ڄموري ڏانهن:

ڄموري ڏانهن:
ڄمورو به کيرٿر جي پاڙ ۾، پر ان جي الهندي پاسي آهي. ڄموري لاءِ سنڌ وڃڻ جي واٽ کاول لڪ جي آمهون سامهون آهي. ڄموري طرف ڪجهه قديم آثارن جو ڏس هو. انڪري اسان لوئي (لوهي) لڪ کان جيپ ذريعي اوڏانهن وڃڻ جو فيصلو ڪيو. بلوچستان جي هن سفر ۾ هميشه وانگر واهي پانڌيءَ جي دوستن وڏو ساٿ ڏنو. هن ڀيري به ڊاڪٽر زبير پنهور، اڪبر لاشاري، مصطفيٰ لغاري، ذوالفقار برهماڻي. عباس جنگواڻي ۽ حاڪم خان لغاري سفر جا ساٿي هئا. اسان ڄموري لاءِ ٽنڊي رحيم کان نئه انگئي واري واٽ ورتي. نئه انگئيءَ مان هشت ديهه لڪ وٽان کيرٿر ٽپي، ڏيراچ ۽ ڪتراچ کان لوهِي ۽ اتان اڳتي مُسفري لڪ، ٽپي حب ڳوٺ کان ٿيندا گورک جي اولهه واري پاڙ ڏانهن آياسين، مُسفري لڪ، (مسافري لڪ) تي اهو نالو ان ڪري پيو آهي جو اتر کان لوهي ڏانهن ايندڙ ويندڙ مسافرن کي اهو رستو پار ڪرڻو پوي ٿو، هي لڪ به کيرٿر ۾ آهي. هشت ديهه لڪ جي اولهه ۾ ڏيراچ ۽ ڪتراچ کيرٿر جا دلچسپ جاگرافيائي ماڳ آهن. هتي کيرٿر جي برساتن جو پاڻي تمام وڏين ايراضين ۾ جمع ٿئي ٿو. شايد اهو ئي سبب آهي جنهن تان علائقي جو نالو ’لوهي‘ يا ’لوئي‘ پيو آهي. هن لفظ بابت ڊاڪٽر بلوچ جامع سنڌي لغات ۾ هن ريت معنيٰ ڏني آهي: ”لوهِي جمع لوهِيُون : جبل تي پٿرن جو قدرتي حوض. لوئِي جمع لوئِيون: نئن جي پيٽ ۾ سخت پٿرائين سطح ۾ کڏ، جا برسات جي وقت ۾ پاڻيءَ سان ڀرجي ، تَراڙُ، پٿر جو ڇِتر، وَٽُ. ويڪرو پٿر.“ هيءَ علائقو سچ پچ ايئن ئي آهي. جڏهن ڏِيراچ واري سوين ايڪڙ وسيع اونهي جهولي ڀربي آهي ته اها منڇر وانگر وسيع ٿي پوندي آهي، جنهن ۾ بيٺل پاڻي ماڻهوءَ کان تار هوندو آهي. ڏيراچ واري لوهي چئني پاسن کان بند آهي، ان ڪري اهو پاڻي برساتن کان پوءِ به اٺ نَوَ مهينا موجو هوندو آهي. جڏهن هيءَ عارضي ڍنڍ خالي ٿيندي آهي تڏهن ماڻهو اتي ڪڻڪون ۽ ٻيا فصل پوکيندا آهن. ڪتراچ واري لوهي ٽن پاسن کان بند آهي البت هڪ پاسي کان نيڪال اٿس، انڪري ان جو پاڻي ٻن ٽن ڏينهن ۾ نيڪال ٿي ويندو آهي. ٻنهي لوهين ۾ خوب فصل ٿئي ٿو. پڪ سان انهن لوهين سبب ئي علائقي تي”لوهي“ نالو پيو آهي، علائقو هونئن به ڪافي زرخيز آهي. هتان جي ڪڻڪ لاجواب چئي وڃي ٿي. جر ۾ پاڻي آهي انڪري ماڻهو ٽيوب ويلن جي ذريعي پاڻي ڪڍي فصل ڪن ٿا. لوهي (کيرٿر جو الهندو پاسو) خاڪي سنگ مرمر سان ما لا مال آهي، اهو پٿر اڄڪلهه صنعتي پئماني تي ڪڍيو وڃي ٿو ۽ ڪراچيءَ جي مارڪيٽ ۾ وڪامجي ٿو. ڄموري ڏانهن ويندي اسان هڪ رات حب ڳوٺ ۾ پئي. واپسيءَ ۾ هڪ رات اسان کي لوهيءَ ۾ پئي جيڪا اسان غلام نبي جماليءَ جي اوطاق ۾ گذاري.