ڇا ڪالاباغ ڊيم جي اڏاوت جاري آهي؟

19 سيپٽمبر 1995ع
ڇا ڪالاباغ ڊيم جي اڏاوت جاري آهي؟

ڪراچيءَ ۾ ماحوليات بابت ٿيل هڪ سيمينار ۾ هڪ معتبر شخصيت جڏهن ايئن ٻڌايو ته ڪالاباغ بند تي ڪم جاري آهي ته لڳ ڀڳ هر ماڻهو ڇرڪي ويو. ان معتبر شخصيت ملڪ جي سڀ کان اهم شخصيت جي حوالي سان چيو ته هو غير سرڪاري حلقن ۾ کلئي عام چوي ٿو ته ڪالاباغ بند ٺهندو ۽ ضرور ٺهندو. صوبا ۽ سياستدان جيڪي وڻين سو پيا چون. ان اطلاع سان گڏ جڏهن اسين سنڌ جي حاڪمن جي ”حالت غير“ ڏسون ٿا ته سمجهي سگهون ٿا ته کين پنهنجي نوڪري سنڌ کان وڌيڪ پياري آهي.
سنڌ جي حاڪمن جون زبانون ان مهل تارونءَ سان لڳي وڃن ٿيون ۽ جسم خوف ۾ ڪنبڻ لڳن ٿا جڏهن اسلام آباد جون طاقتور شخصيتون کين هڪ ڇڙٻ ڏين ٿيون. ان کانپوءِ هو ڪنڌ هيٺ ڪري ٿڪل قدمن سان ڪراچي موتن ٿا ۽ دل ۾ سوچين ٿا ته ماٺ ۾ مصلحت آهي، جنهن سان سندن ”قيمتي نوڪري“ بچي وڃي ٿي. جيڪڏهن سرڪاري نوڪرين ۾ وڏي ۾ وڏو سينيئر وزير جو 24هون ۽ وڏي وزير جو 25هون گريڊ آهي. اها ٻي ڳالهه آهي ته 22 گريڊ کان مٿي واريون نوڪريون ڪچيون هونديون آهن. جنهن صورت ۾ اٺين ۽ ڏهين گريڊ جا ملازم پنهنجيون پڪيون نوڪريون بچائڻ لاءِ هيلا هلائين ٿا ته ٻاويهين گريڊ کان مٿي وارا ڪچا ملازم ڪو ”جوکم“ ڇو کڻندا؟
ڇا ڪالاباغ بند تي واقعي ڪم جاري آهي ۽ سر زمين تي ڪو اڏاوتي ڍانچو کڄي رهيو آهي؟ اهڙي ڪا به رپورٽ ويجهڙ ۾ سنڌي پريس ۾ نه ڇپي آهي پر جڏهن وفاقي وزير آبپاشي غلام مصطفيٰ کر ايئن چئي ٿو ته ”سنڌ ۽ سرحد جي اڪثر اڳواڻن ڪالاباغ بند ٺاهڻ تي اتفاق ڪيو آهي.“ ته ان بيان مان اها بوءِ اچي ٿي ته وفاق سنڌ سرڪار جي ڪن اهم ڪرسين کي مجبور ڪري ڇڏيو آهي ته اهي ڪالاباغ بند جي مخالفت نه ڪن.
غلام مصطفيٰ کر قومي اسيمبلي ۾ مسلم ليگ ن جي رڪن چوڌري برجيس طاهر کي هڪ جواب ۾ ٻڌايو ته، ”ان سلسلي ۾ اتفاق راءِ واسطي ڪجهه پيس رفت ٿي آهي ۽ اهو معاملو عوام جي خواهش مطابق حل ڪيو ويندو.“ کر اهو به ٻڌايو ته هن ٽن صوبن جي وڏن وزيرن سان ملاقاتون ڪيون آهن، جڏهن ته سنڌ ۽ سرحد صوبن جي اڪثريت ڪالاباغ بند جي اڏاوت جي حمايت ڪري ٿي، اهي تفصيلي بريفنگ کانپوءِ ڪالاباغ ڊيم جي اڏاوت تي اصولي اتفاق ڪن ٿا ۽ وقت ٻڌائيندو ته ڊيم جي اڏاوت جو حامي يا مخالف ڪير آهي.
غلام مصطفيٰ کر جا جواب ڳوڙهي ڊپلوميسيءَ تي ٻڌل آهن. ڪالاباغ بند جي اڏاوت سان جن ماڻهن جي زمينن جي قيمت ۽ پيداواري صلاحيت وڌڻي آهي، انهن ۾ اهو تر به شامل آهي جنهن سان صدر لغاري ۽ کر جو تعلق آهي. مسٽر کر ملڪي سالميت کي داءَ تي هڻي پنجاب جو هيرو ٿيڻ چاهي ٿو ۽ صدر لغاري ان جو ساٿ ڏيئي ملڪ جي باقي عوام کي مايوس ڪري رهيو آهي.
آبپاشي جو وفاقي وزير اسيمبليءَ ۾ بيهي ڪوڙ ڳالهائي ٿو ته سنڌ ۽ سرحد جي اڪثريت سندس حمايت ڪئي آهي. هو سنڌ، سرحد ۽ بلوچستان اسيمبليءَ جي توهين ڪري رهيو آهي، جن هڪ کان وڌيڪ ڀيرا ڪالاباغ بند خلاف خاص طور تي ٺهراءَ پاس ڪيا آهن. نه رڳو مسٽر کر کي آبپاشي وزير جي حيثيت ۾ ڪو حق نه آهي ته هو صوبائي اسيمبلين جي ٺهرائن کي ويٽو ڪري بلڪه وزيراعظم ۽ پاڪستان جي صدر کي به اهو اختيار ڪو نه آهي. جيستائين عوام جو تعلق آهي، عوام 1985ع کان وٺي مسلسل ان رٿا جي مخالفت پيو ڪري.
مسٽر کر جڏهن قومي اسيمبليءَ ۾ بيهي پير کوڙي ڪوڙ ڳالهائي ٿو، تڏهن ظاهر اهي ته سندس پٽ تي ڪي ”طاقتور“ شخصيتون موجود آهن، نه ته هن جي ڪهري مجال آهي جو عوام ۽ سندن اسيمبلين جي ٺهرائن کي رد ڪري ڇڏي! مسٽر کي جنهن اڪثريت جي حمايت هاصل هجڻ جي دعوا ڪري ٿو ڇا اهو انهن ماڻهن جي لسٽ ۽ سندس صحيحون اخبارن کي جاري ڪرڻ پسند ڪندو؟ جيڪڏهن کر جي دعوا درست آهي ته پوءِ کيس اهڙا دستاويز اخبارن ۾ پڌراڪرڻ گهرجن ته جيئن سنڌ واسي، بلوچستان ۽ سرحد واسي به ڏسن ته سندن غدارن جي لسٽ ۾ ڪير ڪير شامل آهي؟
آبپاشي جي وفاقي وزير کي لفظ ”عوام“ جي وصف به ٻڌائڻ گهرجي ته آخر هو ڪنهن کي عوام سمجهي ٿو ۽ ڪنهن کي نه؟ ڇا عوام ۾ فقط پنجاب جا ماڻهو شامل آهن؟ ڇا عوام فقط ان قيادت جو نالو اهي جيڪا دڙڪن ۽ دهمانن ۾ اچي وڃي يا واري اهي اوڻويهين ۽ ويهين گريڊ کان مٿي وارين نوڪرين تي ويٺل ”ڪرسين وارا“ آهن؟ جيستائين اسان کي خبر آهي، عوام ان کي به چئبو آهي جيڪو سنڌ، بلوچستان ۽ سرحد جي ميدانن، صحرائن، ڪاڇي ۽ جبلن ۾ رهي ٿو.
قومي اسيمبلي ۾ سنڌ جي نمائندگي ڪندڙ ميمبرن جي وات ۾ ان وقت شايد مڱ پيل هئا، جڏهن غلام مصطفيٰ کر ڪالاباغ بند جي حمايت ۾ ٽن صوبائي اسيمبلين ۽ ٽن صوبن جي عوام جي خواهش کي لتاڙي رهيو هو. شابس سرحد مان چونڊيل پيپلز پارٽي رڪن ارباب جهانگير کي آهي، جنهن پنهنجي ئي پارٽيءَ جي وزير آبپاشيءَ سان زباني ويڙهه کاڌي ۽ چيو ته، ”وفاقي وزير چونڊيل صوبائي اسيمبلين جي ٺهرائن کي ڪنهن به صورت ۾ رد ڪري نٿو سگهي.“ ان کانپوءِ سنڌي ميمبرن کي حوصلو ٿيو ۽ ڊيسڪون وڄائي ارباب جهانگير جي پٺڀرائي ڪيائون جن ۾ يوسف ٽالپر به شامل هو.
اسيمبليءَ ۾ ڪالاباغ جو تڪرار اٿارڻ ۾ مسلم ليگي نمائندي عبدالستار لاليڪا جو هٿ هو جنهن کر کان اهو چئي استعيفا جو مطالبو ڪيو ته هو واعدي موجب ڪالاباغ بند جي اڏاوت لاءِ صوبن کي هم خيال بنائڻ ۾ ناڪام ويو آهي. جنهن جي جواب ۾ کر چيو هو ته، هو اڃا تائين هم خيالي پيدا ڪرڻ لاءِ ڪم ۾ رڌل ۽ ڏاڍو پر اميد آهي ۽ جلد ئي خوشخبري ڏيندو.
پر، غلام مصطفيٰ کر هم خيالي پيدا ڪرڻ لاءِ دهمان ۽ ٺڳيءَ جو رستو اختيار ڪيو آهي. اخبارن ۾ اهڙيون خبرون ڇپجي چڪيون آهن ته پاڻي جي ورڇ جي سوال وارا ڪي ڪاغذ ”خفيه“ رکيا ويا آهن. ڪجهه وقت اڳ هڪ اعليٰ سطحي گڏجاڻيءَ ۾ جيڪا اسلام آباد ۾ ٿي ۽ جنهن ۾ صدر لغاري ۽ وزيراعظم به موجود هئي، پنجاب جي پاران اکيون به ڏيکاريون ويون هيون، جنهن کانپوءِ سنڌ جا عيوضي پنهنجيون ”نوڪريون“ بچائي موٽيا هئا.
سنڌ جي ماڻهن کي هاڻي پڪ ٿي چڪي آهي ته ڪالاباغ بند تي چپ چپات ۾ ۽ دڙڪي داٻي سان ڪم جاري آهي. ان ڪري ضروري آهي ته عوام کي خاطري ڏيارڻ لاءِ سنڌ حڪومت پنهنجن انتظامن سان سنڌ جي صحافين ۽ عوامي عيوضين کي ڪالاباغ گارج جي اها سر زمين ڏيکاري، جي ڪالاباغ تعمير ٿي رهيو آهي يا نه ٿي رهيو آهي. اها نه رڳو سنڌ حڪومت جي پر سنڌ جي عوامي عيوضين ۽ صحافين جي ذميواري به آهي ته جيڪڏهن حڪومت ايئن ڪرڻ کان لنوائي ته هو پاڻ سر زمين جو جائزو وٺن ۽ عوام کي آگاهه ڪن. جيڪڏهن واقعي ڪم جاري آهي ته پوءَ عدالت ج�