پشو پاشا - ڪھاڻي

�ن ۽ اجڙيل کيت کيس ھمدرد ۽ ھم خيال معلوم ٿيا.

ھڪ ئي ڌڪ سان جبلن جي چوٽين کان ٿيندو، تارن جي دنيا ۾ اڏامڻ لڳو. ڄڻ تہ ڪو ازل جو آواز کيس اڃا بہ اڳڀرو سڏي رھيو ھو. ماٿري ۽ نھر ۽ کيت ۽ خود پِشـُو سڀ ھيٺ پٿرن ۾ ئي اٽڪيا رھيا. پر سندس ٻيو ڪجهہ ھوائن ۽ آسمانن ۾، ستارن کان ٿيندو، مٿي ئي مٿي، اڏامندڙ رابيل وانگر، حسن جي طرف، بنا اٽڪ، لس ئي لس، ترندو ويو. پِشـُوءَ جي ھن اڏند کٽوليءَ کي سندس سنگتين ڇڪي ھيٺ آڻي، حقيقت جي ڪنڊن سان زمين جي تھہ تي جڪڙي ڇڏيو. کيس ٻہ ٽي ٿڦون وھائي ڪڍيائون. چي، ”گندي اوڍي وڃي گهر ويھہ! “ پِشـُوءَ جا نشا ئي ٽٽي ويا. ڳھر لھي ويس. ڪاوڙ مان وڏيون وڏيون ٻرانگهون ڀريندو، اچي رئيس جي حويليءَ وٽ نڪتو. وجھہ وٺي گلناز جون ٻئي ٻانھون کڻي جھليائين. چي، ”تون منھنجي آھين.گلناز جون پياسي اکيون، ڊگها ڊگها ساھہ ۽ ڍرو ڍرو بدن، پِشـُوءَ جي ھر سوال جو وڻندڙ جواب ھئا. پِشـُوءَ جي آسماني پيار واري اڏامندڙ رابيل پويان پير ڪيا. سندس سڳنڌ ھوا ٿيندي وئي. سندس نرم ۽ نازڪ پکڙا ڪومائجي ڇڻندا ويا. باقي سڪل ڏانڊي اچي پٿرن ۾ پيئي، جنھن کي وقت جي ڳوري ۽ کھري چڪيءَ پيھي ماري دنيا جي ذرن ۾ ڳوھي ۽ ڳاري ڇڏيو. پِشـُوءَ جي پٿريلي طبيعت وري اوج تي اچي ويئي. گلناز وٽان موٽي، ڪنهن جون ٻانهون مروٽيائين، ڪنهن کي جهلي ڌونڌاڙيائين ۽ ڪنھن کي ڪلھي تي کڻي ڦيريون پارايائين. پنھنجي سنگت سان وڏا وڏا ٽھڪ ڏيئي کليو، سندس ھڪ ھڪ ٽھڪ سان ڄڻ تہ غم جو ھڪ ڄميل ٽڪرو اندر مان نڪري، ڦھڪو ڪري، وڃي ٿي پٽ تي پيو. رئيس جي، شروع کان وٺي، پِشـُوءَ سان ڪانہ پيئي ھئي. پِشـُو ھر وقت پيو پنھنجين سنھڙين ڀورين مڇن کي وٽيندو ھو. رئيس کي ڏاڍا جڪ ايندا ھئا. چي، ”ڀاڙي. بيڪار، تون ڪھڙي لاٽ جو پٽ آھين، جو وتين ٿو مڇون وٽيندو! “پِشـُو ڀڙڪو ڏيئي اٿيو، چي، ”ڀاڙي آھين تون! بيڪار آھين تون! “ پوءِ تہ ھنگامو مچي ويو. پِشـُوءَ تي چڙھي ويا. پِشـُو بہ ٻن چئن کي سٽيندو ڪٽيندو نڪري ويو.

رئيس ھاڻي ڦوڪون ڏيڻ ۽ ڏنگ ھڻڻ لڳو. ڪنھن کي ٻَڌائڻ، ڪنھن کي مارائڻ ۽ ڪنھن کي لڏائڻ، آزار مچي ويو. صدين جي بيٺل سماجڪ پاڻيءَ ۾ رئيس جي ٿاڦوڙن ڌپ مچائي ڏني. پِشـُوءَ پنھنجي ساٿين کي انھيءَ ڍونڍ کان ڪڍي ٻاھر ڪيو. چي ”ھڏ ھڻون اسين، پٺيءَ اگهاڙي رھون اسين ؛ پوءِ بہ اسين ڪميڻا ۽ رئيس چڱو مڙس؟ چڱا مڙس اسين آھيون، رئيس ناھي! “ پِشـُو نہ ڊڄڻو ھو، نہ سست. رئيس جيستائين سنڀري ئي سنڀري، تيستائين پِشـُوءَ ڪيترائي اڙٻنگ جوان پنھنجي پاسي ڪري ورتا. نئون خون ۽ نوان امنگ! چي، ”کيت اسان جا آھن، ڪاريز اسان جا آھن. اسين سڀ ڪجهہ آھيون. اسان جي آڏو ڪو نہ اچي! “

رئيس باھہ ٿي ويو. پوڙھا پوڙھا وائڙا ٿي ويا. ھٿ ٺوڪي پئنچات گڏ ٿي. مـُلا فتوا ڏني. چي، ”اوھين ڪافر آھيو. توھان جي جنازي نماز جائز ناھي. توھان کي غسل ڏيڻ روا ناھي!“ نوجوان سڀ اٿي کڙا ٿيا، چي، ”ڪافر تون آھين، غسل تو کي نہ ايندو!“ وڏيرڪي پئنچات پَتن جي ماڙيءَ وانگر ڊھي، وڃي پَٽ پيئي.

رئيس باھہ ٻاري ڏني. اناج کڄي ويا. گهر سڙي ويا. کيت اجاڙ ٿي ويا. مائون ۽ ٿيندڙ مائرون ٿڌيءَ ڇانو مان ڪڍي، لُڪ ۽ لوءَ جي حوالي ڪيون ويون. بس ائين ئي ”نظام حيات“ کي اکوڙيندڙ، پنھنجي اکوڙڻ جو سامان پيدا ڪيو. انڌا ڌنڌ، تڪڙو تڪڙو- وڏي بي چينيءَ سان. پوڙھن پِشـُوءَ کي ٺاھہ لاءِ سمجاھيو. پِشـُو خفي ٿي، ٻئي ھٿ کڻي کوليا، چي، ”اڃا بہ ٿا چئو تہ رئيس چڱو مڙس آھي؟ ڪنھن سان ٺاھہ ڪجي! ڇا تي ٺاھہ ڪجي!“

پِشـُوءَ حڪومت جو سھارو وٺڻ چاھيو. سوچيائين تہ ڪا انڌير ننگري تہ ڪانھي! نيٺ بہ تہ ملڪ ۾ قانون آھي. کيس اميد جو ڪرڻو نظر آيو. ھن شھر وڃڻ جي پڪ ڪئي.

پِشـُو پھريائين سڌو لالي محمد دين وٽ ويو. ھـُو حاجي ھو ۽ حافظ ھو. ڳوٺ وارن کان پيشگيءَ تي اناج ۽ مکڻ وٺندو ھو. پِشـُو کانئس قرض گهريو، پر لالو صفا چڙي ويو. چي، ”اوھين لاھي پائي بي حياءَ ٿي بيٺا آھيو. نہ ننڍ وڏائيءَ جو ادب، نہ چڱي مڙس جو لحاظ. رڳو ڏنڊي جي زور تي ليڪو لنگهي ويا آھيو. ڪير اوھان چورن ڌاڙيلن کي پئسو ڏيندو!“ پِشـُوءَ جا تاڪ لڳي ويا. اندر ئي سڙي ويس. ڏند ڪرٽي، لوڙھہ کڻي اڀي ڪيائين. چيائين تہ ”چور! ڌاڙيل! بي حياءَ، تون جڏھن ھتي آيو ھئين تڏھن تو وٽ ڇا ھو؟ “ لالو ڏڪڻ لڳو. جھٽ ڏھين ڏھين جا ٻہ نوٽ ڪڍي کڻي پِشـُوءَ جي ھٿ ۾ ڏنائين. پِشـُوءَ نوٽن کي مروڙي سروڙي کڻي لالي جي منھن ۾ ھنيو، ۽ پويان پير ڪيائين. سوچيائين تہ ھن ڪم ۾ پئسا پنھنجن کان ئي وٺبا، نہ ٻين کان. ھڪدم ٻہ چار رڍون ڪاھي شھر روانو ٿيو.

پِشـُو اتي پھتو جتي گند جا ڍير، ڪارخانا ۽ دونھان، شور ۽ غل لڳو پيو ھو. گهٽيون ۽ رستا ايترا، جو پتو ئي نہ پوي تہ ڪٿان آيا ۽ ڪاڏي ويا. نہ وري ڪو پورو ڏس ئي ڏئي. ھر ڪو پنھنجي شخصيت ۾ ئي وچڙيو پيو ھو. سڀڪو وٺ پڪڙ ۽ ڀڃ ڀڄان ۾ پورو. ائين ٿي ڏٺو تہ ڪنھن وڏي مڪار ۽ چالاڪ کيڏاريءَ، ڪنھن خاص ۽ ناپاڪ مطلب ڪاڻ، ھن سڄي شھر کي، انجڻ وانگر ٿي ھلايو، جنھن انجڻ جا پرزا ۽ ڪلون، ھي موڳا ۽ بي جان ماڻهو ھئا. انجڻ جي رٽ ۽ کٽ کٽ ۾ ڦري، جڏھن ھي انساني نٽ ۽ بولٽ طاقت ڇڏي، گرگهلا ٿي پئي ويا، تہ مشين جي تيز رفتارمان ٽٽي، زور سان وڃي ٿي پٽ تي ڦھڪو ڪيائون. جتي چِٻا ٿي ڪٽجي ڪنا ٿي پئي ويا ... پِشـُو اچي ھڪ نام ڪٺئي ليڊر وٽ نڪتو. کاڌيءَ جا ڪپڙا، کاڌيءَ جي صدري، ڪاري عينڪ ۽ لڪڻ ھٿ ۾، فرينچ ڪٽ ڏاڙھي، ڄڻ تہ سرٽيفڪٽ تي مھر. مٿان ڪڇ ۾ ٿيلھو، ڄڻ منڊيءَ تي ٽڪ. ڪمرو سھڻو سينگاريل ۽ درتي ٽانگو ھڪيو حاضر. پِشـُوءَ ڀانيو ڪنھن غلط ھنڌ اچي نڪتو آھيان. اڃا اڳڀرو وڌيو تہ ليڊر صاحب واڪو ڪري کيس ٻاھر ترسڻ لاءِ چيو. نيٺ کيس اندر گهريائين. حال احوال وٺي، کيس لمبو ليڪچر ڏنائين. چي، ”ميمبر ٿيو. شاخ قائم ڪيو. چندو گڏ ڪيو. ننڍن کاتيدارن سان ٺھي ھلو. ڏسو نه، اوھين سڃا آھيو، اڻ ڄاڻ آھيو، بکيا آھيو، بي وس آھيو... “ ۽ الائي ڇا ڇا چئي ويو. پِشـُو ڪجهہ نہ سمجھي سگهيو. نيٺ ليڊر صاحب کيس دلداري ڏيئي، ٻاھر ترسايو. چي، ”درخواست لکائي وٺ. مڙيئي چڱي ٿيندي!“ پِشـُو اڃا ٻاھر ئي ويٺو ھو، تہ رئيس گل خان اچي ٺڪاءُ ڪيو. بنا ھٽڪ سڌو اندر ھليو ويو. ليڊر صاحب کيس کلي کيڪر ڪئي. ياراڻا ٽھڪ ڏنائون. رئيس سئو روپيه چندو ڏنو، جو ليڊر صاحب جي صدريءَ ۾ غائب ٿي ويو. پِشـُو سٽ ڏيئي اٿيو، ڏند ئي ڀڪوڙجي ويس. چيائين، ”ڀاڙي! سڃو! بکيو! بي ايمان! “

پِشـُو ھڪ وڪيل وٽ ويو. وڪيل صاحب ننڍو نيٽو جوانڙو ھو. پئي مشڪيو. چي، ”يار اسين تہ پيٽ جا پوڄاري آھيون. اميرن مان ٽڪا ڪونہ وٽينداسون. اڻ پڙھيل ۽ اٻوجھہ ئي اسان جو شڪار آھن. ھي گلم ۽ غاليچا سڀ ٺڳيءَ جو ٺاھہ اٿئي. ملڪ جي قائدي موجب تنھنجي ڪابہ مدد ڪانہ ٿي سگهندي. في ڏين تہ ڪوڙو ڪيس ٺاھي ڏيانءِ. پوءِ کٽي تنھنجي قسمت. اوھان جي مصيبت، اسان جي ڪمائي. ٻي مدد مون وٽ ڪانہ اٿئي. نڪو مان واندو آھيان!“ ڪيڏي نہ مڪاري ھئي ھن جي صاف