پتڻ تي حال احوال
مٺڻ ڪوٽ پتڻ تي ڀرپاسي جون چڱيون خبرون چارون جمع ٿيل لڳيون، “مٺڻ ڪوٽ کان هيٺ روڊ ڏيئي ويندا ته پهرين امرڪوٽ ايندو ۽ پوءِ روجهاڻ جيڪو شيرباز مزاريءَ جو اباڻو شهر آهي. روجهاڻ امرڪوٽ کان 13- ميل پري آهي. درياهه کان ويندا ته ڀت سرپتڻ ايندو ۽ ان کانپوءِ سبزاني پتڻ، پوءِ ايندو امرڪوٽ پتڻ، جتان عمر ڪوٽ شهر چار ميل پري آهي. ان کانپوءِ سون مياڻي، بدڙي، ميران پور؛ مٺڻ ڪوٽ کان گُڊو 43- ميل پري آهي ... درياهه رستي.“
”ڀلا بابا فريد صاحب بابت اسان کي ڪجهه ٻڌايو!“ انور چيو.
”وڏي هستي آهي“ ٻه چار آواز گڏجي آيا. ”چاچڙان شريف ۾ پيدا ٿيو، اتي وڏيون درگاهون ۽ مقبرا آهن ... وڏو اوچو خاندان آهي ... نواب صادق محمد خان بهاول خان هن جو مريد هو. هن جو پنهنجو بحري جهاز هنن صاحبن لاءِ هو ... هتي هڪ گهاٽ آهي نشتر گهاٽ ... ان ۾ بحري جهاز آهي جنهن ۾ هزارين ماڻهو چڙهي سگهن ٿا. مٺڻ ڪوٽ ۾ درگاهه آهي، تمام وڏي درگاهه، لکها ماڻهو وڃن ٿا حاضري ڀرڻ ... اٺ ڏهه ڏينهن اڳ سندس عرس مبارڪ به ٿي ويو آهي.“
ٻه سال کن اڳ وڏي ٻوڏ دوران هتان جي ماڻهن درياهه ۾ مڇيءَ جو هڪ قسم ڏٺو هو. جوڙو هو. فشريز کاتي جي ماڻهن اهي مڇيون ڏٺيون اهي 12-12 ۽ 14-14 ڪلو وزني هيون. پنجاب جي فشريز کاتي انهن مڇين کي ڊالفن قرار ڏنو هو پر مقامي ماڻهن جو چوڻ آهي ته اها ٻلهڻ نه هئي.
”اسان ٻلهڻ نه ڏٺي آهي ڇا؟ روز پيا ڏسون ... وڏو فرق آ ٻلهڻ ۽ ڊالفن ۾!“ هڪ ماڻهو زور ڏيئي چيو ۽ سڀني هائوڪار ڪئي. جڏهن هتي ڊالفن مڇيون ٻوڏ سبب مري ويون هيون تڏهن مقامي ماڻهن هڪٻئي کان سوال پڇيو هو ته اِها ڪهڙي مخلوق آهي؟ انهن ماڻهن اهي مڇيون پوءِ ائين ئي ڦٽي ڪري ڇڏيون هيون، جن کي ڏسڻ پوءِ پنجاب جا فشريز کاتي جا عملدار آيا هئا. اتفاق سان فشريز کاتي جو هڪ ننڍڙو عملدار به اچي نڪتو. سندس چوڻ هو ته اٽڪ کان هيٺ سنڌوءَ ۾ ڊالفن مڇيءَ جو تعداد وڌ ۾ وڌ 14-18 آهي. سنڌ توڙي پنجاب ۾ ٻلهڻ ۽ ڊالفن هونئن ئي نه کاڌي ويندي آهي پر تنهن هوندي به سنڌ حڪومت 1974ع ڌاري ڊالفن مارڻ تي بندش وجهي ڇڏي آهي.
مٺڻڪوٽ پتڻ جي ملاحن ٻلهڻ ۽ ڊالفن کي ٻه جدا جدا جنسون چئي ڳالهه منجهائي وڌي. اها ڳالهه ته خاطريءَ سان چئي سگهجي ٿي ته سنڌوءَ جي پاڻين ۾ ڊالفن جو فقط هڪ ئي قسم آهي جنهن کي سنڌيءَ ۾ ٻلهڻ ۽ انگريزيءَ ۾ Indus Blind Dolphin چون ٿا. پڪ سان ملاحن کي يا فشريز وارن کي ڪا غلط فهمي ٿي هوندي.
ٻُلهڻIndus Blind Dolphin
مٺڻ ڪوٽ راڄڻ پور ضلعي ۾ آهي جنهن جون حدون ڏکڻ ۾ سنڌ جي سرحد تائين آهن. درياهه جي اوڀر ۾ مٺڻ ڪوٽ وٽ ٻيڙين جي پل ٽپڻ شرط ضلعو رحيم يار خان آهي. جنهن جون حدون سنڌوءَ جي اڀرندي ڪنڌي سان گڏوگڏ سنڌ سان ملن ٿيون. الهندي ڪنڌيءَ وارو روڊ ڪشمور کان سنڌ ۾ داخل ٿيندو جڏهن ته اڀرندي ڪنڌي کان سنڌ جو پهريون شهر اوٻاوڙو پوندو. سرحدي ڳوٺن جا نالا ٻيا آهن.