڻاجيڪي ٻيڙيون خريد ڪري نه سگهندا آهن. پتل جون سنهي چادر واريون وڏيون ديڳيون ترڻ لاءِ استعمال ڪن. ديڳ جي منهن تي ڇاتي رکي هٿن پيرن سان ترن. اهو مڇي مارڻ جو قديم طريقو آهي. ڪنهن وقت ۾ ان ئي طرح سنڌوءَ ۾ پلو ماريو ويندو هو. مهاڻا جيڪي مڇي جهلين سا ديڳ ۾ وجهي وري اڳتي هلن ٿا.
تِيلن جي ترهن ذريعي درياهه ٽپندڙ ماڻهن جا قد ننڍا ۽ رنگ ڪارا آهن. پر نه اهي ايترا ننڍا آهن نه وري ڪارا جيئن ويدڪ ادب ۾ انهن کي بڇڙو ۽ بي ڊولو ڪري پيش ڪيو آهي. انساني علمن جي ماهرن جي اندازي موجب اتر وارن ويڙهاڪ لوڪن لڳ ڀڳ 1500 قبل مسيح ڌاري دراوڙن کي اوڀر ڏکڻ طرف ڌڪي ڇڏيو هو. پر اهي ماڻهو اڄ به سنڌوءَ جي ڪنڌين تي نظر اچن ٿا. هونئن به سڄي هندستان توڙي سنڌو ماٿريءَ ۾ وڌ ۾ وڌ طبقو قديم پورهيتن جو آهي جن کي ويدڪ فلسفي ۾ شودر چيو وڃي ٿو. هڪ قديم ايراني حوالي موجب هندستان ۾ عام ماڻهن کي ’مهاڻو‘ سڏيو ٿي ويو جن جو ڪم پورهيو ۽ واپار ڪرڻ هو. ماهرن جي اها به راءِ آهي ته ٻاهرين لوڪن ٻيڙين جو ڌنڌو نه ڪيو ۽ قديم درياهي ماڻهو سٺا ٻيڙياتا آهن.