ٿوھر ۾ ڳاڙھا گل

ڪرڻ غلط ناهي ۽ صحيح نتيجا حاصل ڪري سگهجن ٿا!!1“ ڇا چئجي؟ سوچ تابع آهي چاهنا جي.
مهم جوئي سان يا ٻين آزاد ملڪن کي زوريءَ ڪميونسٽ جهنڊي هيٺ آڻڻ، خود مارڪسي نظريي جي خلاف آهي. لينن انهيءَ خيال جو هو، پر اسٽالن فوج ڪشي ڪري ازبيڪ، تاجڪ، ڪرگهيز توڙي ترڪمانستان وارن کي زوريءَ سوويت رياستون بنائي ڇڏيو. چوندا آهن ته زور اڳيان زاري آهي، سو انهن قومن ۽ ملڪن جا ماڻهو خاموش ته رهيا پر قوميت ۽ مذهب جا جذبا اهڙا ته قومي ۽ طاقتور آهن جو، مون اکئين ڏٺو ته انهن ماڻهن ۾ اڌما هئا ۽ نفرت جو ٻج به هئو.
ڳالهه نڪتي آهي ته اکين ڏٺو احوال به ڪندو هلجي. 1974ع ۾ ڀٽي صاحب جي حڪومت هئي. رشيا ۾ چوٿين آفريڪا ايشيا ادبي ڪانفرنس ٿي رهي هئي. ڪانفرنس ۾ پاڪستاني نمائندا موڪلڻا هئا. سنڌ مان صرف منهنجو نالو هو. پنجاب مان ڪشور ناهيد ۽ افضل رنڌاوا. ان جٿي جو ليڊر هئو فيض احمد فيض. هي پهريون دفعو هو جو هڪ بين الاقوامي ڪانفرنس ۾ هڪ نج سنڌيءَ کي نمائندو چونڊيو ويو هو. نه ته اڳي عالي، جعلي، جالبي، موهاني، حسرتي ۽ وحشي چونڊيا ويندا هئا. اهو ڪرشمو هئو ڀٽي صاحب جو، جنهن هر شعبي ۾ هڪ مخصوص طبقي جي هڪ هٽي ٽوڙي هئي. پوءِ ظاهر آهي ته اهي مخصوص طبقا سندس جاني دشمن ٿي بيٺا. واپاري، ڪارخانيدار، وڏيرا، ڪامورا، فوجي، سياسي ليڊر، مذهبي طبقا، شهري مفاد پرست، ادبي ٺيڪيدار ۽ ٻيا سڀ.
مان هميشھ دوستن، اديبن، ۽ نوجوانن کي چوندو آهيان ته هر ڳالهه جو بنياد آهي سياسي بالادستي. سياسي بالادستي سان اڻ ٿيڻا معجزه ٿي ويندا آهن. ان کانسواءِ ذلالت ۽ پستي پلئه پوندي آهي. توهان پاڻ ڏٺو ته ڀٽي صاحب جي پاور جو سرچشمو پنجاب هو، تڏهن به ڇاڪاڻ ته هو سنڌي هئو ان ڪري هڪدم اڻ ٿيڻا معجزه ٿيڻ شروع ٿي ويا. بغير ڪنهن ڪوشش جي، مهاجرن چوڻ شروع ڪيو ته هو نوان سنڌي آهن. هنن پاڻ به ۽ سندن ٻارن سنڌي ڳالهائڻ ۽ پڙهڻ جي ايماندارانه ڪوشش ڪئي. هو اجرڪ ۽ سنڌي ٽوپي پائڻ لڳا. وڏ گهراڻيون عورتون سوسيءَ جا ڪپڙا پائڻ لڳيون. وڏا وڏا عهدا سنڌين کي ملڻ لڳا. گورنر هڪ ٻئي پٺيان سنڌي ٿيا، جو اڳ ۾ نه ٿيندو هو. سنڌين ۾ هڪ قسم جو احساس برتري اچي ويو.اهو ڪنهن قوم جي جاڳڻ جو وڏو اهڃاڻ آهي.
پر جيئن مون مٿي چيو آهي ته سڀ مفاد پرست طبقا، جن پاڻ کي تورسين ٿي سمجهيو، سي سندرو ٻڌي ڀٽي صاحب ۽ سندس پارٽيءَ پٺيان پئجي ويا. جن بنان شرڪت غيري چاڳ پي ڪيا، پاڻ کي عوام جو بي تاج بادشاهه ٿي سمجهيو ۽ پاڻ کي اشرافيه طبقي جو مراعات يافته فرد پي سمجهيو ۽ عوام جو ڄئورن وانگر رت پئي چوسيو، تن جو ڪُت خلق کي طاقت جو سرچشمو ٿيندو ڏٺو، ته سندن وايون ولڙيون ٿي ويون. انهن هر حربو ۽ هٿيار استعمال ڪري ڀٽي صاحب خلاف کڏون کوٽڻ شروع ڪيون. ٻيا ته ٺهيو خود سائين جي ايم سيد جهڙي پخته مشق سياستدان به ڀٽو دشمنيءَ ۾ جنرل ضياءَ جهڙي ڍيڍ ڊڪٽيٽر کي شريف النفس انسان جو خطاب عطا فرمايو. اهڙين عوام دشمن قوتن گڏجي سڏجي، سلهاڙجي اهڙو هنگامو مچايو جو ڏاڙهيل ملا، شراب خور ڪامورا ۽ بکايل سياستدان ڀاڪر پائي ڀائر ٿي ويا ۽ هڪ چونڊيل وزيراعظم کي قيد ڪرائي، ڦاهيءَ چاڙهائي، مارشل لا جي پنجوڙ جي آجيان ڪري عهدا وٺي ويٺا. اڄ هر ڪو پاڪستاني ڄاڻي ٿو ۽ مڃي ٿو ته اهو سڄو ڪرشمو آمريڪا بهادر جو ۽ سندس ڊالرن جو هئو جو کلم کلا وڳوڙين ۾ تقسيم ڪيو ويو.
ڀٽي صاحب کي ڦاهي ڏيڻ کانپوءِ به سندس ٻاويهن سالن جي نياڻي بينظير صاحبه ۽ بيگم نصرت صاحبه ۽ سندن عوامي ساٿ کان فوجي جرنيل توڙي سياستدان ايڏو ڊنل هئا جو اليڪشن ڪرائڻ لاءِ تيار نه هئا. بلوچ ۽ پٺاڻ سياستدان ۽ سردار، جيڪي پاڻ کي تيسمار سمجهندا هئا ۽ سڏائيندا هئا تن به انهن ٻن محترمائن جي ڪاميابيءَ جي خوف کان، جنرل ضياءَ کي منٿون ڪيون ته اليڪشن نه ڪراءِ. جنرل ضياءَ پنهنجي سر انهن جي پت وائکي ڪئي ۽ هو خاموش رهيا. پير علي محمد شاهه راشدي جو ضياءَ جو به ساٿاري رهيو ۽ صلاحڪار هئو تنهن ايم جي اڪبر، هندوستاني صحافيءَ سان گهڻيون سچيون ڪيون.
جڏهن ايم جي اڪبر پنهنجو ڪتاب ڇپيو ته راشدي صاحب کي ڪجهه اڻتڻ هئي ۽ مونکان پڇيائين ته اهو ڪتاب جيڪڏهن مون وٽ آهي ته کيس ڏيان. يقين ڏياريائين ته هو هڪ ڏينهن ۾ پڙهي مونکي واپس ڪندو. مون کيس ڪتاب ڏنو. راشدي صاحب گارڊن وارو گهر وڪڻي ڊفينس ۾ نئون گهر ورتو. بيگم ممتاز راشدي صاحبه چيو ته گهر بدلائڻ ۾ ڪتاب گڏجي سڏجي ڊانوان ڊول ٿي ويا آهن ٿائينڪا ڪري، مونکي واپس ڪندي، پر ڪتاب واپس ڪو نه ٿيو. مان اڳ به لکي چڪو آهيان ته ڪتاب هيڪر ويو ته ڇٽو. سرڪار مير علي احمد خان ٽالپر، شيخ اياز ۽ تاج محمد ابڙو ڪتابن جا عاشق هئا ۽ ڪنهن کي به ڪتاب نه ڏيندا هئا.
راشدي صاحب جي ڳالهه هيئن نڪتي جو ٻڌڻ ۾ آيو ته جنرل ضياءُ ساڻس صلاح ڪئي ته هي جو ٻه مٿي جو سور، ڀٽو ليڊيز آهن انهن مان ڪيئن جند ڇڏائجي؟ راشدي صاحب چيو ته تمام سؤلو معاملو آهي، صرف ٻه گوليون خرچ ٿينديون. هن ڳالهه جي ڪا سند ناهي ان ڪري معافي ٿو وٺان سڀني واسطيدارن کان. مون سان به هڪ وڏي ماڻهوءَ ڳالهه ڪئي جا ڪوڙي به ٿي سگهي ٿي. مون ان صاحب کان پڇيو ته پوءِ ڪهڙي ڳالهه مانع آهي، چيائين ته جنرل صاحب به قابل آهي، ٻيا سياستدان جڏهن ڪوئن جيان پنهنجي ٻرن مان نڪري بي تڪي بيان بازي يا جمهوريت جي گهنڊڻي وڄائڻ شروع ڪن ٿا ته جنرل صاحب به انهن ٻن ڀٽو ليڊيز کي اڳيان آڻي ٿو ۽ ڪوئا سڀ ڊوڙي ٻرن ۾ لڪي وڃن ٿا ۽ جنرل صاحب وري ٺهي ٺڪي بالم ٿي ويهي رهي ٿو. اهي ٻيئي ڳالهيون يعني 1ـ ڀٽو خواتين کي مارائڻ جون سازشون ۽ 2ـ جنرل صاحب جي کين زندهه رکڻ جي مجبوري، مون محترمه بينظير ڀٽو صاحبه کي خبردار ڪرڻ لاءِ چوائي موڪليون. اهو نياپو مون سرفراز اسراڻ کي ڏنو جنهنکي محترمه بينظير صاحبه پنهنجو ننڍو ڀاءُ سڏيندي هئي ۽ هو منهنجو ڀاڻيجو آهي.
ڀٽو ليڊيز کي مارائڻ جا اٺسٺا ڪا هوائي ڳالهه ناهي. هي ته دستاويزي ڳالهيون آهن ۽ علي لاعلان اخبارن ۾ ڇپيون آهن. پير صاحب پاڳارو جو نهايت ذهين ۽ اندروني ڳجهن جو ڄاڻو آهي تنهن صاف چيو ته ”ڀٽو خاندان مان اڃان هڪ فرد جي قرباني ڏيڻي پوندي.“ وري ڇهين آگسٽ 1996ع تي اخبارن ۾ ميان نواز شريف بيان ڏنو ته ”بينظير حڪومت کي ختم ڪرڻ لاءِ ماڻهو مارائڻا پوندا.“ ههڙا صاف ۽ چٽا بيان. ڪيڏي نه پٺڀرائي ۽ رٿابنديءَ سان ڏنا ويا هوندا. بس ڏيڍ مهينو به ڪو نه گذريو ته 20 سيپٽمبر 1996ع تي دينا داستي بنا سبب جي مير مرتضيٰ ڀٽو ۽ سندس ساٿين کي گهري سازش هيٺ پوليس فورس هٿان شهيد ڪرايو ويو. رٿابندي وري اهڙي پڪي ٿيل هئي جو ملڪ جي پرائيم منسٽر کي پنهنجي زخمي ڀاءُ وٽ وڃڻ کان روڪيو ويو ۽ مڊايسٽ اسپتال وٽ ئي سندس خلاف نعره بازي ڪرائي وئي ۽ کيس ڀاءُ جو قاتل سڏيو ويو. حالانڪ مير صاحب اڃا زنده هو. رات وچ ۾ محترمه غنويٰ ڀٽو کي پاڪستاني نئشنل بڻايو ويو ۽ کيس پارٽيءَ جو ليڊر ڪ�