ڇاڪاڻ ته توهان ٽين دنيا جا آهيو!

ڇاڪاڻ ته توهان ٽين دنيا جا آهيو!

مسٽر ڀُٽي چيو هو ته ”پاڪستان ماڻهو گاهه کائيندا پر ايٽم بم ضرور ٺاهيندا!“ ايٽم بم ٺهيو الائي ڪو نه، پاڪستان جا ماڻهو اڄڪلهه اهو ڪجهه کائين ٿا جيڪو عالمي ڪرڪيٽ جي لحافظ کان ڪن ڦٿ آهي. عالمي دنيا ۾ پاڪستان هونئن ئي ٽين دنيا آهي، ان ڪري هٿان جي ماڻهن کي اهو کارايو ويو وڃي ٿو جيڪي ٽئين درجي جو ۽ ٽين دنيا جي ماڻهن جي لائق سمجهيو وڃي ٿو.
پاڪستان، هڪ زرعي ملڪ، پنهنجي ملڪ جي ماڻهن کي اهو ڪجهه کائڻ لاءِ ڏيئي نٿو سگهي جيڪو ان جي ”بهترين اپت“ آهي. جيڪو پاڪستان جا هاري پنهنجي پگهر پورهئي سان اپائين ٿا. پاڪستان کي پرڏيهي ناڻهو گهرجي ۽ پرڏيهي ناڻي لاءِ بهترين اپت ايڪسپورٽ ٿي وڃي ٿي... ۽ پاڪستان جا ماڻهو اها ڪوائلٽي واپرائين ٿا جيڪا عالمي ماڪريٽ ۾ رد ڪئي وڃي ٿي.
هي ملڪي ماڻهن جي حق ۽ حق کان وڌيڪ مقامي مارڪيٽ ۾ مهانگائيءَ جي مسئلي سان ڳنڍيل سوال آهي. جيڪي ماڻهو ملڪ چين گهمي آيا آهن، انهن کي خبر آهي ته اتي مارڪيٽ ۾ صرف اها ئي ڀاڄي ملندي آهي جيڪا مند جي هوندي آهي. چو طرف ساڳيون ڀاڄيون پيون هونديون آهن، نه برف خانن ۾ اسٽور ٿين ۽ نه مهانگيون ٿين. هيڪاندي مقدار ۾ مند جي ڀاڄي موجود هوندي ته مهانگي ڇو ٿيندي؟ ان جي ابتڙ پياري اڪستان جي مارڪيٽ ۾ ڀاڄيون اهڙي ريت موڪلبيون آهن جو ”کوٽ“ موجود رهي. پهرين درجي جو مال هوائي جهازن ذريعي پرڏيهين لاءِ، ٻئي درجي جو مال برف ڪارخانن ۾ نفعي خوريءَ لاءِ، باقي بچيل ٻئي ۽ ٽئين درجي جو مال لوڪل منڊيءَ ۾ ۽ ڀاڄيءَ جي دڪانن تي، جيڪو کوٽ سبب وڏي قيمت تي وڪامجي ٿو. ڀاڄين جي ايڪسپورٽ ته في الحال بند آهي البت ميوا ۽ ان خاص ڪري چانور ٻاهر هليو وڃي ٿو.
واپارين کي پرڏيهي ناڻو ڪمائڻ جو اتساهه ڏنو وڃي ٿو سا ته چڱي ڳالهه اهي پر جڏهن مقامي مارڪيٽ ۾ کوٽ پيدا ڪري پرڏيهي ناڻهو حاصل ڪيو وڃي ٿو ته ان جو سڌو اثر عام خريدار ٿئي ٿو. ٻين اکرن ۾ زرعي جنس جي ايڪسپورٽ مقامي مارڪيٽ ۾ مهانگائيءَ جو ڪارڻ بڻجي ٿي. هڪ اندازي موجب جيڪڏهن انب جي مند ۾ انب جون سٺيون جنسون ايڪسپورٽ نه ڪيون وڃن ته مقامي مارڪيٽ ۾ انبن جي هر جنس جو اگهه 30-35 سيڪڙو ڪري سگهي ٿو. اهو ئي حال ٻين ميون جو ٿيندو.
بدقسمتيءَ سان اڄ تائين اهري ڪا سروي ٿي ئي نه آهي ته ملڪ ۾ ميون ۽ ڀاڄين جي مقامي مارڪيٽ ۾ طلب ڪيتري آهي، فقط ڪن اهم جنس جو ئي رڪارڊ ٺاهيو ويو آهي، مثال طور ڪپهه يا کنڊ. رڪارڊ ٺاهڻ سان فائدو اهو ٿئي ٿو ته ڪنٽرولڊ ايڪسپورٽ ڪئي وڃي ٿي ۽ کوٽ جو خطرو محسوس ڪري اڳواٽ اپاءُ ورتا وڃن ٿا. پاڪستان ۾ زرعي جنسن جي حوالي سان قيمتن تي ڪنٽرول جا ٻه لازمي قدم آهن جيڪي في الحال نه کنيا ويا آهن. پهريون اهو ته مقامي کپت جي حد ماپي وڃي ۽ جيڪڏهن ان کان وڌيڪ پيدائش موجود آهي ته پوءِ اها ايڪسپورٽڪرڻ جي اجازت ڏني وڃي، ٻيو قدم اهو ئي پراڻو خواب آهي جنهن تحت آبادگارن کي پنهنجي اپت وڪڻڻ لاءِ پنهنجو ”آڙهتيءَ کان آزاد“ نظام هجي ۽ ڪوشش ڪجي ته گراهڪ هن کان سڌيءَ طرح خريداري ڪري.
چانورن جي ايڪسپورٽ پاڪستانين کي ”ٽوٽا“ کائڻ تي مجبور ڪري ڇڏيو آهي. باسمتي چانورن جا اگهه ايترا وڌي ويا آهن جو ماڻهو پنهنجي سفيد پوشي برقرار رکڻ لاءِ فقط دعوتن جي موقعي تي مهامن کي کارائين ٿا، هاڻي ته ايتري چانور به بنگلاديش ڏانهن ايڪسپورٽ ٿيڻ لڳا آهن. لڳي ايئن ٿو ته ايندڙ سال ڏيڍ ۾ ماڻهن کي کائڻ لاءِ ٽوٽا به ڪو نه ملندا ڇاڪاڻ ته هن سال سنڌ ۾ سارين جي پوک کي 70 سيڪڙو ڌڪ لڳو آهي.
پاڪستان ۽ سنڌ جي ماڻهن جي ان کان وڏي بدقسمتي ٻي ڪهڙي ٿي سگهي ٿي ته اهي پنهنجن هٿن سان اپايل جنس جو ذائقو به وٺي نه سگهن. هيءَ عجيب رٿابندي آهي جو ڪپهه اپائيندڙ ماڻهن جا پنهنجا ڪپڙا ڦاٽل هجن ۽ ان اپائيندڙ قوم هٿرادو مهانگائيءَ سبب پيٽ ڀري کائي به نهس گهي. سنڌ جا ماڻهو جيڪي ڪڏهن سڳداسيءَ کانسواءِ ٻيو چانور کائيندا ئي ڪو نه هئا، هاڻي ٽوٽن کان به رهجي ويندا، ڀلي ته کڻي رائيس ڪئنال به گڏوگڏ وهندو رهي. ڪلهوڙن، ٽالپرن ۽ انگريزن ڪڏهن سوچيو به ڪو نه هوندو ته هو سنڌ ۾ جيڪي واهه کوٽائي رهيا هئا، انهن جو ڦل سنڌ واسين کي فقط سم ۽ ڪلر جي صورت ۾ ملندو باقي اَنُ عالمي مارڪيٽ ۾ ان لاءِ اماڻيو ويندو ته 1947ع کانپوءِ حڪومت پرڏيهي ناڻو ۽ واپاري نفعو ڪمائين. نئون عالمي ڍانچو اڃا پوريءَ طرح ڪو نه آيو آهي پر ٽين دنيا جو سڳداسي ۽ باسمتي کائيندڙ عوام هاڻي ئي ”ٽوٽا“ چٻاڙي رهيو آهي.