پاڪستان: سڀني لاءِ جنگ جو کليل ميدان

21 نومبر 1995ع
پاڪستان: سڀني لاءِ جنگ جو کليل ميدان

معاملو سچ پچ ايڏو ئي سنگين آهي جو اسلام آباد ۾ هنگامي حالتن جو اعلان ڪيو ويو آهي. مصري سفارتخاني ۾ ڪار بم ڌماڪي سان نه رڳو سفارتخانو اڏامي ويو آهي، نه رڳو اسلام آباد جون عمارتون ۽ ان ۾ رهندڙ ماڻهن جا هيانءَ ڏڪي ويا آهن پر خود ”اسلام آباد“ ڏڪي وئي آهي. اها ٻي ڳالهه آهي ته نانگ نڪري ويو آهي، هاڻي ليڪو پيو ڪٽجي! مصري سفارتخاني ۾ بم ڦاڙي مصري بنياد پرست پنهنجو مطلب پورو ڪري چڪا آهن ... ۽ هوڏانهن پاڪ فوج آهي، جنهن جي بم ڊسپوزل اسڪواڊ جاچ شروع ڪري ڇڏي آهي!
اسلام آباد ۾ ڪنهن غير ملڪي سفارتخاني جي ههڙي تباهي اڳ ته ڪڏهن به نه ٻڌي نه سئي وئي. ايئن ته ڪابل ۾ پاڪستاني سفارتخاني سان به ڪو نه ٿيو! هڪ هزار پائونڊ وزني بم، خدا جي پناهه! حق تي 17 ماڻهو مئا ۽ 90 زخمي ٿيا آهن ۽ زمين 12X13 فٽ گهرو کڏو ٿيو آهي! هڪ ٻيو وڏو ”کڏو“ پاڪستان جي سياسي استحڪام واري عمارت جي اڱڻ ۾ ٿيو آهي ۽ ٽيون وڏو کڏو سفارتي حوالن سان پيو آهي. هاڻي ڪهڙو سفارتخانو پاڻ کي اسلام آباد ۾ محفوظ سمجهندو جيڪو اڳ ئي ڪراچيءَ مان آفيسون بند ڪري وڇي اسلام آباد ۾ ”محفوظ“ ٿي ويٺو هو؟
جيڪي ماڻهو اسلام اباد ۾ ويهي ڪراچيءَ ۾ هلندڙ دهشتگرديءَ تي ”عالمانا“ تبصرا ڪندا هئا، هاڻي سمجهي سگهندا ته دهشتگردي ڇا ٿيندي آهي ۽ دهشتگردن سان ڳالهيون ڇو اجايون ثابت ٿينديون آهن؟ ظاهري طرح ته اهو ”مصر جو اندروني معاملو“ هو جيڪو پاڪستان ۾ ٿيو، مصر جي گهٽ ۾ گهٽ ٽن اسلامي گروهن اسلام آباد ۾ مصري سفارتخاني تي بم حملي جي ذميواري قبول نه ڪئي آهي پر سوال اهو آهي ته اهو ڌماڪو آمريڪا، انگلينڊ يا جپان ۽ جرمنيءَ ۾ ڇو نه ٿيو؟ آخر پاڪستان کي مقتل گاهه طور ڇو چونڊيو ويو؟ هڪ جواب ته شايد اهو ئي آهي ته پاڪستان ۾ دهشتگردن لاءِ حالتون سازگار آهن، ٻيو جواب پاڪستان جي مذهبي جماعتن وٽ آهي.
ذميواري قبول ڪندڙ گروهه ”جميعت اسلاميه“، ”جهاد“ ۽ ”بين الاقوامي انصاف گروپ“ آهن. 1992ع کان هيل تائين مصر ۾ 880 ماڻهو قتل ٿي چڪا آهن ۽ اهو تڏهن کان ٿيو آهي جڏهن کان جمعيت اسلاميه صدر حسني مبارڪ کي لاهي سخت اسلامي حڪومت قائم ڪرڻ لاءِ وڳوڙڻ جي مهم هلائي آهي. ان ئي گروهه جون مهيني ۾ اديس ابابا(ايٿوپيا) ۾ حسني مبارڪ تي ناڪام خوني حملو به ڪيو هو. ”جهاد“ گروهه ته آپگهاتي ”شهيدن“ جا نالا به ڏنا آهن ته اهي ايسام القمري ۽ ابراهيم سلامه هئا. پر آخري گروهه جو چوڻ آهي ته ”شهيد“ جو نالو خالد اسلامبولي آهي. هي اهو ماڻهو آهي جنهن لاءِ چيو ٿو وڃي ته هن 1981ع ۾ هڪ پريڊ دوران صدر سادات کي قتل ڪيو هو.
ان آخري گروپ جو گوريلو ڪيڏي نه عجيب ڳالهه چوي ٿو، ”خدا جو شڪر آهي ته اڄوڪي آپريشن انهن سوين لاوارث مائرن ۽ بيواهن جي چهرن تي مرڪ موٽائي آهي، جن جي وارثي کي حسني مبارڪ ناانصافيءَ سان قتل ڪرايو ۽ جن جو ڏوهه صرف ايترو چوڻ هو ته اسان جو خدا الله تعاليٰ آهي“ هڪ ٻئي گروهه چيو، ”هي آپريشن انهن لاءِ هڪ نئين پرهه جو ۽ مبارڪباد جو پيغام آهي جيڪي هزارن جي تعداد ۾ مصري جيلن جي اونهاين ۾ قيد آهن ۽ سخت اذيتون سهي رهيا آهن.“
مصري ”مهاجدن“ جون اهي ڳالهيون ڪنهن به دليل جي دائري ٻاهر آهن ته اسلام آباد ۾ مصري سفارتخاني ۾ بيگناهه قتل ٿيل 17 عدد پاڪستاني ۽ مصري ماڻهن جي موت تي اهي مائرون ۽ بيواهون مرڪيون هونديون جن جا پٽ ۽ مڙس، مصر ۾، بقول سندن اونداهين راتين ۾ ماريا ويا. هي مجاهد به ڪيڏا نه بيدرد آهن جيڪي ”موت موت“ ڪري ماءُ جي دل کي سمجهڻ جي دعوا ڪن ٿا. جيڪي پنهنجن نظرين جي تڪميل لاءِ ٻين جي نفيس جذبن بابت پنهنجي مرضيءَ سان تشريح ڪن ٿا ۽ ان غلط تشريح کي بنياد بڻائي بيگناهه ماڻهن کي بارود سان ڦاڙين ٿا.
پاڪستان جي حدن اندر ٿيل ڪا به دهشتگردي جيڪا ڪراچيءَ کان اسلام آباد يا تورخم تائين ڪنهن به هنڌ ٿئي ٿي، اڄ جو هڪ تمام وڏو سوال آهي جيڪو جنگي بنيادن تي حل طلب آهي. هڪ دهشتگرد مصري سفارتخاني ۾ بم ڌماڪي کانپوءِ اسلام آباد ۾ اي پي پي هيڊ آفيس کي فون ڪري پڇي ٿو، ”آئون هڪ بنياد پرست ڳالهائي رهيو آهيان، اڄوڪو تحفو ڪيئن رهيو؟“ جيڪڏهن اهو اسلام آباد جي نالي ۾ تحفو آهي ته پوءِ مسلمان پاڻ کي ان کان لاتعلق رکڻ پسندا ڪندا، جيڪڏهن اهو اسلامي انقلاب جي نالي ۾ تحفو آهي ته پوءِ انقلابي پاڻ کي ان کان به لا تعلق رکڻ پسند ڪندا آهن پر جيڪڏهن اهو ڪنهن قومي جدوجهد جو تحفو آهي ته پوءِ قوم ان کان به پاڻ کي جدا رکڻ پسند ڪندي. دهشتگرديءَ جو جواب فقط هڪڙو آهي ته دهشتگرديءَ جي مذمت ڪري ان کي اڪيلو ڪري ڇڏجي، ان جي ڪنهن به پاسي پٺڀرائي نه ٿئي. مصري دهشتگرديءَ ۾ پاڪستاني عوام سندن همدرد ٿي بيهندو ته ايئن ڪڏهن به ڪو نه ٿيندو. مصري ماڻهو دهشتگرديءَ جي ڏکن کان، پاڪستاني ماڻهن کان وڌيڪ وقف ناهن!
حزب اختلاف جي مسلم ليگي حصي کي گوڙ گهمسان ڪرڻ جو هڪ نئون موقف هٿ اچي ويو آهي پر اهو نٿا ڏسن ته ان انتشاري صورتحال ۾ هنن جو پنهنجو ڪيترو حصو آهي؟ البت مولويصاحبن جا بيان سوچڻ جهڙا آهن. سندن موقف ان ڪري به ٻڌڻ ضروري آهي جو هو پاڻ به مذهبي جماعتن جا اڳواڻ آهن. جمعيت علماءِ اسلام جو مولانا فضل رحمان ۽ ٻيا چون ٿا ته، ”اهو ملت اسلاميه جي دشمنن جو سفاڪاڻو ڪردار آهي. ملت اسلاميه جي اتحاد جي ٽڪر ٽڪر ڪرڻ وارا پاڪستان ۽ مصر جا ناتا خراب ڪرڻ جي ڪوشش ۾ مصروف آهن، اسان کي مصري حڪومت سان دلي همدردي آهي.“ مولانا سميع الحق، پروفيسر ساجد مير، مولانا اجمل قادري ۽ مولانا اعظم طارق چون ٿا ”اها هڪ گهري سازش آهي.“ جماعت اسلاميءَ جو امير قاضي حسين احمد چوي ٿو، ”ڌماڪي پويان سازشي طاقتن جو پتو هنيو وڃي! مون کي شڪ آهي ته هيءَ هڪ عالمي سازش آهي!“ ساڳي جماعت جو نائب امير پروفيسر خورشيد جو چوڻ آهي ته ”مصر ۾ اسلام جي حامي قوتن سان جيڪو سلوڪ ٿي رهيو آهي، اسان ان جي به مذمت ڪريون ٿا پر اسان اهو قبول نٿا ڪري سگهون ته ٻيا ماڻهو پنهنجن جهيڙن لاءِ پاڪستان جي زمين استعمال ڪن.“
جماعت اسلاميءَ جو لهجو، پاڪستان جي ٻين مذهبي جماعتن کان ٿورو نه، گهڻو مختلف آهي. ان ۾ ”احتياط“ نظر اچي ٿو. جماعت اسلاميءَ جي اها ڳالهه بالڪل ٺيڪ آهي ته ڌارين ملڪن جا اندروني جهيڙا نبيرڻ لاءِ ڌرين کي پاڪستان جي زمين استعمال ڪرڻ جي اجازت ڏئي نٿي سگهجي. پاڪستان جي زمين تي افغاني، ايراني ۽ فلسطيني گروهه پنهنجا مسئلا نبيرڻ جي ڪيئي ڀيرا ڪوشش ڪري چڪا آهن ۽ هاڻي مصرين وارو ورتو آهي. ٻين اکرن ۾ ”پاڪستان سڀني لاءِ جنگ جو کليل ميدان“ بڻجي چڪو آهي. پاڪستان جي جماعت اسلامي ۽ مصري مذهبي تنظيمن جو پاڻ ۾ پراڻو رشتو آهي، ان ڪري قاضي صاحب ۽ پروفيسر غفور جو محتاط لهجو سمجهه ۾ اچڻ جهڙو آهي.
پاڪستان ۾ مصري بنياد پرستن جون سرگرميون بي سبب نه آهن. سياسي مبصرن جو چوڻ آهي ته جمعيت اسلاميه پنهنجين سرگرمين �