ڇــــِـنـي

ڇــــِـنـي :
جوهيءَ کان نئه گاج جي پـُل ٽپي سون ته سامهون ڇِنيءَ جو شهر صدين جي ٿڪل وجود جيان بيٺو هو.
”هيڏانهن ڏسو! “ عزيز رانجهاڻيءَ نئه جي اولهه واري ڪپ سان ڇِنيءَ جي هڪ پاسي ڏانهن اشارو ڪيو. ”هتي هڪ ڦِٽل شهر جا نشان آهن ... جڏهن مينهن پوندا آهن تڏهن هتان پراڻيون شيون ظاهر ٿينديون آهن. اسان ننڍڙا ٻار هوندا هئاسون ته اهي شيون ميڙيندا هئاسون!“ عزيز چيو. اسان اوڏانهن نهاريو، جتي ڪو الڳ ٿلڳ دڙو ته ڪونه هو ، پر ڇِنيءَ سان لاڳيتو ڪنڌي هلندي ٿي وئي. ممڪن آهي ته اها ڇِنيءَ جي ئي ڪا پراڻي جُوءِ هجي! ، ”نئه جيترا ڀيرا به وهي آئي آهي، هن پاسي کي نقصان نه ڏنو اٿس، اها هتان کان مٿين پاسي کان لنگهي ويندي آهي !“ عزيز ٻڌايو.
ڇِني هڪ ننڍڙي ٽڪري آهي، جتي کيرٿر جون ڇهه عدد نئيون پاڻ ۾ گڏجي منڇر ۾ ڇوڙ ڪن ٿيون. ” جڏهن پاڻي ايندو آهي تڏهن هر طرف پاڻي ئي پاڻي ڏسبو آهي.“ عزيز چيو، ” ڇِني منڇر جو هڪ بندر آهي ... هن وقت ته توهان کي پري پري تائين پاڻيءَ جي بوند به نظر نه ٿي اچي، پر جڏهن منڇر ڀربي آهي تڏهن هتان جو سڄو منظر بدلجي ويندو آهي ... ننڍي هوندي هن پتڻ تي اسان کوڙ ٻيڙيون ڏسندا هئاسون!“ ڇِني عزيز جو اباڻو ڳوٺ آهي. ان ڪري سندس مشاهدو آهي ته جڏهن پاڻي وڌندو آهي تڏهن ڇِني اُپٻيٽ وانگر ٽن پاسن کان وڪوڙجي ويندي آهي.
ڇنيءَ جي نالي جي اصليت شايد اها ئي آهي، يعني ’ڇهه + نئي‘. ڇنيءَ وٽ منڇر ۾ پوندڙ وڏين نئن جا نالا ترتيبوار هن ريت آهن: گاج، تَڪي، نَري (نَلي)، هَليلي، اَنگئي ۽ نئنگ. ائين نه ته نئه سوري، نئه کنڌاڻي، نئه ڪڪڙاني ۽ ڪي ٻيون ننڍڙيون نئوُن ۽ ڍورا به آهن جن کي مقامي ماڻهو عام جام نئه سڏين ٿا. ”هتي اُٺن جا ۽ پيادل وڏا قافلا گاجي شاهه ۽ ٻين جابلو ڳوٺن ڏانهن ايندا ويندا هئا ۽ اسان جا وڏا انهن قافلي وارن جي خدمت ڪندا هئا “ عزيز ڇنيءَ جو تازو ماضي ٻڌائي رهيو هو.
گاڏي ڇنيءَ جي اولهه ۾ ٺيڪ اتي ئي اچي بيٺي جتي اسان ٽي سال اڳ کيرٿر مهم دوران لٿا هئاسون. ان وقت انور پيرزاو، محمد علي قادري ۽ بخاري صاحب گڏ هئا ۽ عزيز رانجهاڻيءَ جي مامي سائين غلام حيدر رانجهاڻيءَ سڪ سان ڀليڪار ڪئي هئي. سائين غلام حيدر برانچ مڊل اسڪول ڇني جو رٽائرڊ هيڊ ماستر ۽ اوسي پاسي جي قديم ماڳن بابت سٺي معلومات رکندڙ ڄاڻو شخص آهي. هن ڀيري به ماستر صاحب اچي مليو، ”ڀلي آيا، جيءُ آيا ، اڳي ته تڪڙا هليا ويا، هن ڀيري تڪڙ نه ڪجو! هتي ڏسڻ وائسڻ لاءِ گهڻو ڪجهه آهي.“