ٿوھر ۾ ڳاڙھا گل

� حيدرآباد ويس ۽ وڃي سندس گهر جي گهنٽي وڄايم. سندس پٽ نڪري آيو جو خود به ڊاڪٽر ٿي ويو هو. چيومانس ته ”ڊاڪٽر ضحيٰ کي ٻڌاءِ ته جمال آيو آهي!“ چيائين ته ”ڊاڪٽر ته گذاري ويو آهي“ اها اوچتي خبر ڏاڍي اذيتناڪ ٿي ٿئي. وڏي ڳالهه ته سندس پٽ مونکي سڃاتو ئي ڪونه، سو افسوس جو اظهار ڪنهن سان ڪيان؟
ٻيو واقعو اهو ٿيو جو ڪراچي کان حيدرآباد آيس ته نور محمد ٻگهيو وڪيل کي سندس گهر فون ڪيم. فونون ڪري ڪري ٿڪجي پيس، ڪو کڻي ئي نه. نيٺ سندس آفيس فون ڪيم ته سندس منشي چيو سائين ”هو ته صبوح جو گذاري ويو ۽ گهر وارا سڀ، سندس لاش کڻائي نوابشاهه ويا آهن.“ مرحوم ڏاڍو پيارو ماڻهو، صاف گو، قابل روينيو وڪيل ۽ صاف هٿن وارو هئو. هر ڪنهن جو همدرد ۽ گهڻگهرو ۽ يارن جو يار، بنان في وٺڻ جي مدد ڪرڻ وارو. ويو پنهنجو وارو وڄائي! اڄ به کيس هرڪو ياد ٿو ڪري. پنهنجي آفيس، جهمٽ مل وڪيل کي جيئري ئي ڏئي ڇڏيائين ۽ ٻئي هڪ آفيس ۾ گڏ ويهندا هئا. جهمٽ مل به سندس نقش قدم تي هلندي هر ڪنهن جي ڪم پيو اچي.
علي دوست بگٽي سابق جج کي فون ڪيم ته سندس پٽ فون کنئي، جو سي ايس پي آفيسر آهي. منهنجو نالو ٻڌي گرمجوشيءَ سان کيڪاريائين. چيومانس ته فون علي دوست کي ڏي ته چيائين ته،”انڪل هن کي گذارئي ته مهينا ٿي ويا.“ ڏاڍو ڌچڪو پهتو. ٻه اکر ڳالهائي فون کڻي رکيم.
قدير محمد قريشي رٽائرڊ سيشن جج، جيتوڻيڪ ڏاڍو تعصبي مهاجر پرست ۽ سنڌين جي سخت مخالف هو، تڏهن به مون ساڻس ڀيرو نه ڀڳو. فسادن ۾، جڏهن لطيف آباد مان لنگهڻ ئي خطرناڪ هو مان زال ۽ ٻار وٺي سندس گهر وڃي ملي ايندو هئس. جڏهن موٽندا هئاسون ته منهنجي گهر واري سک جو ساهه کڻي چوندي هئي ته ائين لڳو ڄڻ نانگ بلائن مان نڪري آياسون. مهاجرن ئي سندس جوان پٽ قتل ڪري ڇڏيو! ٻڌم ته لڏي اچي نيو ڪراچيءَ ۾ ويٺو آهي، ڏاڍي مشڪل سان سندس فون نمبر هٿ ڪيم. فون ڪيم ته سندس ڌيءَ کنيو. چيومانس ته ”قريشي صاحب کي ڏي مان فلاڻو آهيان.“ سندس سڀ فئملي ميمبر مونکي سڃاڻن پر مائيءَ مونکي رکائيءَ سان چيو (اردوءَ ۾) ته ”ڪهڙي ملڪ ۾ ٿا رهو. هن کي ته پندرهن ڏينهن ٿيا گذاري ويو!“ خير، الله مغفرت ڪندس.
رات جا يارنهن ٿيا هئا جو ٻارڙا ڊاڪٽر آڻڻ کانسواءِ موٽي آيا. منهنجي گهر واري حيران پريشان، اڪيلي پر ٻاهريون ڏکو رکيون بيٺي هئي. چي ”سائين هاڻي ڪهڙو ڊاڪٽر گهرايان؟“ ته به مان پيو چوان ته ”خير آهي توهان سمهي پئو!“ پر هوءَ اڀي بيٺي هئي. شاهده به ساڻس ٻٽ بيٺي هئي. اتي مونکي ائين محسوس ٿيو ڄڻ وچ ڇاتيءَ مان ڪو مُچو سوئن جو آرپار لنگهي ويو. خدشو ٿيم ته الائي هارٽ اٽيڪ آ الائي ڇا. گهر واريءَ کي چيم ته ”ڊاڪٽر ڪريم عباسيءَ کي فون ڪيو.“ اتي لائيٽ به هلي وئي. فون هيٺ هئي سو هيٺ لهي. ڊائري مان ڊاڪٽر ڪريم عباسي جي گهر جو فون نمبر ڪڍي پنج ڏهه منٽ فون جو چڪرو گهمائي موٽي آئي چي ”ڪريم عباسي فون کڻي ئي نٿو.“ مون سمجهيو ته هو مصروف ماڻهو، سئچ ئي ڪڍي ڇڏيو هوندائين. گهرواري چوي ته ”هاڻي ڇا ڪيون؟“ سامهون بنگلو هو هڪ راجسٿاني مولانا جو. چيم ”ان کي گهرائي وٺو ۽ توهان مير علي مدد خان کي فون ڪيو جو ڪريم عباسي مير صاحب جو دوست آهي.“ مير صاحب به ڪو فون جو سئچ ڪڍي سمهي پيو هو ،سو ڪو ئي فون کڻي ئي نه پيو. گهر واري موٽي آئي چي ”مير صاحب به فون نٿو کڻي.“
مولانا راجسٿاني هڪدم هليو آيو. ان کي چيم ته پنهنجي موٽر سائيڪل تي ڦليلي ٽنڊو مير محمود وڃي ۽ مير علي مدد خان کي اطلاع ڪري. هن چيو ته ”مير صاحب کيس سڃاڻي ئي ڪونه، سو مسئلو ڏکيو آهي.“ مان پوري هوش حواس ۾ هجان. چيومانس ته بدر کي ساڻ وٺيون وڃي ته هڪدم راضي ٿي ويو. چيومان ته ”مير صاحب کي عرض ڪن ته ڊاڪٽر ڪريم عباسيءَ کي ساڻ وٺيون اچي.“ هو ويا پر موٽڻ ۾ دير ڪين. بي صبريءَ مان منهنجي گهر واريءَ چيو ته ”ٻيو ڪو ڊاڪٽر توهانجو دوست ڪونهي؟“ مونکي هڪدم ڊاڪٽر ابراهيم ميمڻ سُجهيو جو منهنجو پراڻو مهربان واقفڪار هئو. مون چيو ”انهيءَ کي ائڊريس سمجهايو ته ريڊ ڪراس جي اسپتال کان سڌو رستو وٺي ڇهين نمبر جي آخري گهٽيءَ ۾ هليو اچي ته کٻي هٿ تي 26 نمبر بنگلو ملندس.“ فون ڪري گهر واري خوش خوش آئي ته شابس هجيس جهٽ چيائين ته ”بس مان نڪران ٿو ۽ اجهو ٿو پهچان!“
جيسين ڊاڪٽر اچي، مونکي اکين اڳيان اوندهه اچي وئي. ڳالهائڻ جي ڪوشش ڪيم ته آواز گهگهو نڪتو. مونکي چٽو ياد آهي ته مون انگريزيءَ ۾ سوچڻ شروع ڪيو ته، ”هيءَ پڄاڻي آهي. سو شانائتي ٿيڻ کپي.“ اهو سوچي گهر واري ۽ شاهده ڏانهن نهاري، مشڪي هٿ لوڏي موڪلاڻي ڪيم. پوءِ چيم ته ”هاڻ ڀلي پڙدو ڪري!“ خيال ئي خيال ۾ پڙدو ڪيرايم ته رڳو اوندهه نظر آئي. سمجهه ۾ نه آيم ته هاڻ ڇا ڪجي. عين ان وقت بابا جا وفات مهل چيل لفظ ياد آيم سي ورجايم ته :”ربنا آتنا آمنا فغفرلنا ذنوبنا وقنا عذاب النار“ ائين چئي اطمينان سان اکيون کڻي بند ڪيم. منهنجي گهر واري بيتابيءَ مان ”سائين! سائين!“ ڪري سڏ ڪيم ته اکيون کولي کيس اطمينان ڏياريم ته خير آهي. منهنجي مرحوم گهر واري سالن تائين اهو مهڻو ڏيندي آئي ته ”اسانجو ساهه ٿي نڪتو ۽ توهان کلي پيا هٿ لوڏيو.“
اتي ڊاڪٽر ابراهيم ميمڻ جي گاڏي به اچي در تي بيٺي. لک شابس هجيس. ڊوڙندو مٿي آيو. بلڊ پريشر ڏسي فڪرمند ٿي ويو ۽ هڪ سئي، شايد مارفيا جي هنيائين ۽ ويهي رهيو. منهنجي گهر واري ٻڌايس ته ڊاڪٽر ڪريم عباسي ڏي به ماڻهو ويو آهي. چيائين ”ڀلي اچي ته گڏجي صلاح ڪيون.“ ڪافي وقت کان پوءِ سرڪار مير علي مدد خان ۽ ڊاڪٽر ڪريم عباسي آيا. ان رات منهنجي گهر واريءَ کانئن پڙدو نه ڪيو. کيس خطرو محسوس ٿي ويو هو سو مير صاحب جي ڊرائيور کي چوايائين ته ڪوٽڙيءَ سندس مائٽن کي اطلاع ڪري ۽ بدر ساڻس گڏ موڪليائين. ڪريم عباسي، ڊاڪٽر ابراهيم سان ڳالهائي وري ساڳي سئي لڳائي.
ڊاڪٽر عباسي تمام خبردار ماڻهو! سو گهران ئي ائمبولينس وارن کي فون تي اچڻ لاءِ چئي ڇڏيو هئائين. مير صاحب بنفس نفيس بيٺو رهيو. کيس خبر به ڪانه هئي ته سندس گاڏي ڪيڏانهن وئي. پر تمام بردبار ۽ ذهين ماڻهو، سمجهي ويو. ڪريم عباسي سول اسپتال ۾ ڪمرور مخصوص ڪرائي ڊيوٽي ڊاڪٽر کي هدايتون ڏئي هليو ويو. في جي آڇ باوجود في ڪانه ورتائين. هيڏو وڏو ڊاڪٽر، اڌ رات جو اٿي اچي ۽ في به نه وٺي. تمام وڏي ڳالهه آهي. لک ٿورا. مون گهر واريءَ کي چيو ته ڊاڪٽر ابراهيم کي في ڏئي ڇڏيو. هن به في ڪانه ورتي. وڏي ڳالهه ۽ لک ٿورا. اهڙي ماڻهوءَ جون گلائون ڪندا آهن ته ڳالهائڻ جي به في وٺندو آهي.
رات جو چئين بجي ڌاري ڪوٽڙيءَ کان منهنجي گهر واريءَ جو ڀاءُ انورالدين قريشي ۽ سندس ڀينر به پهچي ويون. ائمبولينس به ڪا ان گهڙيءَ پهتي. مونکي اهي ڌنڌليون يادگيريون آهن. مونکي اسٽريچر تي کڻي ايمبولنس ۾ سول اسپتال