پشو پاشا - ڪھاڻي

گوئيءَ ۾! خود فريبيءَ جي انتھا! جھل جو ڇيھہ! پِشـُو چپ چاپ اٿي کڙو ٿيو.

بي دليو، ڍرڪندو، رِڙھندو اچي ھڪ ٻئي وڪيل وٽ نڪتو. وڪيل صاحب اڌيڙ عمر جو ھو. سندس ڪٻٽن ۾ قانون جي ڪتابن کان وڌيڪ مارڪس ۽ لينن جا ڪتاب ھئا، فلسفي ۽ ادب جي ڪتابن جي ڍير. ھن جا ڀرون البت مٿڀرو ڇڪيل ھئا. سندس نرڙ ۾ ھر ھر گهنج پئي پيا. سندس مٿو اڌ تائين گنجو ھو.ھو سنھو سڪڙو ھو.

ڳالهايائين ٿي، تہ نظرون ھيٺ ٿي ڪيائين. ھر ھر ھٿ پئي مھٽائين. اندر جي اڻ تڻ ماس ئي ڪوري ويئي ھيس. سندس ٿڪل ۽ گهنجيل اکيون نااميديءَ، بيوسيءَ ۽ موجھاري جا دٻا ھئا. پِشـُوءَ جي ڳالهہ ٻڌي، ڄڻ تہ خفي ٿي ويو. ڊگهيون سنھيون ٻانھون ڪري ميز تي رکيائين. ٻنھي هٿن کي موڙي، واڇن کي ھيٺ ڀرو ڍرڪائي، کڻي سوال ڪيائين، ”پوءِ ڇا ڪجي؟ “ گهڙي کن وات کليل ئي ڇڏي ڏنائين. ” پوءِ گهڻو ئي ڪجهہ چئي ويو. چي، ” اوھين اڻ پڙھيل آھيو، اڻ ڄاڻ آھيو، ڪجهہ نٿا ڪيو. پڙھڻ کان سواءِ ڇا ٿيندو؟ اوھين ناسمجھہ آھيو. اوھان تي ظلم ٿيندو رھندو، امير جو غريب تي، ڏاڍي جو ھيڻي تي. ھيءُ قاعدو آھي. اوھين مظلوم آھيو، چريا آهيو، ھيڻا آھيو ... “ پِشـُو، ٽپ ڏيئي اٿي کڙو ٿيو. سندس اکين ۾ شرارت ڀرجي آئي. ٻئي تريون ميز تي کوڙي، ديو وانگر وڪيل صاحب جي مٿان ٿي بيٺو. وڪيل صاحب ھيسجي ڪرسيءَ ۾ جھڪي ويو. اکيون مچڪائي پِشـُوءَ ڏانھن ڏٺائين. پِشـُو ساڻس اکيون ملائي چيو تہ ، ” چريو آھين تون! ھيڻو آھين تون! ظلم آھي توسان! “اديب صاحب جي ٺوڙھہ ۾ ڄڻ تہ ڪنھن مترڪا ھڻي ڪڍيا، ھڪ... ٻہ ... ٽي. ھـُو ڪرسيءَ ۾ ڍرڪندو ويو . ڪنڌ لوڏي لوڏي ڪتابن کي ڏٺائين. ڏانڊيءَ جھڙين رڳن ۽ سڄيل ٻانھن ڏانھن ڏٺائين، ڄڻ تہ خاطري ٿي ڪيائين. پوءِ اڃا بہ ڪرسيءَ ۾ جُهڪي ويو.

پِشـُوءَ کي ڏاڍي بڇان آئي. ھيانوَ تي تور ٿي پيس، ڄڻ تہ الٽي پئي آيس. گهڙيءَ کن لاءِ دل شڪستو ٿي پيو. خيال ڪيائين تہ ھيءُ ليڊر، وڪيل ۽ آفيسر سڀ رئيس سان ملت آھن. دانھن ڪنھن کي ڏبي ؟ سوچيائين تہ ، ” ٻين تي ڀاڙي اسين تہ پاڻ تي ظلم پيا ڪيون. ظالم اسين پاڻ آھيون... “پِشـُو اھو سوچي ڏاڍو خوش ٿيو. ڄڻ تہ ڪو سچو ھيرو لڌو ھئائين. سندس دماغ تڪڙو تڪڙو ڪم ڪرڻ لڳو. ” ھي رئيس ۽ ليڊر تہ رحم جوڳا آھن، پنھنجي کڏ پاڻ پيا کوٽين. “پِشـُو سوچيندي، سوچيندي، شھر جي ٻاھرئين حصي ۾ اچي نڪتو، جتي رڳو ڪارخانا ھئا. ھن شور ٻڌو، ڏٺائين تہ ھزارين غريب اٿي کڙا ٿيا ھئا، سندس ھٿن ۾ جھنڊا ھئا، مترڪا ھئا ۽ پانا. ھـُو نعرا ھڻي رھيا ھئا. سندس اڳواڻ ھڪ ٿڳڙي پوش ھو، ھُو بلند آواز سان چئي رھيو ھو، ” ھنن ڪَلن جو ساھہ اسين آھيون، ھنن ڪارخانن جو روح اسين آھيون؛ اسان جو پگهر موتي ٿو ٺاھي. اسان جو پورھيو املھہ جنس آھي. موڙي آھي، سرمايو آھي. اسان جي گڏيل طاقت اڻ کٽ آھي، جا ڪِن ڪچري ۽ اڻ پوريءَ ورھاست کي لوڙھي ۽ ٻوڙي ڇڏيندي ... ! “

پِشـُوءَ جي ڇاتي ڦوڪجي ويئي. سندس نسون ڦنڊجي ويون. سندس اکيون چمڪڻ لڳيون. ڄڻ تہ ڪو نئون ٿڌو نوراني ڪرڻو سندس بدن ۾ پيھندو جذب ٿيندو ويو. پِشـُو اتي ڏينھن جا ڏينھن رھي پيو. نين اميدن ۽ نون امنگن سان ٽمٽار ٿي، ھو ڳوٺ ڏانھن واپس وريو.

پويون سج پٿرن، کيتن ۽ ڳوٺن کي ڳاڙھو ڪري رھيو ھو. پِشـُو ھڪ ڇپ تي چڙھي بيٺو. ڳوٺاڻن جا ڊنب سندس چوگرد بيٺا ھئا. پِشـُوءَ جو وار وار کڙو ھو. چوڌاري ڦري ڏٺائين. سندس ھٿ ۾ لٺ ھئي. وٺي جو ان زور ڏنائين، تہ اڌ مان ڀڄي پيئي. ڄڻ تہ اڏوھي کاڌل پراڻو نظام ٽڙڪو ڏيئي ٽٽي پيو. پِشـُوءَ ٻئي مٺيون مٿي کنيون، ” ڇا اوھين ھيڻا آھيو، چريا آھيو، بکيا آھيو، بيڪار آھيو؟ ياد رکو اوھين انسان آھيو! اوھان درياھہ موڙي ڇڏيا. اوھان ٽَڪر ٽاڪي ڇڏيا. اوھان پٿرن مان ان پيدا ڪيو. اوھان ٺوٺ زمين کي اکيڙي، کانئس زوريءَ گل ۽ ٻوٽا ڄڻايا. اوھان جبلن جي پيٽ مان پاڻي ڊوھي ڪڍيو. اوھان جنھن تي وار ڪيو، تنھن ڪنڌ نوايو. فرشتن اوھان کي سجدو ڪيو. قدرت اوھان جي ٻانھي آھي. اوھان پورھيت آھيو، پيدا ڪندڙ آھيو. پورھيو بادشاھہ آھي. اٿو تہ اسين واڳون وٺون. اُٿو تہ ونڊ ورڇ ڪريون. اچو تہ سڀني کي خوشحال ڪريون، اچو تہ ٺار ۽ ٿڌڪار ڪريون، اچو تہ اَن ۽ ميوي جا انبار لڳايون، اچو تہ مائرن ۽ ٻچن کي بي اونو ڪريون، اچو تہ انسانيت جي واڌاري جي دڳ کي صاف ڪيون، ڪنڊا ۽ ڪرڙ پٽي اڇلايون. اسان جي آڏو ڪو نہ ايندو. جيڪو ايندو ڪک پن ٿي ويندو، لڙھي ويندو. اسين ڪڏھن نہ ھٽنداسون. اسين ڪڏھن نہ مرنداسون. ڇو تہ اسين ماڻهو آھيون، پورھيت آھيون! “

ڳوٺاڻن ۾ سيءُ پئجي ويو، سندن رت ۾ وِلولو ھو. پِشـُوءَ جو ھڪ ھڪ جملو سندن بدن ۾ نئين نئين خون جي پچڪاري ھڻي رھيو ھو. ڪيترائي اڙٻنگ جوان اچي پِشـُوءَ جا ٻانھن ٻيلي ٿيا. پِشـُوءَ جي آڏو راھون کلي پيون. ھيءَ نئين چڻنگ واچوڙي وانگر وچڙندي وئي. جابلو جوانن جا جٿا پِشـُوءَ سان ملندا ويا. غارن ۽ چرن ۾ ھٿيارن جي جهنڪار لڳي ويئي.

ھڪ اونداھيءَ رات جو، ڊگهي ۽ ور وڪڙ غار ۾ ساٿين صلاحون ڪيون. منجھائن ھڪ الڙ جوان ھو، جنھن کي مس مڇن جي ساول ۽ ڏاڙھيءَ جي ريھہ لٿي ھئي. سندس ھٿ ۾ گراٺ ڦر واري چمڪندڙ ڪھاڙي ھئي. ڪنڌ ھيٺ ڪيو، ھڪ ڀتيءَ ڪاٺيءَ جون ڇيتيون پئي لاٿائين. ٽيڏيءَ اک سان نھاري چيائين تہ ”دير ڇاجي آھي؟ رئيس جي سسي...! “ ائين چئي ڪاٺي ڪپي ٻہ اڌ ڪيائين. چي، ” گهر ۽ گدام رڳو ھڪ تيليءَ جو کاڄ آھن. “ سڀني وٺي واھہ واھہ ڪئي. پِشـُوءَ جي نرالي طبعيت کي اھا ڳالهہ اصل نہ وڻي. چھڙ ڏيئي سڀني کي چپ ڪرايائين. ڪڙڪو ڪري چيائين تہ ، ”ڇا اسين بہ رئيس آھيون، جو کيت ساڙيون ۽ ماڻهو ماريون؟ اسين نہ خوني آھيون، نہ ڌاڙيل آھيون. ڇو پنھنجي پير تي پاڻ ڪھاڙو ھڻون؟ “

پِشـُو آرام سان ماڻهو گڏ ڪندو رھيو ۽ طاقت وٺندو رھيو. کين سمجھائيندو ۽ سيکاريندو رھيو. جدا جدا ماٿرين جا جوان پِشـُوءَ وٽ ايندا رھيا ۽ نوان امنگ ۽ نوان خيال کڻي پکڙندا رھيا.

گلناز ڀانيو تہ پِشـُو بس سندس ئي پوڄا ڪندو، پر ويچاري تڙپندي رھي. ڏينھن جو اميد ۽ رات جو انتظار. ھن پِشـُوءَ تي حق ٿي ڀانيو. ھن ئي تہ پِشـُوءَ جي ٺوٺ دل ۾ پيار پيدا ڪيو ھو! ھن نٿي ڄاتو تہ اھو پيار وڌي ھڪ چشمو بڻجي چڪو ھو، جنھن مان ڪيترن ئي اجڙيل غنچن سرڪيون ٿي ڀريون. ويچاري نياپا موڪلي موڪلي ٿڪجي پيئي. پِشـُوءَ نہ اچڻو ھو، سو نہ آيو. کيس پِشـُوءَ جا اکر ياد پيا. ” نازو، اچ تہ دنيا کي پيار ڪرڻ سيکاريون! “اھي اکر سندس ڪنن ۾ وڄڻ لڳا، ” نازو اچ تہ دنيا کي پيار ڪرڻ سيکاريون! “ نازو بيتاب ٿي، اٿي. واقعي ضرورت ھئي دنيا کي پيار سيکارڻ جي! ھوءَ وڃي پِشـُوءَ ۽ سندس ساٿين سان ملي.

پِشـُو ۽ نازو، عورتون ۽ مرد، اتساھہ ۽ امنگ سان، ماٿرين ۽ گهرن کي گلزار ڪرڻ لڳا. گڏجي اپائڻ لڳا ۽ گڏجي کپائڻ لڳا. وڏيرپ ۽ وڏائي واءُ ٿي ويئي. پورھيتن جي پئنچات اڳتي وڌڻ لڳي. پئنچاتي دڪان ۽ پئنچاتي اسڪول کلي ويا. ڪٻٽي ۽ ڪشتي، ملھہ ۽ ونجھوٽيءَ جا مقابلا ٿيڻ لڳا. سندن چھرا چمڪڻ ل