ٿر اڌ ۾، ڪيٽي بندر پنڌ ۾

25 جنوري 1996ع
ٿر اڌ ۾، ڪيٽي بندر پنڌ ۾

ٿر جي ترقيءَ جو ڪم اڌ ۾ پيو آهي، بلڪه رلي چڪو آهي ۽ هاڻي ڪيٽي بندر جي ترقيءَ جو ڪم پنڌ ۾ آهي. وزيراعظم بينظير هلندڙ مهيني جي پڇاڙيءَ ۾ ڪيٽي بندر تي ”گرائونڊ بريڪنگ“ لاءِ ويندي انڪري ٺٽي ۽ ڪراچيءَ کان ڪيٽي بندر ڏانهن ويندڙ روڊ تي گاڏين جي ڊوڙ ڊڪ وڌي وئي آهي. اها ڊوڙ ڊڪ ڇا لاءِ آهي؟ ان سوال جو جواب ڏيڻ کان مجبور خود ڪيٽي بندر جا ماڻهو هڪٻئي کان حيرت مان پڇن ٿا ته ڇا هتي واقعي ڪجهه ٿي رهيو آهي؟ هائو! ايترو سڀ ڄاڻين ٿا ته وزيراعظم هتي اچڻي آهي ۽ هوءَ اتي هڪ اسڪول جي گرائونڊ ۾ ٺهندڙ ٿلهي تان تقرير ڪندي جنهن جي پراڻي عمارت ڊاهي نئين عمارت ٺاهي وئي آهي. ڪيٽي بندر جا ماڻهو ڪيٽي بندر ۾ سرڪاري چرپر کي خوف، لاتعلقي ۽ شوق جي گڏوچڙ ڪيفيت سان ڏسن ٿا.
سرڪار چرپر جي نتيجي ۾ ڇا ٿي رهيو آهي؟ اسڪول جر گرائونڊ ۾ ٿلهو ٺهي رهيو آهي، اسڪول کي پوچو لڳي رهيو آهي ۽ هڪ روڊ ٺهي رهيو آهي جنهن تان وزير، امير، وڏا سرڪاري ڪامورا ۽ ”عوام جا پيارا اڳواڻ“ پنهنجيون لينڊ ڪرورز، پجارو ۽ ڊيلڪس گاڏيون ڪاهي ڪيٽي بندر ويندا. هر ڪو ايئن ڏک ڏيندو ڄڻ هن جي وجود سان هي سڄو مانڊاڻ متو آهي پر حقيقت ۾ اهو سوال پوءِ به قائم رهندو ته ڇا اهو مانڊاڻ چند ڪلاڪن جو طلسم هو ۽ ڇا پوءِ ڪيٽي بندر اسڪول ۾ پڙهندڙ ٻار ان هيلي پينڊ کي ”سياسي تيرٿ“ سمجهي ڏسندا رهندا ۽ ڀلجي آيل سياحن کي ٻڌائيندا ته اتي بينظير لٿي هئي ۽ پوءِ هتان هلي، هن ٿلهي ٿي ويهي هئي، جيڪو شاميانن سان ڍڪيل هو ۽ هن ٻڌايو ته هو ته، ڪيٽي بندر ڪراچيءَ جهڙو ٿي ويندو، هتي وڏو روزگار پيدا ٿيندو، هتي ڪوئلي مان بجلي ٺاهڻ جا پهرين ٻه ۽ پوءِ 6 ٻيا پلانٽ لڳندا ۽ هتي هڪ بندر ٺهندو جنهن جو بنياد ساڳي تاريخ تي رکجي چڪو آهي.
ان موقعي تي ڪيٽي بندر جا ماڻهو پنهنجن ”بيحد عظيم اڳواڻن“ معرفت پنهنجا ڏک سور ٻڌائڻ جي ڪوشش ڪندا، وزيراعظم کي ڪا نه ڪا بريفنگ اڳواٽ ڏني وئي هوندي ۽ وزيراعظم ڪيٽي بندر لاءِ ڪا نه ڪا سهوليت ڏيڻ جو اعلان يا واعدو ضرور ڪري ويندي (جيئن ٿيندو آهي). ايئن ئي سنڌ جو وڏو وزير ڪيٽي بندر شهر لاءِ پنج لک رپين جو هڪ روڊ منظور ڪري ويو هو جيڪو تا حال وفا نه ٿيو آهي. وڏي وزير اهو واعدو ان مهل ڪيو هو، جڏهن هن ڪيٽي بندر جي زمين تائين سرڪاري گاڏين جي محفوظ رسائيءَ لاءِ هڪ ڪروڙ رپيا في ڪلوميٽر جي حساب سان 10 ڪلوميٽر روڊ جي رسم افتتاح وقت هتي دعا لاءِ هٿ کنيا هئا. خدا ڪندو ته اهو روڊ هلندڙ مهيني جي پڇاڙيءَ تائين استعمال جهڙو ٿي ويندو ۽ وي آءِ پي ماڻهن جي وي آءِ پي گاڏين کي تڪليف نه ٿيندي ۽ سندن وي آءِ پي چرپر ۾ گهڻو خلل نه پوندو.
وزيراعظم جي روانگيءَ کانپوءِ ان روڊ جو رهيل ڪم پورو ٿئي يا نه ٿئي، ان جي نگراني ۽ پوئواري ڪو به نه ڪندو، نه وڏو وزير، نه ڪمشنر، نه ڊپٽي ڪمشنر، نه ايس ڊي ايم ۽ نه مختياڪار ۽ نه وري نيشنل هاءِ وي اٿارٽي وارا مڙي ڏسندا ته ”اوچتو“ ۽ ”حجامڙو“ کارين جي اٿل پٿل روڊ جو ڪهڙو حشر ڪيو؟ ڪيٽي بندر جا ماڻهو چڱي طرح ڄاڻن ٿا ته ان 10ڪلوميٽر روڊ جو حشر ان حفاظتي بند کان مختلف ڪو نه ٿيندو جيڪو ڪيٽي بندر کي بچائڻ لاءِ ڏنو ويو. حقيقت اها آهي ته شهر جي حفاظتي بند جو ڪم فقط هڪ پاسي کان پورو ٿيو آهي باقي ٽن پاسن کان جن ٺيڪيدار ڪمپنين کي ڪم مڪمل ڪري ڏيڻو هو، سي ”عوامي نمائندن“ جي لالچن ۽ ڪامورن جي گهل سبب ڪم مان هٿ ڪڍي پنهنجي پنهنجي گهر ۾ ”خوش“ لڳيون ويٺيون آهن. ڪيٽي بندر شهر کي ٽيون ڀيرو غرق ٿيڻ کان بچائڻ لاءِ ورتل ڪوشش کي ناڪام ڪندڙ ”عوامي اڳواڻ“ وزيراعظم کي پنهنجي ”ڪارڪردگي“ ڏسڻ ئي ڪو نه ڏيندا ۽ نه وري سنڌ جو وڏو وزير کين ڪجهه چئي سگهندو! ڪيٽي بندر جو ئي ڪو مٿي ڦريو ماڻهو جرئت ڪري پنڊال ۾ اٿي بيهي وزيراعظم کي دانهن ڏئي ته ڏئي باقي عوام ۽ وزيراعظم جي وچ ۾ موجود کائو مخلوق ڏاڍي ڪوشش ڪندي ته اها ڳالهه وزيراعظم جي ڪن تي نه پوي.
سنڌوءَ جي ڊيلٽا ۾ حجامڙو کاري تي هاڻي جنهن پاور پلانٽ ۽ بندر گاهه جو خواب تعبير ڪرايو پيو وڃي، ان کي ڪيٽي بندر چيو ٿو وڃي پر بهتر ٿيندو جيڪڏهن ان کي ”نئون ڪميٽي“ بندر چئجي، ڇاڪاڻ ته اهو ماڳ هاڻوڪي ڪيٽي بندر کان 10 ڪلوميٽر اولهه طرف آهي ۽ اوستائين ڪنهن موٽر بوٽ ذريعي پهچڻ ۾ اوٽ موٽ 2 ڪلاڪ لڳي وڃن ٿا، نه رڳو ايترو پر اوستائين رسائي لاءِ نقشن ۾ تجويز ڪيل روڊ ٻگهاڻ کان اهڙي طرح ڦٽندو جو 39 ڪلوميٽرن جي پنڌ ۾ هاڻوڪو ڪيٽي بندر حجامڙو کاريءَ ٻي ڀر کان حسرت منجهان ڏسندو ئي رهجي ويندو.
نئين ڪيٽي بندر کي ”گورڊن وو پورٽ“ به چئي سگهبو ڇاڪاڻ ته جنهن قسم جي رٿابندي نظر اچي ٿي، سڀاڻي هتان جي اڇي ڪاري جي مالڪي وٽس ئي هوندي. انگريزن جي زماني جي ٽائون ڪميٽي ڪيٽي بندر جيڪو 25-20 هزار ماڻهن جو شهر هو، 1992ع ۾ ٻيهر ٽائون ڪميٽي ٿيو آهي ته آبادي فقط 4 هزار ماڻهو هئس ۽ واٽر سپلاءِ قسم کڻڻ لاءِ ته آهي پر انڌي جي اکين وانگر، جهڙي آهي تهڙي ڪونهي. ڊرينيج جو ته نالو نشان ئي ڪونهي. بچاءُ بند ٺهيو ضرور پر اهڙو جو ٻه سال اڳ جڏهن وڏا مينهن پيا هئا تڏهن شهر چار پنج فٽ پاڻي هيٺ ٻڌو پيو هو. ڪيٽي بندر ۾ سال 1948ع کان قائم پوسٽ آفيس ۾ 37 سالن کان ماهوار 300 رپين تي ڪم ڪندڙ رٽائرڊ هيڊ ماستر عبدالرحمان ميمڻ به عام ماڻهن وانگر پريشان آهي ته هتي ترقي ٿيڻ سان پوسٽ آفيس وڏي ٿيندي ته سندس روزگار به ختم ٿي ويندو. نئين ڪيتي بندر مان لاڀ ته پري جي ڳالهه آهي، في الحال ايترو ضرور ٿيندو ته ڪيٽي بندر تي وزيراعظم جي آمد مهل ڪيٽي بندر جو حلوو تمام گهڻو وڪامبو.
سال 1996ع ۾ نئين ڪيٽي بندر جو بنياد وجهڻ لاءِ پاڪستان جي مقبول ترين وزيراعظم ڪيٽي بندر اچي رهي آهي، مسٽر گورڊن وو جي ڪمپني (سيپا) انڊونيشيا مان امپورٽ ٿيل ڪوئلي تي نئين ڪيٽي بندر<