ڄام نندي جو مقبرو

� ٻيا جاندار نظر ايندا آهن. انڪري ڪافي خاطريءَ سان چئي سگهجي ٿو ته هن مقبري جي اڏاوت ۾ ڪاريگر هندو شريڪ به هوندا، جن پنهنجن مالڪن جي مرضيءَ سان هن مقبري کي اها نفاست بخشي جيڪا هاڻي ان ۾ نظر اچي ٿي. شِکارو هندن لاءِ مذهبي حيثيت رکي سگهي ٿو، پر هتي اها فقط آرائشي وصف آهي. جيڪا ماضيءَ جي تسلسل طور هلندي آئي آهي.

’شِکارو‘ ڇا ٿيندو آهي؟ اتر هندستان جي مندرن جي هڪ خاص وصف انهن جو مخروطي نمونو آهي جنهن کي شِکارو (Sikhara) چوندا آهن، اهو سنسڪرت جو لفظ آهي جنهن جي معنيٰ آهي ’جبل جي چوٽي‘. لفظ ’شِکا‘ جي معنيٰ آهي ’ڪُنڊ‘، ’چوٽي‘ يا ’شعلي جي نوڪ‘. لفظ ’شِکر‘ معنيٰ ’سڀ کان مٿيون حصو، چوٽي‘ ان ريت ’مندر جو مخروطي ٽاور ۽ ان جي چوٽي به ’شکارو‘ آهي جنهن جي هيٺان ان ديوتا جي مورتي رکي ويندي آهي جنهن جي اتي پوڄا ٿيندي آهي، يا جنهن جي نالي سان اهو شِکارو يا مندر منسوب هوندو آهي.

هن مقبري تي گنبذ جو نه هئڻ هڪ معمو آهي. گنبذ نه هئڻ ڪري هن عمارت کي نامڪمل ۽ ناڪام عمارت به چئي سگهجي ٿو. پر گنبذ نه پوڻ جا ڪي ٻه چار سبب ٿي سگهن ٿا. يا ته عمارت کي مڪمل ٿيڻ جو وقت نه مليو، ۽ بد امنيءَ وارين حالتن سبب ڪم اڌورو رهجي ويو، يا وري ڪو وڏو فني سبب هو .

ڄام نظام الدين جي مقبري جي هر هڪ ڪنڊ ايتري سهڻي آهي جو انهن کي جدا جدا بيان ڪرڻ جي ضرورت آهي پر هتي تفصيلن کان پاسو ڪندي فقط انهن پاسن جي نشاندهي ڪجي ٿي.

ٻاهرين پاسي کان:

محراب وارو پُشتو: اولهه واري ديوار ۾ محراب جي مٿان تعمير ٿيل مستطيل اڏاوت آهي جنهن تي ٻاهرين پاسي هيٺ کان مٿي تائين ٽنهي پاسن کان آرائش آهي. هيٺيون طبق اصل ۾ محراب جو ٻاهريون حصو آهي پر پوءِ ان تي ڪانس ڏيئي محراب نما ننڍڙن جارن جي قطار رکي وئي آهي. ان جي مٿان ٻئي طبق تي ڳتيل آرائشي اڪر وارو جهروڪو آهي جنهن تي پاون جهڙا ٿنڀڙا، طاقچه ۽ پاسن کان ننڍڙا شکارا آهن. انهن جي مٿان ٽيون طبق جيڪو گيلريءَ وانگر آهي پٿر جي گهوڙين (bracates) تي بيهاريل آهي، اهو ڀاڱو وڏين ونگدار درين تي مشتمل آهي.

اولهه وارو دروازو : جيڪو بنيادي طور تي اسلام کان اڳ واري اڏاوتي طرز جو آهي، ان ۾ ڪي اضافا ڪري وڻندڙ تبديليون آنديون ويون آهن. هن ۾ ٿيل چٽسالي نئين قسم جي ۽ اسلامي قدرن تي مشتمل آهي.

ڄام نظام الدين جي مقبري جي اولهه وري ديوار جي در جو پٿريلو چوڪاٺو آهي جنهن جي آرائشي چائنٺ ۾ ’قدم‘ لڳل آهي. چائنٺ ۾ اهڙي ’قدمي‘ آرائش به اسلام کان اڳ جي روايت آهي. اتر واري ديوار ، جتي عربي رسم الخط ۾ تحرير موجود آهي، هڪ بند ڪيل دروازو آهي ۽ مختلف حاشين ۾ ورهايل اُڪر دار سلسلا آهن.

اوڀر وارو پاسو : هتي ٻاهرين پاسي کان مٿي هڪ نوڪيلي ونگ دار دري آهي ۽ پدم گل جي آرائش جو سلسلو جاري رکيو ويو آهي.

اتر وارو ٻاهريون پاسو: جتي خوبصورت آرائش وارو پٿريلي چوڪاٺي جو وڏو دروازو بند ڪيو ويو آهي. ۽ هتي هڪ تاريخي تحرير نفيس خطاطيءَ ۾ موجود آهي.

اندرئين پاسي مقبري جي هر ڪنڊ ۾ محرابي ونگ ٺهيل آهن جن سان مقبري جي اندرين صورت ڪجهه اٺاس جهڙي ٿي وئي آهي. شايد اهو مقبري تي گنبذ رکڻ جو بندوبست هو.

مقبري جو مکيه محراب ڪنهن خلاصي ٿلهي تي نه آهي پر چئن پنجن ڏاڪن تي مشتمل هڪ ننڍڙو ٿلهو آهي. محراب کي ٽي عدد آرائشي نوڪدار ونگون آهن. محراب ۾ اندر ٻِٽا ۽ ٻاهر سهڻا پاوا لڳل آهن. اهڙي آرائش ڪنهن به ٻي جاءِ تي نظر نٿي اچي.