پريمي جوڙن جو عشق ۽ عشق جو فلسفو

اربع 16 فيبروري 2000ع

روزاني سنڌ حيدرآباد

پريمي جوڙن جو عشق ۽ عشق جو فلسفو

جڏهن سڄي دنيا ”عشق جو عالمي ڏينھن“ ملهائي رهي هئي، تڏهن دنيا جي نوجوان عاشقن ان ڏينھن کي ڪجھہ ان ريت ملهايو ڄڻ ان ڏينھن تي ”پريمي جوڙا“ ظالم سماج جي خلاف بغاوت جو جهنڊو بلند ڪري رهيا هجن. پريم ڇا آهي ۽ ”بغاوت“ ڇا آهي؟ پنھنجي تہ ڄمار لنگهي وئي پر اڄ تائين انھن ٻن لفظن جي معنيٰ سمجهي ڪو نہ سگهيا آهيون. هڪ صاحب ان ڏينھن جي تشريح ڪئي تہ ان ڏينھن تي پاڻ ۾ پکي مليا هئا ۽ چهنبون چهنبن ۾ وجهي هڪٻئي کي چميو هو ۽ پيار ڪيو هو ان ڪري دنيا ان ڏينھن(14 فيبروري) کي عاشقن جو ڏينھن ڪري ملهائي ٿي ۽ ان کي St: Valentine Day…. چيو وڃي ٿو.“

هڪ دوست چيو، اسان ”عشق سلامت!“ جو نعرو هڻنداسين، ٻئي چيو ”ڏڪار ۾ ڪھڙو عشق ٿيندو!“ ٻنہي دوستن مان ڪير ٺيڪ ٿو چوي ۽ ڪير غلط آهي؟“ آئون ڪير ٿيندو آهيان جو عشق جي تشريح ڪريان! آئون فقط ايترو چئي سگهان ٿو تہ عشق، فنا ۽ بقا جي چڪر ۾ رهندڙن کي چڪرائي ڇڏي ٿو. جيڪو عشق ڪري ٿو، اهو عشق ۾ جذب ٿي وڃي ٿو ۽ پاڻ ۾ پرينءَ کي پسي ٿو. پر، جيئن تہ آئون ”عشق ۾ جذب“ آهيان ئي ڪو نہ. تہ پوءِ آئون عشق جي ڪھڙي تشريح ڪريان ۽ پاڻ کي عاشق ڪيئن سڏايان؟ ”جان جان پسين پاڻ کي، تان تان ناھہ سجود! وڃائي وجود، تہان پوءِ تڪبير چئو!“

علم ۽ عشق جي بادشاھہ مولانا جلال الدين روميءَ چيو تہ مون عشق جي ڏاڍي تشريح ڪئي... ڏاڍي تشريح ڪئي، بلڪه تمام گهڻي تشريح ڪئي، پر جڏهن مون عشق ڪيو، تڏهن مون کي پنھنجين تشريحن تي ڏاڍو شرم آيو!“ بنا پريم جي، پريم جي ڪھڙي تشريح!؟ ۽ عشق جي باھہ ۾ پڄرڻ بنا ڪھڙي تشريح!؟ اڃا بہ سچ پڇو ان کان جنھن عشق جي آگ ۾ ٽپو ڏنو اهو نہ دانہون ڪندو آهي ۽ نہ ڪوڪاريندو آهي. عاشق جي جلڻ ۽ ڪنھن دوزخيءَ جي جلڻ ۾ فرق هوندو آهي.

”سينٽ ويلنٽن جو ڏينھن“ ۽ پکين جون چهنبون ويڙهائڻ اهي ٻوليءَ ۽ اندر ۾ موجود جذبن جون خارجي مشابھتون ئي آهن نہ تہ عشق جو انجام عاشق جي فنا کان اورتي ٻيو ڪجھہ بہ نہ آهي. جيڪڏهن اورتي رهجي ويو ۽ پڙ ڇڏي ڀڳو تہ پوءِ هن کي عاشق ڪير چوندو؟ پر، هاڻي عشق جي معنيٰ ڪا ٻي ٿي وئي آهي. يورپ جا نوجوان عشق کي ”چميون ڏيڻ ۽ جسماني ميلاپ جي آزادي، بلڪه سر عام ڪرڻ جي آزاديءَ کي معراج سمجهن ٿا. اسان ڇا چئون، هر ڪنھن جي پنھنجي سوچ آهي. اسان تہ محبوب جو نانءُ چپن تي آڻڻ بہ عيب ۽ گستاخي سمجهندا آهيون. ڇا ڪو اهڙو پاڳل پيدا ٿيو آهي جنھن چؤ واٽي تي بيھي محبوب جو نانءُ کنيو هجي!؟

قيس کي جڏهن پٿر هنيا ويا تڏهن هن جي زبان تي ”ليليٰ ٿي آئي سسئيءَ ”پنہون“ ٿي ڪيو. مومل ”راڻا! راڻا!“ پڪاريو ۽ مارئيءَ ملير! ملير!“ ٿي ڪيو عشق سڀني جو ساڳيو هو، نالا جدا جدا هئا. پر،ا صل نانءُ ڪنھن ڪو نہ کنيو. گستاخي ڪير ڪري!؟ ۽ هي يورپي جوان جن جو رنگ هاڻي ايشيا تي بہ چڙهندو پيو وڃي عشق کي ”جنسي ميلاپ جي آزادي“ تائين محدود سمجهن ٿا بلڪه هم جنس پرستي جھڙي ڪامنا کي ”عشق ۽ حسن“ جهڙن آفاقي جذبن جو حصو سمجهن ٿا.

عاشق تہ پاڻ سونھن جي آڏو دائمي غلاميءَ جون زنجيرون پائي نچندو آهي. اڄڪلھہ ڪھڙي هوا لڳي آهي جو عاشق سونھن کي پنھنجي ملڪيت سمجهڻ لڳو آهي!! اخبارون اهڙين خبرن سان ڀريون پيون آهن جن ۾ اڄڪلھہ جا جوانڙا مرضيءَ جي شادي نہ ٿيڻ سبب پاڻ کي يا پنھنجي پريميڪا کي قتل ڪندي دير ڪو نہ ٿا ڪن. هي واھہ جو عشق آهي جنھن ۾ ”سونھن“ کي فقط ان ڪري قتل ڪيو ٿو وڃي جو اها عاشق جي جهول ۾ ”پڪل ميوو“ وانگر ڪو نہ ڪري!

ڇا ”سونھن“ بہ ذاتي ملڪيت ٿي سگهندي آهي ۽ ڇا سونھن فقط اها آهي جيڪا ڪنھن فرد کي ٻئي فرد جي جسماني خدوخال ۾ ٿي ڏسجي!؟ جيڪڏهن هڪٻئي جا چپ سر عام چمڻ ئي عشق محبت جي ڪهاڻي آهي تہ پوءِ اي لوڪو! عزازيل جي عشق جو ڇا ٿيندو جنھن سبيل سڪ سبب لعنتي ٿيڻ قبول ڪيو!؟ عاشق ملامت جو بار پنھنجي ڪلهي تي صليب وانگر کڻندو آهي ۽ عاشق جي روايت سر ڏسڻ آهي جيئن منصور، مخدوم، سرمد، دارا ۽ شاھہ عنايت ڏنو يا راءِ ڏياج ڏنو. هاڻي ڪھڙو عشق ساماڻو آهي جيڪو منھن کان سر گهري ٿو ۽ چاهي ٿو تہ سونھن، ڪنھن شڪار ٿيل پکيءَ وانگر سندس پيرن ۾ اچي ڪري!

عشق جا بہ ڪي ادب آهن. ادب نڪري ويو تہ حيواني صفت ۽ عشق ۾ فرق ڪيئن ڪري سگهبو؟ ڀلي تہ کڻي ڪو ماڻهو مامتا، شفقت، ڀائپي جهڙن رشتن ۾ تقدس ۽ سونھن ڳولي نہ سگهي. ڀلي تہ ڪو ماڻهو خدا جي خلق سان پيار ۾ عشق ۽ سونھن کي ڳولي نہ سگهي. ڀلي تہ هو هن ڪائنات ۽ فطرت ۾ انسان جي جنم جو ڪارڻ سمجهي نہ سگهي. ان هوندي بہ عشق ۽ سونھن جو هڪ محدود تصور آهي، هر نر ماديءَ ۾ هڪٻئي لاءِ جنسي ڪشش جنھن کي اڄوڪي اصطلاح ۾ ”پريمي جوڙا“ چيو وڃي ٿو. ڏاڏو آدم ۽ ڏاڏي حوا جنھن ڪشش کان مجبور ٿي ڪڌو ڪم ڪري ويٺا هئا ۽ بہشت مان تڙيا ويا هئا، حيرت آهي اڄ بہ پريمي جوڙن لاءِ معراج جي ڳالھہ ساڳي آهي.

آئون، بائلاجيڪل ضرورتن ۽ جبلتن کان انڪار ڪو نہ ٿو ڪيان ۽ نہ وري ”پريمي جوڙن، جو دشمن آهيان. بہشت مان نڪتل پريمي جوڙو ڌرتيءَ تي ڇا ٿو ڪري؟ ڇا بہ ڪري، سندس مرضي! پر عشق جي غلط تشريح سان بہ بنہه غير منطقي.... اهو وڏو ظلم آهي. اي پريميو! توهان جنھن پريم جي ڳالھہ ٿا ڪيو، اهو ڪھڙو ساهوارو نٿو ڪري؟ توهان پاڻ چئو ٿا تہ ان ڏينھن تي ٻن پکين پاڻ ۾ چهنبون ملايون ۽ پيار ڪيو!“ اها نر ۽ ماديءَ جي وچ ۾ ڪشش ۽ هڪٻئي لاءِ پيار جي ڪهاڻي آهي جيڪا رڳو سينٽ ويلنٽن، يورپ ۽ ڪنھن مخصوص ڏينھن سان جڙيل ڪو نہ آهي. هيءَ تہ روز جي ڪهاڻي آهي. ڇا توهان ڪڏهن اهڙو منظر پنھنجين اکين سان ڪو نہ ڏٺو آهي؟

سنڌي اخبارون تہ ”پريمي جوڙن“ جون بنا پئسي وڪيل آهن. تمام چڱو پر، نہ اها خبر اخبارن وارن کي آهي ۽ نہ وري ”پريمي جوڙن“ کي تہ هن معاشري سان سندن جنگ ”ملڪيت تان خونريزي“ کان وڌيڪ ڪو نہ آهي. پنھنجي حق لاءِ وڙهڻ عين فرض آهي پر آئون وري بہ عرض ڪندس تہ اسان جنھن معاشري ۾ رهون ٿا ان جا بہ ڪي ادب آهن. ريتون ۽ رسمون ماضيءَ جي تجربن تي بيٺل آهن، انھن کي هڪ لحظي اندر منڌيئڙو ڏيئي نٿو سگهجي. ماضيءَ جون سڀ ريتون ۽ رسمون خراب ڪو نہ آهن ۽ نہ وري معاشري ۾ داخل ٿيندڙ هر نئين ڳالھہ خراب آهي.

آئون رڳو ايترو عرض ڪرڻ ٿو چاهيان تہ لوڪو! سنڌ، سنڌ آهي اها رات وچ ۾ انگلينڊ ٿي ڪو نہ ٿي سگهي ۽ نہ وري ٿيڻ گهرجي. سنڌ، سنڌ ئي رهندي. اها نہ مڪو مدينو ٿي سگهي ٿي ۽ نہ وري ماسڪو ۽ بيجنگ. اها يورپ جي ڏاکڻن سامونڊي ڪنارن جا منظر بہ پيش نہ ڪندي ۽ نہ وري ڪرڻ گهرجن... ڇا سچ پچ سنڌ جا نوجوان سنڌ ۾ پٽايا جھڙا ساحل ۽ يورپ جون نائٽ ڪلبون ڏسڻ چاهي ٿو. مون کي شڪ آهي. سنڌ جو غيرت مند نوجوان طبقو ايئن ڇو سوچيندو؟ ڇا هن جي دل ۽ دماغ ۾ عورت جو احترام نہ آهي؟

پر، هيءَ ” پريمي جوڙن“ واري ڳالھہ! مون کي سمجھہ ۾ ڪو نہ ٿي اچي. مڃيوسين تہ هر عورت ۽ مرد کي پنھنجي مرضيءَ جو جنم ساٿي چونڊڻ جو حق آهي! ان حق لاءِ و�