ڀورن ڪارن ڪڪرن هيٺ

ڀورن ڪارن ڪڪرن هيٺ
ڀورن ڪارن ڪڪرن هيٺ سمنڊن جي ڪناري تي پٺيرو ليٽي پيو. آلي آلي زمين. ڪنهن ويل لهرن اڳتي وڌي سندس پير ٿي چميا، ڪنهن ڪنهن ويل ڪا وڏي ڇولي ٿي آئي ته بت هيٺان نڪري ڪتڪائيون ڪندي هلي ٿي وئي ۽ پاڻ کي بي وزن حالت ۾ ٿي محسوس ڪيائين. جڏهن ڇولي واپس ٿي وري ته جسم هيٺان وارِي ڀُرڀُر ڪري نڪرندي ٿي وئي. ڏاڍو مزو پئي آيس.
هو شهر کان گهڻو پري نڪري آيو هو، جتي ماڻهو ڪڏهن ڪڏهن ايندا آهن. هڪ طرف سمنڊ جون ڇوليون ئي ڇوليون هيون ۽ ٻئي طرف ڪر کڻي بيٺل ٽڪرين جو سلسلو. ٻنهي جي وچ ۾ ڳاڙهي ريتي هئي جنهن ۾ هنڌ هنڌ وڏا وڏا پھڻ کتل هئا، بلڪل ايئن جيئن ڌرتي جي ڇاتيءَ کي ان جا ننڍڙا ننڍڙا بي شمار ٻار چنبڙيل هجن. امر ڪيئي ڪلاڪن کان سوچ ۾ ٻڏل هو. سندس دل هر هڪ لهر ۾ ڦاٿل ۽ هر هڪ پٿر ۾ اٽڪيل هئي. ڪنهن ويل ٽِڪ ٻڌي آسمان ۾ اڏامندڙ ڪڪرن کي پئي ڏٺائين جن ڪيئي تصويرون پئي ٺاهيون، هر لمحي ۾ نئين تصوير ۽ ان ۾ نئون خيال.
ڪڪرن جي ڊوڙ جاري هئي، ڌرتي تي ڪنهن ويل اس ته ڪنهن ويل ڇانو پئي ٿي. امر کي اس ۽ ڪڪرن جو ميلاپ ڏاڍو وڻيو. ڪڪرن مان اڀرندڙ هر نئين تصوير کي ڏاڍي غور سان پئي ڏٺائين.
”هيءَ ڏاڙهي ٿي لڳي ۽ هيءُ نڪ، هو اک ۽ هوڏانهن پري پري تائين پکڙيل وار ڪو صوفي درويش ٿو لڳي!“ هن سوچيو ”انسان جي اک ئي شين کي ڪا معنيٰ ۽ تشبيهه ڏيئي سگهي ٿي نه ته ڪڪر ته هر روز پيا ڊوڙن.“ امر کي مائيڪل اينجلو ياد اچي ويو، ” هو به ڪڪرن ۾ اکيون نه اٽڪائي ها ته جلاوطني ختم نه ٿئيس ها! ڪڪرن جي جنهن ترتيب کي مون صوفي درويش چيو شايد اهڙي ڪا ترتيب هوندي جنهن ۾ اينجلو کي خدا نظر آيو هو!“ امر تاريخ جي نه ڄاڻي ڪھڙي حصي کي ذهن ۾ کوٽي ان جي وڍڪٽ ڪرڻ لڳو هو.
”ڪڪر ئي ڇا، ڪنهن به شيءِ کي پرکجي ته هر هڪ جي جلاوطني ختم ٿي سگهي ٿي.“ امر سوچيو. ” پرکڻ لاءِ پھرين جلاوطن ٿيڻو پوي ٿو، مائيڪل اينجلو وانگر....!“ امر سوچ جو ٻيو پاسو ڏٺو.
”هن دور ۾ جلا وطن ٿيڻ ڪير به پسند نه ڪندو، سو به ورهين جا ورهه بي گهر ٿي جبل ٽڪڻ! نه، اها ڪا سولي ڳالهه ناهي!“ امر جي ذهن ۾ بحث شروع ٿي ويو هو. هو پنهنجي ڀانئيي ۾ ايترو پيهي ويو هو جو ماحول جي هر شيءِ سندس نگاهن کان گم ٿي وئي هئي. هو پنهنجن سمورن حواسن سان مائيڪل اينجلو کي چرپر ڪندو ڏسي رهيو هو، اينجلو جي هٿن ۾ برش هئا ۽ ڪليسا جي ڇت جي اندرين پاسي رسين، تختن ۽ ميزن جي سهاري پٺيرو ليٽي خدا ۽ آدم جون تصويرون چٽي رهيو هو.
”تخليق ڪرڻ لاءِ جلا وطني لازمي آهي- چاهي ڪليسا جلاوطن ڪري يا پاڻ تي پاڻ مڙهجي ... ۽ انهيءَ مهل تائين واپس نه موٽجي جيستائين ڪڪرن وانگر ڪنهن به مظهر ۾ مڪمل عڪس نه پرکجي!“ امر کي خيال آيو.
”۽ هو، پٿر پٿر ۾ قيد ماڻهوءَ وارو فلسفو؟ ڪيڏانهن ويو تخليق جو قانون!“ امر پاڻ کان پڇيو.
”ڪھڙو؟“
”ته تخليق جو قانون فقط درد آهي ۽ پيار به درد جو ٻيو نالو آهي!“
”ڇا وسري ويئه ته مائيڪل اينجلو ڪليسا جي حڪم تي خدا کي صورت ڏني هئي!“
”نه! مون کي ياد آهي ته اينجلو هڪ ڏينهن ۾ تصوير نه ٺاهي هئي. جلاوطنيءَ ۾ ڪيئي سالن کانپوءِ جڏهن درد ڦٽ بڻيو ۽ پوءِ چِڪجي پيو، فقط تڏهن ئي کيس ڪڪرن ۾ اها شبيهه نظر آئي. ڇا هن کان اڳ هن ڪڪر نه ڏٺا هوندا؟ ۽ اهي پاڻ ۾ ملي وکري نه ويا هوندا؟ درد شرط آهي ... تخليق لاءِ اولين شرط!“ امر پنهنجي تخيلق واري موقف تي وڌيڪ پختو ٿي بيٺو.
ليٽي ئي ليٽي ماحول تي ڀرپور نظر ڊوڙايائين، چؤطرف رنگ ئي رنگ هئا، روشن سج سان سڄي ڌرتي روشن هئي. نيرو آسمان، ڀورا ڪارا ڪڪر، سونهري ريتي ۽ گهري نيري پاڻيءَ ۾ چانديءَ جھڙا چمڪا، ”ڪيڏا نه سھڻا رنگ آهن! هائو، پر جيڪڏهن انسان جي اک ڏسي سگهي! رنگ ته بدلبا رهندا آهن، پر جيڪو انهن کي تلاش به ڪري!“
ٺونٺين ڀر اٿي هڪ ڀيرو وري چئني طرفن ڏانهن نهاريائين. گھرو نيرو سمنڊ ۽ ان جون ڇوليون. تمام پري هڪ لانچ نظر آيس ڌنڌلي ۽ اوجهل ٿيندڙ ... گهڙيءَ کن کان پوءِ اها به گم ٿي وئي. سمنڊ جي ٻين ڪنارن ڏانهن . ... ڪنارا، جن جو ڪاٿو ئي ناهي.
”ماڻهو به ٻيڙين وانگر سفر ڪندو آهي ۽ اهو سفر چئني طرف جاري هوندو آهي. موت کان اڳ به ۽ پوءِ به. ” امر افق جي پار نظرون ڄمايون.
”ڪيئن....؟“
”فن، ماڻهوءَ کي صدين تائين جيئرو رکندو آهي ۽ هڪ هنڌان ٻئي هنڌ تائين پھچائيندو آهي. اهو سلسلو سدائين جاري رهندو آهي.“
” پر اهو خيال صحيح ته ناهي، اسان جي اکين آڏو وڏا وڏا فنڪار گمنام رهجي ويا!“
”نه! ... فن جي سفر جا ٻه وسيلا هوندا آهن، هڪڙو پوئواري ڪندڙن ذريعي ۽ ٻيو اظهار لاءِ سگهاري ذريعي جي چونڊ سان!“
”سگهاري ذريعي مان مراد؟“ امر جي اندر مان سوال اڀريو. ” جيئن پٿر ... پٿر جو مجسمو، پر ان ۾ خيال به اوترو ئي سگهارو هئڻ گهرجي، نه ته اهو جسم بي ساهه ئي رهندو! مان به جيئرو رهندس، موت کان پوءِ به ڪي صديون سفر ڪندس. منهنجو موضوع ”ماڻهو“ هوندو ۽ اظهار جو ذريعو پٿر هوندو، مائيڪل اينجلو وانگر.“ امر پنهنجو پاڻ سان وچن ڪيو ۽ ماحول جو جائزو ورتو. چؤطرف پٿر ٽڙيل پکڙيل هئا. جيڪڏهن ڪنهن وڏي پٿر ۾ خيال گهڙجي بنهه پھاڙ جيڏو ته!؟“ امر سوچيو، ”ڇا اهو ممڪن آهي؟“
جبل جي وڏي نوڪدار چوٽيءَ ڏانهن نهاريائين ۽ ان کي چو طرف موجود ٻين شين جي پس منظر ۾ ڏٺائين، ڇا اها ماءُ جي ٿڃ نه آهي کير سان سڄيل ۽ چڪار! ڀر ۾ بيٺل ننڍيون ننڍيون ٽڪريون ۽ ٽڙيل پکڙيل پٿر ان ڏانهن هٿ کڻي واجهائيندڙ ٻار نه آهن!!
سڄو ماحول ڄڻڪ صدين کان پنڊ پھڻ ٿيل هجي! امر ماحول ۾ بک کان ساڻيون ساڻيون دانهون محسوس ڪيون، ”اوهه! ڪيڏو نه درد ناڪ منظر آهي!!“ امر اندر ۾ درد جي لهر محسوس ڪئي ۽ بي چينيءَ کان اٿي وک وک پنڌ ڪرڻ لڳو.
” اجايو خيال کي پھاڙ جيڏو اڀو ڪرڻ مان ڪھڙو فائدو! پھاڙ به ته ڀُري سگهن ٿا. ... ۽ ننڍا پٿر؟ تن جو امڪان گهٽ آهي، جيئن ڊائنوسار موسمي تبديليءَ جي سٽ نه سھي مري ويا ۽ پتڪڙا جانور اڄ به جيئرا آهن.“ خيالن جي ڊوڙ جاري رهي. امر هر شيءَ کان لاتعلق هوندي به هر شيءَ سان وچڙيل هو. هر شيءَ کي ذهن ئي ذهن ۾ اٿلائيندو پٿلائيندو پئي ويو.
”اهي ڪيڏا نه هيڻا هوندا آهن جيڪي بظاهر تمام سگهارا نظر اچن ٿا ۽ اهي ڪيڏا نه مضبوط آهن جيڪي جيتامڙا نظر ايندا آهن!“ امر کي شهر کان ڀرپور رستي تي مئل بڙ ياد اچي ويو. ڊگهيون ڏاڙهيون، ڪشادا ٿڙ پر چيلهه ڀڳل پھلوان وانگر پيو هو.
” ڇا ٿي پيو جي هڪ رات جو طوفان آيو، آخر پتڪڙا ڊڀ به ته ڌرتيءَ سان چهٽيل آهن!“
امر کي هن ماحول ڏاڍو متاثر ڪيو هو. ”هتي ڪيڏو نه مزو آهي! بلڪل آزاد دنيا ... نه روڪ نه ٽوڪ جيئن وڻي تيئن ڪجي، جيئن وڻي تيئن سوچجي. دل چوي ته سمنڊ جي ڇولين ۾ بت پسائجي، دل چوي ته ڪناري تي پوري قوت سان ڊوڙون پائجن. سج کان تپش جي سگهه وٺجي. امر کليل هوا ۾ وڏا وڏا ساهه کنيا. ساهن جي اچ وڃ مان مزو ورتو. کيس هر شيءَ آزاد محسوس ٿي،