ڀاري مينڊيٽ کان ڀڀڪناٿ تائين

جمع 18 سيپٽمبر 1998ع

تمر لطيف آئينو روزاني سچ ڪراچي

ڀاري مينڊيٽ کان ڀڀڪناٿ تائين

سرڪار چوي ٿي تہ پاڪستان جي وفاقي توڻي سنڌ حڪومت کي ڪو بہ خطرو، لهر ۽ لوڏو نہ آهي. پيرپاڳارو چوي ٿو، ”سنڌ جي سياست ٻڌائي ٿي تہ سمورا رستا گورنر راڄ ڏانھن پيا وڃن.“ اسان ڪنھن جي ڳالھہ تي اعتبار ڪريون؟ پاڪستان ۾ يا تہ سڀ ”معتبر“ آهن يا وري ڪو بہ معتبر ڪو نہ آهي. ان هوندي بہ اسان ڇا چئون؟ حالتون پنھنجيون حالتون گهڻو ڪجھہ ڳالهائي رهيون آهن.

اسلام آباد ۾ سپاھہ صحابہ جي اڳواڻن جا لاش ٽن ڪلاڪن تائين پارليامينٽ هائوس جي آڏو رکيا ويا. جماعت اسلاميءَ اتي زبردست ڌرڻو هنيو. توڻي جو لوهي ٽوپلن، لٺين ۽ ڍالن سان هٿياربند پوليس (ممڪن آهي تہ ان وقت پوليس وٽ جديد هٿيار بہ هجن، پر انھن جو ذڪر اخبارن ۾ ڪو نہ آيو) اتي اڳ ئي اسيمبلي ڏانھن ويندڙ رستا بند ڪري بيٺي هئي.

لٺيون، رڳو سرڪاري سپاهين جي هٿن ۾ ڪو نہ هيون. سپاھہ صحابہ جي هٿن ۾ بہ لٺيون ۽ بانٺا هئا. (ممڪن آهي تہ هنن وٽ بہ جديد هٿيار هجن، پر انھن جو ذڪر اخبارن ۾ ڪو نہ آيو) ۽ مشتعل هجوم جي اکين ۾ رت هو. خدا خير ڪيو جو ڪو ٻيو جاني نقصان ڪو نہ ٿيو. ان ڏينھن تي جماعت اسلاميءَ جو امير قاضي حسين احمد ۽ حميد گل، سي ٽي بي ٽي تي صحيح جي مخالفت ۾ تحريڪ جي اڳواڻي ڪري رهيا هئا. ظاهري طرح اهو مظاهرو حڪومت جي خلاف هو. اها ٻي ڳالھہ آهي تہ پاڪستان ۾ اهڙا امڪان هميشه موجود رهيا آهن تہ حڪومت ۾ ئي شامل ڪنھن هڪ ڌر جي اها مرضي هجي، تہ سي ٽي بي ٽيءَ تي صحيحون نہ ٿين، يا گهٽ ۾ گهٽ ايترو تہ ٿئي جو دنيا وارا ڏسن تہ اسلام آباد سرڪار سي ٽي بي ٽيءَ جي مسئلي تي اندروني طرح ڪيڏي نہ سخت دٻاءُ ۾ آهي.

اسلام آباد سرڪار کي سڀ مسئلا حڪومت کان ٻاهر ويٺل ڌرين جا پيدا ڪيل نظر اچن ٿا، پر خود ”سرڪار“ اندر جيڪو انتشار آهي. حالتون ان ڏانھن سڌو اشارو ڪن ٿيون. جيڪڏهن ايئن نہ هجي ها تہ پوءِ ايئن ڇو ٿيو آهي. تہ عوامي نيشنل پارٽي ۽ ايم ڪيو ايم جھڙيون اتحادي ڌريون بہ جدا ٿي ويھي رهيون؟ جماعت اسلامي، مسلم ليگ ۽ خود حميد گل، سڀ جا سڀ سياسي ڌربندين جي لحاظ کان ”ضياءَ جي باقيات“ ۾ شامل آهن. جماعت اسلامي ۽ ضياءُ الحق جو اتحاد تہ ”مثالي“ رهيو آهي.

هڪ حيرت انگيز ”ڀاري مينڊيٽ“ کان ايٽمي ڌماڪي تائين، هنگامي حالتن جي نفاذ کان پرڏيھي ڪرنسي اڪائونٽن ۾ عوام جي جمع پونجيءَ سان سرڪاري سطح تي ويساھہ گهاتي (جيڪا اصل ۾ امانت ۾ خيانت آهي ۽ شريعت بل نافذ ڪرڻ جي چئمپئنز ٽرافي کٽڻ جي خواهش رکندڙن جو ظاهر ظهور ”ڊسڪواليفڪيشن سرٽيفڪيٽ“ آهي)، ڪالاباغ بئراج جو ضد، افغانستان واري مامري ۾ ”سليماني ٽوپيءَ“ سان هٿ چراند، شريعت بل جو طوفان ۽ هاڻي سي ٽي بي ٽي جو سوال، اهي تڪراري حالتون سياسي، سماجي ۽ معاشي زلزلن مٿان زلزلا نہ آهن تہ ٻيو ڇا آهن؟

ظاهري طرح ملڪ ۾ جمهوريت آهي، پر ڪير بہ نٿو ڄاڻي تہ اهو پکي ڪٿي آهي؟ زندھہ بہ آهي يا مري چڪو؟ لاڙڪاڻي کان لاهور تائين ۽ ڊيري غازي خان کان هري پور هزاره ۽ چارسده تائين ايندڙ ويندڙ سڀني رستن ۾ ڏاڍا وڪڙ آهن. ٻيو تہ ٺھيو، اسان جي قوم توڻي قوم پرست اڳواڻن جي قول ۽ فعل ۾ بہ وڏو فرق آهي. (اهو بحث ڪنھن ٻئي وقت لاءِ محفوظ رکجي ٿو.) آئون ڏسان ٿو تہ ملڪ ۾ جمهوريت جو نہ عڪس آهي ۽ نہ وري پاڇولو. هڪ حيرت انگيز ”ڀاري مينڊيٽ“ عوام کي سک تہ ڪو بہ ڪو نہ ڏنو آهي، البت ڏکن جو پلٽنون پھتيون آهن. الائي تہ ڇو پاڪستان جي عوام کي ڀاڳ ۾ هميشه ڏک مليو آهي، سو بہ سدائين ”پلٽنن“ يا ”ڀاري مينڊيٽ“ جي صورت ۾! هن موقعي تي اسلامي ۽ سنڌ سرڪار کان اهو پڇي سگهجي ٿو تہ ان ”ڀاري مينڊيٽ“ عوام کي حقيقي معنيٰ ۾ ڇا ڏنو آهي؟ ٿي سگهي ٿو تہ سرڪار بہادر عوام کي ”احسانن“ جي هڪ تجريدي لسٽ بہ ڏيئي ڇڏي جنھن ۾ ايٽم بم جو ذڪر بہ هجي، پر ايٽم بم پاڪستان جي عوام لاءِ هڪ ”احسان“ آهي يا ”شامت“؟ خدا جي واسطي عوام سان خطرناڪ مشڪريون ڪرڻ جو سلسلو هاڻي بند ڪيو وڃي.

سي ٽي بي ٽيءَ تي صحيح ڪجي ٿي يا نٿي ڪجي؟ صحيح ڪرڻ گهرجي يا نہ ڪرڻ گهرجي؟ ان مامري تي هاڻي پرڏيھي مامرن واري وزير جي بريفنگ ڪھڙي معنيٰ رکي ٿي. جڏهن تہ اپکنڊ ۾ جوهري هٿيار پيدا ٿي چڪا آهن. هاڻي تہ محض ڪنھن ٽروئن ٽائپ چرئي جي اشاري تي بمن کي منزل تائين ڦٽو ڪرڻ جو حڪم ڏيڻ جي دير آهي. اپکنڊ ۾ هلندڙ هن جنوني سياسي ناٽڪ ۾ جوهري هٿيارن جو ظهور ٿي چڪو آهي. هاڻي دنگ ۾ دنگ ڪھڙي ضمانت ڏيئي وٺي سگهجي ٿي؟

پاڪستان سي ٽي بي ٽيءَ تي صحيح ڪرڻ لاءِ سوديبازيءَ جي لائين اختيار ڪئي آهي، جيڪا ممڪن آهي تہ درست هجي، پر هندستان تہ ٺپ جواب ڏئي ڇڏيو آهي. اپکنڊ ۾ سرد ۽ گرم جنگ تہ شروع ٿي چڪي آهي، ۽ ٻنہي ملڪن جي عوام جو معاشي ڏيوالو پڻ نڪري چڪو آهي، وڻن تي پکي ۽ آکيرا تہ برابر قائم آهن، پر ڇا ايئن ڪو نہ ٿو لڳي تہ انھن آکيرن ۾ خوف گهر ڪري ويو آهي ۽ پکي ان ”خوف جي گهر“ ۾ فقط ان ڪري ويٺا آهن جو نيٺ هو آکيرا ڇڏي ڪيڏانھن وڃن؟

ملڪ ۾ دهشت جو ماحول آهي. اندروني دهشتگردي تہ پنھنجي جاءِ تي، هاڻي اوڀر ۽ اولھہ وارين سرحدن کان بہ للڪارون ٻڌڻ ۾ پيون اچن. پر، ان دهشت ۽ وحشت کان ڇوٽڪاري لاءِ سرڪار وٽ ڪھڙو پروگرام آهي؟ پاڪستان جو وزيراعظم چوي ٿو تہ، ”جيستائين ملڪ ۾ اسلامي قانون نافذ ڪو نہ ٿو ٿئي، دهشتگردي ختم ٿي ڪو نہ سگهندي!“ اهو تہ خدا ئي بھتر ڄاڻي ٿو تہ شريعت بل جي پاس ٿيڻ سان دهشتگردي ڪيئن ختم ڪري سگهبي؟

تڪراري مامرن کي ”ڀاري مينڊيٽ“ جي نالي ۾ نافذ ڪرڻ سان حالتون امن ڏانھن ڪيئن ٿيون وڌي سگهن؟ ڪنھن ماڻهوءَ کي بندوق جي نوڪ تي پلاءُ کارائي ڏسو، هو ڳيتون پيو ڏيندو ۽ گرھہ نڙي مان ڪو نہ لهندس، خدا جي خلق سان خدا جي نانءَ تي ڪيترو وقت تڪرار ڪري سگهبو؟ خوف، حد کان وڌيڪ، مهانگائيءَ، بي عزتيون ۽ مستقل تاريڪيون عوام کي اڳ ئي بيزار ڪري چڪيون آهن. ڳالھہ، ”نہ ڇيڙ ملنگانون نون.....“ واري نوبت تي پھتل آهي. خدا ڄاڻي تہ ملنگن جي دل مان ڇا ٿو نڪري! دعا، پاراتو، ڦٽڪار، آھہ يا بغاوت جي چڻنگ جيڪا سڀ ڪجھہ ڀسم ڪري وجهي!

سرڪار چوي ٿي تہ وفاقي توڻي صوبائي حڪومت کي ڪو بہ خطرو ڪونہي. سرڪار جي ان سوچ تي اسان کي ڪھڙو اعتراض آهي؟ جيڪو، جيئن چاهي تيئن ويٺو سوچي! پر، ماڻهو بہ گهڻو ڪجھہ ڏسن سوچين ٿا. پاڪستان جي وزيراعظم کان سنڌ جي وڏي وزير تائين اهم ماڻهن جي ”لنڊن ياترا“ ڪا معنيٰ رکي ٿي. ”نائن زيرو“ جھڙي خسيس هيڊ ڪوارٽر کان وٺي، آمريڪا ۽ اقوام متحده جي هيڊ ڪوارٽرن تائين پاڪستان جي اهم عملدارن ۽ پنجاب جي وڏي وزير جا پنڌ هروڀرو تہ ڪو نہ هوندا! رڌڻي ۾ رولو ڏسجي ٿو. حڪومت تي اندروني ۽ بيروني دٻاءُ موجود آهن. انھن مان ڪي جائز تہ ڪا ناجائز بہ هوندا. ان�