پوليس: هڪ مافيا

4 آڪٽوبر 1995ع
پوليس: هڪ مافيا

ڪراچيءَ سميت سڄي ملڪ ۾ ٿاڻا وڪامندا آهن، جيڪڏهن پوليس به قانون هٿ ۾ کڻندي ته حالتون اڃا به خراب ٿينديون!“ هي بيان ڪنهن رواجي شهريءَ جو نه آهي، ملڪ جو صدر ان صورتحال جو اقرار صحافين سان ڪري ٿو ۽ عوامي ٽيليويزن تان پنهنجن ڪنن ۽ اکين سان ٻڌي ۽ ڏسي ٿو. اها حقيقت آهي ته ڪراچيءَ جا ٿاڻا ڏهن کان پنجاهه لک رپيا في مهينو ٺيڪي ڏنا وڃن ٿا. ٿي سگهي ٿو ته اها رقم اندازي کان به وڌيڪ هجي ۽ هر ٿاڻي جو انچارج ان کان به وڌيڪ رقم بالا عملدارن تائين پهچائيندو هجي.
صدر صاحب حقيقت کان باخبر آهي پر سندس با خبري ڪهڙي ڪم جي، جڏهن پوليس مان آدمخوريءَ جو اهو رواج ڪڍي نه سگهي. سچ ته اهو آهي ته پوليس کاتو هڪ مافيا وانگر ماڻهن جو ماس پٽي رهيو آهي ۽ ٻين مافيائن جي سرپرستي ڪرڻ جي ناتي انهن جي ماءُ جو به آهي. صدر پاڪستان پوليس جي ڏاڍاين جو اعتراف ڪري پاڻ کي ڪوڙ ڳالهائڻ کان بچائي ورتو آهي، پر ڏک اهو آهي ته صدر صاهب کي پوليس جون ڏاڍايون ان وقت نظر آيون جڏهن هو ڪراچيءَ ۾ آيل هو.
امن امان ضروري آهي، صدر لغاري چوي ٿو ته ڪراچيءَ ۾ امن جي حالت ان سبب ڪري به ڦٽل اهي جو هڪ ڪروڙ ويهه لک آدمشماريءَ واري شهر ۾ فقط 22 هزار پوليس آهي، يعني 545 ماڻهن تي هڪ سپاهي. امن امان لاءِ 60-70 هزار فورس گهرجي. فرض ڪجي ته هر هڪ 120 ماڻهن تي هڪ پوليس وارو هجي تڏهن به ڪل فورس هڪ لک گهرجي ٿي. اهو سوال ان کانپوءِ به برقرار رهي ٿو ته ڇا هڪ لک فورس جيڪا موجوده فورس جي چئوڻ کان به مٿي هوندي، امن امان قائم ڪندي يا اها پاڻ اهڙي طاقتور مافيا بڻجي ويندي جو عوام کانپوءِ وزيرن ۽ حڪومت کان نه منٿليون وٺڻ لڳندي. هي سوال مشڪريءَ ۾ ٽارڻ جو نه آهي. هيءَ تمام سنجيده ڳالهه آهي. جنهن کاتي جي بد عنوانين جا سڀ احوال عوام، حڪومت، رياست ۽ ايجنسين وٽ موجود هجن، ان کي هاڻي ئي ڪجهه نٿو ڪري سگهجي ته اڳتي هلي ڇا ڪري سگهبو؟
صدر صاحب ته جيڪي ڳالهايو سو ڪراچيءَ جي پس منظر ۾ ڳالهايو پر ٺيڪ انهيءَ ڏينهن تي قاسم آباد جي شهرين قاسم آباد ۾ بدامني ۽ هڪ ڊي ايس پيءَ جي خلاف هڙتال، مارچ ۽ احتجاجي مظاهرو ڪيو آهي. پر، ڊي ايس پي چوي ٿو ته ”جن جا پيچ ڍرا آهن، انهن کي ٺيڪ ڪندس!“ پوليس جي ان رويي کي ”عوام جي خدمت“ وارو فرض نڀائڻ چئجي يا ڪنهن گينگسٽر جو وڦلڻ؟ صدر لغاري جيڪڏهن ملڪ ۾ پوليس جي اهڙي بدمعاشي روڪڻ جي پوزيشن ۾ نه آهي ته کيس گذارش آهي ته عوام جا ڏک وڌائڻ لاءِ پوليس فورس ۾ اضافو نه ڪري. عوام اڳ ئي دهشتگردن، ڌاڙيلن ۽ چورن جي ڦر لٽ سبب بدحال آهي. پوليس جي واڌاري سان پوليس هٿان ڏک به ايئن ئي وڌندا جيئن چورن ۽ دهشتگردن جي وڌڻ سان ڏک وڌن ٿا.
قاسم آباد، نسيم نگر، نسيم اپارٽمينٽس، عبدالله اپارٽمينٽس، ڀٽائي نگر، حيدرآباد ٽائون، عبدالله ولاز، پرنس ٽائون، نسيم ڊيلڪس، المصطفيٰ ٽائون ۽ ڀرپاسي جي آبادين جا ماڻهو واندا ته ڪو نه هئا تڏهن ته هنن دانهن ڏني آهي. سندن اهو سوال بالڪل درست آهي ته حيدرآباد جي ٻين حصن ۾ بدامنيءَ سبب نقصان کائڻ کانپوءِ هاڻي جڏهن سنڌي ماڻهو حيدرآباد جا پراڻا پاڙا ڇڏي نئون شهر آباد ڪري اچي ويٺا آهن ته هتي به کين لا وارث ڇو ڇڏيو ويو آهي؟ هوڏانهن اڙدو ڳالهائيندڙ دهشتگرد هئا ۽ هتي ڦريندڙ سنڌي ڳالهائين ٿا.
قاسم آباد ۾ هڪ مهيني اندر مارڪيٽ ۾ چار ڌاڙا لڳا آهن، گهرن ۾ ڌاڙا ۽ چوريون جدا آهن، ڪي ته اهڙا به گهر آهن جن مان هٿياربندن ٽي ٽي چار چار ڀيرا ڦر لٽ ڪئي آهي. ڪيتريون چوريون اهن جيڪي پوليس موٽايون آهن؟ ڪيترا بدمعاش آهن جن کي پوليس واردات کانپوءَ يا موقعي تي جهليو آهي؟ قاسم آباد جا شهري جڏهن پوليس کان مدد وٺڻ ۾ ناڪام ٿيا ۽ کين کتو جواب مليو ته بعد ۾ ڪمشنر آفيس ڏانهن وڃي شڪايت ڪرن جي ڪوشش ڪيائون. پوليس کين رستي تي روڪڻ جي ڪوشش ڪئي پر شهري ڪمشنر سان مليا. ڪمشنر ڇا ڪندو؟ ڪمشنر صاحب جيترا به واعدا ڪيا، هڪ تي به عمل نه ٿيندو. نه چوريون گهٽبيون، نه ڌاڙا ختم ٿيندا ۽ نه وري پوليس جو مزاج درست ٿيندو. ڪمشنر جي اها ئي وڏي ڪاميابي ليکي ويندي ته هن چڙيل شهرين کي ٺاري پنهنجي پنهنجي گهر موڪلي ڇڏيو.
ايس ايس پي سکر دعوا ڪئي آهي ته دٻر وٽان 27 قيدين کي ڀڄائڻ واري واقعي ۾ ملوث 15 ڌاڙيل گرفتار ڪيا ويا آهن. آپريشن لاءِ 14 ڳوٺن تي ڇاپا هنيا ويا، 8 گهرن کي ساڙيو ويو ۽ عورتن ۽ ٻارن سميت 80 کان وڌيڪ ڳوٺانن کي گرفتار ڪيو ويو. 6 ڪلاڪ مقابلو هليو ۽ ڪو به زخمي نه ٿيو. نه پوليس وارو ۽ نه ڌاڙيل. اول ته هيءَ دعوا اڃا ثبوت گهري ٿي. پوليس جون 90 سيڪڙو دعوائون ڪوڙيون هونديون آهن. دعوا پنهنجي جاءِ تي پر آپريشن دوران گهرن کي باهيون ڏيڻ ۽ عورتن ۽ ٻارن سميت 80 ماڻهن کي جهلڻ ڪهڙي سورهيائي آهي؟ ڇا عورتون ۽ ٻار دٻر واقعي ۾ ملوث هئا؟
پوليس هڪ ٻي دعوا بشو ماڇي ۽ مٺو ٻٻر ڌاڙيلن کي مارڻ بابت به ڪئي پر ڳوٺاڻن ان دعوا کي به چئلينج ڪيو آهي. ڳوٺاڻن جو چوڻ آهي ته ”بشو ماڇيءَ کي پوليس نه اسان ماريو آهي. بشوءَ ڳوٺ شاهن ممڻاڻيءَ جي 13 بيگناهه ڳوٺاڻن کي ماريو هو، جنهن جو اسان رات ڏينهن پيڇو ڪري بدلو ورتو آهي.“ ڳوٺاڻن جو چوڻ آهي ته بشو ماڇي اڳ به ڪيئي مقابلن ۾ کانئن ڀڄي ويو هو.
بشو ماڇي سنڌ جي تاريخ ۾ رهزن ۽ بي درد ڌاڙيلن مان هڪ هو، جنهن جي موت تي سڄي سنڌ سرهي ٿي آهي. بشوءَ جي ماءُ جي اکين ۾ لڙڪ ضرور آيا هوندا ۽ پر گهڻين ئي مائرن جو هنيانءُ ٺري پيو هوندو، جن جا ٻچا بشوءَ بي رحميءَ سان ڪٺا. پوليس ممڻاڻي ڳوٺ وارن سان تعاون ڪيو هو، اها ڳالهه ڳوٺاڻا به مڃين ٿا پر انعام ۾ ”ڦول“ وٺڻ جي لالچ ۾، دعوا ڪندڙ پوليس، ڳوٺاڻن جي ڪاميابيءَ کي پنهنجي ڪاميابي طاهر ڪري ٿي.
ٿيڻ ته ايئن گهرجي ته جنهن صورت ۾ پوليس وارن کي سٺي ڪارڪردگيءَ تي ڦول ۽ انعام ڏنا وڃن ٿا، خراب ڪارڪردگيءَ تي مٿن ڏنڊ وڌا ۽ ڦول لاٿا به وڃن. جڏهن ممڻاڻي ڳوٺ وارن کي ڌاڙيلن گولين سان ڀڃي ڇڏيو تڏهن ڪيترن پوليس وارن جا پٽا لٿا، ڪيترن کان ڦول واپس ورتا ويا ۽ ڪيترن تي ڏنڊ وڌو ويو؟ جيڪي ماڻهو مٿي منٿليون پهچائيندا آهن، انهن جا ڦل ۽ پٽا نه لهندا آهن. پوليس کاتو هڪ اهڙي ڌٻڻ آهي جنهن ۾ انساني رت ۽ پگهر سان وڏي گپ تيار ڪئي وئي آهي، پوليس ان گپ ۾ دلدلي مخلوق وانگر تڙڳي ٿي. صدر پاڪستان جڏهن پاڻ اقرار ڪري ٿو ته سڄي ملڪ ۾ ٿاڻا وڪامجن ٿا، تڏهن کيس ان ڌٻڻ جو به احساس هوندو ته اها ڪيڏي نه شديد آهي. عوام کي هن ”مافيا“ جي چنبي مان ڪڍڻ لاءِ صدر صاحب وٽ ڪا تجويز آهي؟