پنجاب کي سنڌ سان ويڙهائڻ جون ڳالهيون

29 نومبر 1995ع
پنجاب کي سنڌ سان ويڙهائڻ جون ڳالهيون

غلام مصطفيٰ کر هڪ ڀيرو ٻيهر آپي مان نڪري ويو آهي. هن ڀيري هن ڪجهه ان ريت ڳالهايو آهي ڄڻ سنڌ جي خلاف اعلان جنگ ڪري رهيو هجي. اصل ۾ سندس ان ضد کي ته ڪالاباغ ڊيم ٺهي، ڪا حمايت نٿي ملي. هو وزيراعظم جي ان هدايت ته، سڀني صوبن کان رضامنديءَ کانپوءِ ئي ڪاري نانگ جي ٻر ۾ هٿ وهجي، اها رضامندي وٺڻ ۾ به ناڪام ويو آهي. ان ڪري هاڻي جڏهن هن لاهور ۾ پريس ڪانفرنس ڪئي ته ايئن لڳو ڄڻ ڪاوڙ ۾ ڏڪي ۽ وڦلي رهيو هجي! مسٽر کر کي پنهنجو لهجو سنڀالڻ گهرجي ڇاڪاڻ ته پاڪستان جو عوام ۽ سنڌ جا ماڻهو سندس جاگير جا هاري ڪو نه آهن!
هن پنهنجي پريس ڪانفرنس ۾ پاڻي ۽ ڪالاباغ بند جي مسئلي تي پنجاب جي ماڻهن جا جذبا بالڪل ان ريت ڀڙڪائڻ جي ڪوشش ڪئي آهي جيئن ڪراچيءَ ۾ الطاف حسين ”مهاجرن“ جا جذبا ڀڙڪائي چڪو آهي. هن ڀيري ته هو سچ پچ پنهنجي اندر مان ٻاهر نڪري آيو ۽ کليءَ طرح چيائين ته ”اسان بجلي کانسواءِ اونداهيءَ ۾ ته رهي ٿا سگهون پر بک ۽ اڃ ۾ گذاري نٿا سگهون ۽ جيڪڏهن پاڻي اسٽور ڪرڻ جو ڪو بندوبست نه ڪيو ويو ته پوءِ اسان جون زمينون ناڪاريون ٿي وينديون.“
ڪالهه تائين چيو ٿي ويو ته بجليءَ جي کوٽ پوري ڪرڻ لاءِ ڪالاباغ بند ٺهڻ ضروري آهي ۽ ان جو ڪو به ٻيو ڪم نه هوندو پر اڄ غلام مصطفيٰ کر بنهه لاهي پائي بيٺو آهي ۽ بجليءَ تان ته هٿ کڻي ٿو پر پنجاب جي کيتن لاءِ پاڻي ءَ وٺڻ خاطر مرڻ مارڻ لاءِ تيار آهي. نه رڳو اهو پر هن سڌيءَ ۽ اڻسڌيءَ طرح سنڌ ۽ پنجاب جي عوام جي وچ ۾ ”خانه جنگي“ ٿيڻ جو اشارو به ڏٺو آهي.
هو چوي ٿو ” پنجاب جو عوام هاڻي ڏاڍيون اذيتون برداشت ڪري چڪو آهي ۽ اڳتي ان کان وڌيڪ تڪليفون برداشت ڪرڻ جي همٿ نٿو رکي! پنجاب ۾ به ماڻهو رهن ٿا ۽ جيڪڏهن ڪنهن ان ريت تضاد شروع ڪيا ته پوءِ بين صوبن ۾ به اهڙيون حالتون پيدا ٿي سگهن ٿيون جن سان نه رڳو ملڪي سالميت پر هاڻوڪي ”ڍانچي“ کي به نقصان پهچي سگهي ٿو.. اهو پنجاب جي ماڻهن جو صبر آهي جو اڃا تائين چپ آهن... آئون ٻڌائڻ ٿو چاهيان ته اهو پنجاب جي ماڻهن جي تصدير نه آهي ته ان کي ريگستان بڻايو وڃي...! ڪٿي ايئن نه ٿئي ته پنجاب جا ماڻهو بک ۽ اڃ وگهي مري رهيا هجن ۽ سنڌ صوبي جا ماڻهو پنجاب جي عوام کي مارڻ لاءِ مارچ ڪن ۽ ان صورتحال ۾ پنجاب جو عوام پنهنجو دفاع ڪري رهيو هجي... ان صورت ۾ ملڪ جي سوچ بدلجي سگهي ٿي، سنڌ، بلوچستان ۽ سرحد جي خلاف به محاذ قائم ٿي سگهي ٿو..“
اها آهي جناب فيوڊل لارڊ غلام مصطفيٰ کر وفاقي وزير پاڻي ۽ بجلي جي تقرير! ڪنهن بڻايو آهي پنجاب کي ريگستان ۽ ڪير ٿو ايئن ڪري سگهي؟ ٽن درياهن جو پاڻي هندستان کي ڏيڻ وارا سنڌي ڪو نه هئا. مصطفيٰ کر جي پيس روئن کي ايڏو ئي دم هو ته وڃي ڀارت سان وڙهن ها، ڀارت جي هٿان ڦرايل پاڻي هو سنڌ جي آڪي باقي حصي مان ته نٿو ڪڍي سگهي! تربيلا، منگله، جناح، تونئسه ۽ چشمه کانپوءِ به پنجاب جي اڃ نٿي لهي ته ان ۾ سنڌ، بلوچستان ۽ سرحد جو ڪهڙو ڏوهه؟ ڪير نٿو ڄاڻي ته ڪالاباغ مان کڄندڙ پاڻي انهن زمين کي سيراب ڪندو جيڪي کرن، لغارين، مزاري ۽ ان علائقي جي ٻين سردارن جون آهن! نالو پنجاب جو، کيت پنجاب جي حڪمران طبقن جا! هي ته عجيب ڳالهه ٿي جو سردارن پنهنجي لاءِ نيون زمينون آباد ڪرائڻ لاءِ ”پنجاب جي حقن“ جو ڊرامو رچائين! ۽ ڦڏو ان حد تائين تيز ڪن جو پاڪستان جا ٻه صوبا جنگ جي ميدان ۾ آمهون سامهون ٿي پون. هن وقت به جنگ جاري آهي، في الحال سرد ئي سهي!
مسٽر کر جڏهن پنجاب کي پهتل اذيتن جي ڳالهه ڪئي آهي ته پوءِ سنڌهو اهو به پڇڻ جو ٿا ته مهرباني ڪري هو واضح طور تي (جيڪڏهن وزير صاحب کي پاڻ تي اعتماد آهي ته پوءِ ڀلي ٽيليويزن تي اچي) اهو بحث ڇيڙي ۽ ٻڌائي ته پنجاب کي ڪنهن اذيتون ڏنيون آهن؟ پنجاب جا ڪهڙا کيت سڪا آهن؟ پنجاب جو ڪهڙو فصل اهڙو آهي جيڪو ڪالهه لهندو هو پر اڄ نٿو لهي؟ پنجاب جي ڪهڙي زمين جا ڪيترا ايڪڙ يا جريب پاڻي نه ملڻ سبب تباهه ٿيا آهن؟ جيڪڏهن ڳالهه ٿل ۽ چولستان جي ٿيندي ته ان کان اڳ ڳالهه ٿر ۽ ڪاڇي جي به ٿيندي!
ڪالاباغ جي اڏاوت بعد پاڻيءَ تي چئني صوبن جي ضابطي کي يقيني ڪرڻ لاءِ غلام مصطفيٰ کر جنهن ڪمپيوٽرائزڊ سرشتي جي ڳالهه ٿو ڪري، اها اکين ۾ سرمو وجهڻ کانسواءِ ٻيو ڪجهه به نه آهي. ڳالهه اتي ختم ٿي وڃي ٿي ته پاڻي جي ورڇ جو مسئلو انتهائي نازڪ آهي، ايترو ئي نازڪ جو ان سان اهو ڪجهه ٿي سگهي ٿو جنهن جو اشارو خود کر ڏيئي رهيو آهي. سنڌ کي پاڻيءَ جي معاملي ۾ ڪنهن تي به ويساهه نه آهي ۽ سنڌ جو توريل تڪيل موقف آهي ته ڪالاباغ سنڌ دشمن رٿا آهي ان تي عمل نه ٿيڻ گهرجي... ۽ بس! هاڻي ته اها ڳالهه ويتر ظاهر ٿي ٿي چڪي آهي جڏهن مسٽر کر ڪالاباغ مان بجليءَ بدران پاڻي ڪڍڻ جي ڳالهه تي زور ڏنو آهي.
هي وقت فقط ڪالاباغ جي حوالي سان مٿي تي هٿ رکي ويهڻ جو نه آهي. حقيقت اها آهي ته پنجاب ۾ لنڪ ڪئنالن سان ٿيل هٿ چراند پنجاب حڪومت جي ارادا جا سڀ وکا پڌرا ڪري ڇڏيا آهن. هن وقت سنڌ حڪومت کي وفاق ۾ ڪيس ڪرڻ جي ضرورت آهي ته ڪهڙي حساب ۾ پاڻيءَ بابت مقرر ٿيل بنيادي اصولن کي نظر انداز ڪري لنڪ ڪئنال ڪشادا ڪيا ويا ۽ انهن مان ٻيا ڪئنال ڪڍيا ويا؟ يقينن هن وقت به ايئن ٿي رهيو هوندو. اها خاطري ڪرڻ ضروري ٿي پئي آهي ته ڪٿي مسٽر کر سنڌ کي ڪالاباغ ۾ منجهائي ٻين غير قانوني رٿائن تي ڪم ۾ مصروف ته نه آهي.
سنڌ حڪومت کي هڪدم ڪا ٽيم موڪلي جاچ ڪرڻ گهرجي. وفاقي وزير جي لهجي مان ثابت آهي ته ملڪ جي اعليٰ ترين اختيارين سندس پٺي ٺپري آهي. ان سلسلي ۾ اکين ڏٺو شاهد ڊاڪٽر سليمان شيخ آهي جنهن ڪراچيءَ ۾ ماحوليات بابت هڪ سيمينار ۾ انڪشاف ڪيو هيو ته اسلام آباد ۾ جنهن وقت صدر لغاريءَ ڪالاباغ ڊيم جي اڏاوت جلد شروع ڪرڻ جو اعلان ڪيو، تڏهن هو پاڻ اتي موجود هو. جڏهن هڪ تڪراريا ۾ صدر جهڙي معتبر شخصيت پاڻ ڌر بڻجي وڃي تڏهن ڪنهن تي اعتبار ڪبو؟ بهرحال، هڪ ڳالهه طئي آهي ته سنڌ جا ماڻهو پاڻيءَ جي مسئلي تي ڪڏهن به هٿيار ڦٽاڪندا. جيڪڏهن غلام مصطفيٰ کر پنجاب جي عوام کي ڪالاباغ بند جي مسئلي تي سنڌ ۽ ٻين صوبن خلاف اٿاري بيهاريو ۽ ڪالاباغ بند جي تعمير جو ارادو نه بدلايو ته سنڌ جو لهجو مسٽر کر کان به وڌيڪ سخت ٿي سگهي ٿو. ڊاڪٽر سليمان شيخ جي اطلاع کانپوءِ ته اهو شڪ پختو ٿيو آهي ته ڪٿي ڪالاباغ تي بند جي اڏاوت جو ڪم جاري ته ڪو نه ٿي چڪو آهي؟ آخر ڪنهن چيڪ ڪيو آهي ته ڪم ڪو نه پيو هلي!؟