پورٽ قاسم ڏانهن

پورٽ قاسم ڏانهن

جمعو، 24_ نومبر 1989ع
سمنڊ جي پنهنجي طبيعت هوندي آهي. پر ان طبيعت جو دارومدار هوائن تي هوندو آهي. هوا نه هوندي ته سمنڊ ماٺو هوندو، نه ڇوليون هونديون نه تيزي. ڪالهوڪي تجربي کي آڏو رکي، فيصلو ڪيو ويو ته، ٻيڙيون ساجهر ئي نڪري وڃن ته جيئن سامونڊي هوائون سفر کي اوکو نه ڪن. ڪيٽيءَ کان ڪراچيءَ جو پنڌ هونئن ئي ڊگهو آهي. هر قيمت تي ٻارهين لڳي کان اڳ، ڦِٽي کاريءَ ۾ پورٽ قاسم پهچڻ جي نئين سر هدايت ڪئي وئي. ٻيڙين جو قافلو صبح ستين لڳي روانو ٿي ويو. ڪالهه کان ٿڌيون هوائون محسوس پيون ٿين. خبر ناهي ته اڄوڪي پنڌ ۾ ڇا ٿئي؟ اسان کي نوريءَ جو فڪر گهڻو آهي. ڇا اها اڄوڪي سٽ سهي سگهندي؟
ڪيٽي بندر کان ڪراچيءَ ڏانهن روانگيءَ وقت ٻيڙياتن کي هدايت ڪئي وئي ته، رٻڙ جي ٻيڙي ۾ لڳل ڪاٺ جي تختن تي سڄو بار وجهو ۽ ڪوشش رکو ته سامونڊي ڇولين سان جهيڙي مهل ٻيڙيءَ جا تختا نه نڪري وڃن!
اڄ کارين ۾ سفر ڪا نئين ڳالهه نه هئي. جنگي سر کان ڪيٽيءَ تائين ساڳيو ئي منظر آهي. تمر جا ٻيلا، گپ جا دڙا، مڇي جو شڪار، سامونڊي پکين جي آڌار، پاڻيءَ ۾ مڇين جا ولر، ڊيلٽائي ٻيٽن تي پکڙيل تمر جي ٻيلن ۾ گدڙن جون ڊوڙون، سڀ ڪجهه ساڳيو هو. سامونڊي ٻيٽن تي رهندڙ هيءُ گدڙ عجيب آهن، تمر جي وڻ تي رهي ٿو، مڇيءَ جو شڪار ڪري ٿو، کاري پاڻيءَ تي گذر ڪري ٿو ۽ شايد تارو به آهي.
ٻيڙيون، کارين مان ور وڪڙ کائينديون نيٺ اتي پهتيون جتي وشال سمنڊ اکين جي آڏو هو. ائين ٿي لڳو ته سمنڊ اُڀاميل آهي ... ڇا سچ پچ سمنڊ اُڀامي آيو هو يا اهو اسان جي اکين جو دوکو هو؟ هيءُ هڪ انوکو نظارو هو ... انوکو شاعراڻو چٽ. اسان جون پتڪڙيون ٻيڙيون، وشال سمنڊ ۾ داخل نه ٿيون پرسمنڊ اکين جي آڏو آڪاش وانگر پکڙيل هو! ڪنهن خواب ۾ به نه سوچيو هو ته سمنڊ ائين به نظر اچي سگهي ٿو!؟ اهو منظر سڄي سامونڊي سفر ۾ سڀ کان ڇرڪائيندڙ هو. ٻيڙيون مسلسل هڪ اهڙي کاريءَ مان ڊوڙي رهيون هيون، جيڪا کلئي سمنڊ سان لڳو لڳ پُور _ وڇوٽ هلندڙ کاري، بار بار کلئي سمنڊ سان ملي وڇڙي ٿي وئي.
هڪ ننڍڙي واهه جيتري کاريءَ جي سيني تي رٻڙ جي پتڪڙي ٻيڙيءَ ۾ ترندي جڏهن اٿاهه سمنڊ جي مٿاڇري تي جبل جيڏن بحري جهازن تي نظر ٿئي پئي ته ان وقت هن ڪائنات ۾ جيتامڙي ماڻهوءَ جي حيثيت جو اندازو لڳائي، پاڻ ئي کِل پئي آئي. ائين پئي لڳو ڄڻ اسان جي کاري ۽ ان تي ترندڙ ٻيڙيون ڪنهن گهڻ_ منزل عمارت جي پهرين ماڙ تي هجن ۽ وشال سمنڊ جي ڇاتيءَ تي هلندڙ جهاز ان عمارت جي چوٿين منزل تي هجي.
اهو منظر ڏسڻ جو موقعو شايد ان ڪري مليو هو جو سمنڊ جي وير مٿي چڙهي آئي هئي. نوريءَ ۽ مورڙي هيل تائين فقط درياهي دهشت ۽ ماٺار ڏٺي هئي؛ هاڻي وشال سمنڊ جي پاسي کان، هڪ کاريءَ مان لڪنديون ٿي ويون. هوائن تي ڀروسو نه هو. اهي ڪنهن به مهل ڇڙي ٿي سگهيون. هر ڪنهن جي چهري تي اهو سوال پڙهي پيو سگهجي ته جيڪڏهن هوائون ڇُڙي پيون ۽ سامونڊي کارين ۾ ڇولين هنن پتڪڙين ٻيڙين کي لاٽونءَ وانگر ڦيرائڻ شروع ڪيو ته پوءِ ڇا ٿيندو؟
اهو ئي ٿيو، جنهن جو خطرو هو هوائون ڇُڙي پيون. سمنڊ ۾ ڄڻ زلزلو اچي ويو. ٻيڙيون سمنڊ جي سطح تي ننڍڙي جيت جيان ڦٿڪڻ لڳيون. انجڻيون جواب ڏيئي وٺي بيٺيون ... خبر تڏهن پئي جڏهن مورڙئي جي تري ۾ لڳل تختا تڙڪو ڪري اکڙي پيا، ٻيڙيءَ ٿاٻو کاڌو ۽ ٻيڻي ٿي وئي. قسمت چڱيءَ هئي جو ڪنڌي ويجهي هئي همراهن مڙسي ڪري گپ جي ٻيٽ تي ٻيڙيءَ چاڙهي ۽ تختا جوڙيا. اِها ڪلاڪ کن جي محنت هئي. ٻيڙياتا گپ ۾ ليٿڙجي لڌڙا ٿي پيا.
ٻيڙيون ٻيهر هليون، هاڻي سفر ڏکيو ٿي چڪو هو. هلڻ جي رفتار گهٽ جي وئي. تيز هوائن سبب، پاڻي ٻيڙين مٿان وري ٿي ويو. ٻيڙياتا مٿي کان پيرن تائين پاڻيءَ ۾ پسي ٿي ويا. آلي جسم تي لڳندڙ ٿڌي هوا کان پوءِ ائين ٿي محسوس ٿيو ، ڄڻ جسم تي ڪپڙو پاتل نه هجي. جيتوڻيڪ هر هڪ ڄڻو پنهنجي پر ۾ واٽرپروف جئڪيٽ پهري نڪتو هو. اسان جي ڪجهه ساٿين ڪناري تي لهي سگريٽ دکائڻ جي ڪوشش ڪئي پر ناڪام رهيا. سگريٽ ۽ ماچيس سڀ پسي چڪا هئا، ڪا تيلي بچي نه هوندي تڏهن به تيز هوائن ٻرڻ نه ڏني هوندي.
سفر وري شروع ٿيو ته، هڪ وڏي ڇوليءَ سان گڏ ڏهه ٻارنهن مڇيون اچي ٻيڙيءَ ۾ پيون. پاڻي ته نڪري ويو، مڇيون رهجي ويون. منجهند جو ٻي لڳي ڌاري، ڦِٽي ڪريڪ جي ان موڙ تي قافلو پهتو، جتان پورٽ قاسم جي جيٽين ڏانهن دڳ ٿي ويو. منزل ٿوري دور هئي ... باقي چند وکون. ڪيٽي بندر کان ڪراچي ايندي اسان تي ٻه جذبا حاوي هئا. هڪ ته ٻاويهن ڏينهن واري مهم کي ڪاميابيءَ سان سرڪرڻ واري خوشي ۽ هڪ اداسيءَ وارو احساس، جنهن ان وقت اسان جي وجود ۾ جنم ٿي ورتو، جڏهن اسان ڊيلٽا ۾ سموري واٽ تي مڇي مارڻ وارا ماڻهو، بهاري يا بنگالي ڏٺا. جيتوڻيڪ انهن مان ڪجهه ماڻهن ڏکئي وقت اسان جي واهر ڪئي ۽ چانهه پياري سيءَ واري ڏڪڻي ختم ڪئي ... پر جڏهن اسان اهو پيا سوچيون ته اسان پنهنجي سمنڊ ۾ مڇي مارڻ وارو ڪم به بهارين ۽ بنگالين جي حوالي ڪري ڇڏيو آهي تڏهن اسان جو اندر اداس ٿي پئي ويو.
ڪيٽي بندر کان ڪراچيءَ جي وچ ۾ ڪهڙا ڦٽل تاريخي بندر ڪيڏي مهل لنگهي ويا، سچ پڇ ته پتو ئي نه پيو. اڄ وڏي هڻ هڻان ۽ وٺ وٺان هئي پر اسان کي اها خبر آهي ته، وڏي کڏيءَ ۾ قبي يا جاکي بندر جي ۽ ان جي سامهون کاريءَ جي ٻئي ڀر ملاڪي ڪوٽ آهن. ڪديرو کاريءَ رتو ڪوٽ آهي. جيڪو ڦِٽي ڪريڪ جي واٽ کان ٿورڙو اڳتي، لٽ بستيءَ جي آمهون سامهون آهي.
اڄوڪي پنڌ ۾ نوري ۽ مورڙئي ڪيٽي بندر کان حجامڙو، دبو، پئٽياڻي، کاهي کڏي ۽ ڦٽي کاريون جهاڳيون آهن.