ڌاڙيلن جو خوني حملو

ڌاڙيلن جو خوني حملو

اهو ئي ٿيو جنهن جو خطرو هو. خشڪي واري قافلي کي مُهين جي دڙي تائين پهچندي پهچندي سج لهي ويو. درياهي قافلو جيڪو اڄ فقط ٽن ماڻهن تي مشتمل هو. ڌاڙيلن جي خوني حملي مان مس مس جند ڇڏائي، مُهين جي دڙي لڳ پتڻ تي پهتو. اهي جوان ٽپهريءَ ڌاري منزل تي پهچي ويا هئا پر، پتڻ تي پهچڻ سان واقعي بابت ڪنهن سان ڳالهه نه ڪيائون. هڪٻئي کي ماٺ رهڻ جون هدايتون ڪندا، ڪپ تي چڙهيا، ڳوٺ ٻلهڙيجيءَ جي نوجوانن سندن آڌر ڀاءُ ڪيو.
واقعو گهڻي دير لڪي نه سگهيو، پهرين سُرٻاٽ ٿيا پوءِ خبر پکڙجي وئي. مٿن، عاقل پتڻ وٽ درياهه جي ساڄي ڪنڌيءَ تان ستن اٺن ڌاڙيلن ڪلاشنڪوفن سان فائرنگ ڪئي هئي. حيرت جي ڳالهه هئي ته اڌ ڊزن کان وڌيڪ ڌاڙيلن جي فائرنگ کان پوءِ به ڪنهن همراهه کي لهس نه آئي، ٻيو ته ٺهيو ڦوڪڻي جهڙي رٻڙ جي ٻيڙي به بچي وئي. جيڪڏهن فقط ان کي ئي هڪ گولي لڳي ها ته جيڪر ڳالهه پوري ٿي چڪي هجي ها!
مون اشتياق انصاريءَ جو پاسو ورتو، ”ڇا ٿيو ... ڪيئن ٿيو؟“
”جنهن مهل اسان عاقل پتڻ وٽان پئي لنگهياسين، تڏهن اتي ٻيلي ۾ ڪنڌيءَ وٽ، ڪي ڌاڙيل لڪل هئا ... بس اوچتو ئي ظاهر ٿيا ... اسان ٻيڙي ڊوڙائڻ جي ڪوشش ڪئي پر پاڻي تانگهو هو ٻيڙي وري وري وڃي ٿي گپ ۾ لڳي.“ اشتياق اطمينان سان وڏو ساهه کنيو ۽ ماٺي لهجي ۾ اڳتي ٻڌايو، ”بس پوءِ فائرنگ شروع ڪيائون ... مان سمجهان ٿو ته هر ڪنهن ٻه ٻه ٽي ٽي برسٽ ڇوڙيا هوندا ... جيئن جيئن ٻيڙي اڳتي ٿي وئي هو ڪنڌيءَ سان ڊوڙندا ۽ برسٽ هڻندا ٿي ويا ... ناکئو ته منهن ڀر وڃي ٻيڙيءَ جي تري ۾ ڪري پيو، ڪليم ۽ مان جهڪي وياسون، ايتري ۾ ٻيڙي به ڪٿي وڃي اٽڪي پر پاڻهي ڇڏائجي اڳتي نڪري وئي ... . سمجهه کڻي ته ڏهاڪو کن منٽ اها صورتحال هئي.
... مان سمجهان ٿو ته پنهنجو بچاءُ فقط ان ڪري ٿي سگهيو ته هڪ ته جڏهن ڪلاشنڪوف سان برسٽ هڻبو آهي ته ان جي مار گهٽجي ويندي آهي، ٻيو اهو ته هنن ڊوڙندي ڊوڙندي انڌا نشانا پئي ورتا ۽ ٽيون اهو ته اسان، ڪوشش ڪري ڪناري کان ممڪن حد تائين پري پئي هلياسين جنهن ڪري گپ ۾ ڦاسڻ جو خطرو هو. گوليون، اسان کان اٺ ڏهه فوٽ اورتي پاڻيءَ ۾ ٿي پيون ...“
ايتري ۾، ڪن ڳوٺاڻن ٻيلي مان خبر آندي، ”ڌاڙيلن اڄ ٻه ٽي فوجي ماريا آهن ... لانچ ۾ چڙهي جاسوسي پئي ڪيائون ته عاقلن وٽ ڌاڙيلن جي منهن ۾ اچي ويا ... ڌاڙيل چون ته هڪ پڪ ئي پڪ مئو، ٻيو زخمي ٿيو، ٽئين جو پتو ناهي ...“ ظاهر آهي ته هي اهو ساڳيو ئي واقعو هو.
واقعي بابت اسان سرٻاٽن ۾ ان ڪري ٿي ڳالهايو جو هڪ ته اڪثر ٻيڙياتن جا مِٽ مائٽ ساڻن ملڻ آيا هئا، انهن کي پريشاني ٿئي ها ۽ ٻيو ته ضلعي انتظاميا، ٻيڙيءَ جو سفر جاري رکڻ نه ڏئي ها. ٽيم جي اڪثر ميمبرن جو تعلق لاڙڪاڻي سان آهي، اتفاق جي ڳالهه آهي ته ڪريم ميمڻ، شبير ۽ زبير کان سواءِ ٻيا سڀ لاڙڪاڻي جا آهن. ٽيم مان ٻه ميمبر گهٽجي چڪا آهن. ميجر اعظم جيڪو ديري اسماعيل خان مان موٽي ويو هو، هاڻي مهم جا آخري ٻه ڏينهن، يعني ڳاڙهي يا ڪيٽي بندر کان اچي شامل ٿيندو. ٻيو نديم قمر الدين آهي، جيڪو امتحان ڏيڻ ڪراچي ويو آهي، هو سيوهڻ يا ڄامشوري وٽان مهم ۾ ٻيهر شامل ٿيندو.

ڌاڙيلن جو خوني حملو (واقعي بابت اشتياق انصاريءَ جي تحرير)

”انڊس ايڪسپيڊيشن“ جي ٽيم ڪيترا ڏينهن سنڌوءَ جي لهرن سان وڙهندي، لڙهندي، سج لاڙائو ٿيڻ کان ٿورو اڳ سکر بئراج پهتي. ”لب مهراڻ“ تي شاهه لطيف يونيورسٽي جي شاگردن، اسحاق انصاري ۽ اعجاز پٺاڻ جي سربراهيءَ ۾ گلن جي ورکا سان آڌرڀاءُ ڪيو. اتي ڪيترن صحافين سان گڏ ڊپٽي ڪمشنر ڪامران لاشاري به پنهنجي ماتحتن سان گڏ موجود هو، درياهه ڪنڌيءَ هلڪي تل ڦُل ۾ ٽهڪڙن دوران هڪ ضلعي عملدار اسان کي خبردار ڪيو،
”سڀاڻي اوهان اڳتي ٻيڙين تي وڃي نٿا سگهو، هاڻي درياهه جي ڪپر تي ٻيلن ۾ ڌاڙيلن جي ڀرمار آهي، رڳو تعلقي ۾ ڌاڙيلن جا ڇٽيهه ٽولا آهن.“ ڪاموري جي ان گُفتي ايڪسپيڊيشن جي جوڌن ۾ ٿوري مايوسي پيدا ڪري ڇڏي، تنهن تي ڊپٽي ڪمشنر آٿت ڏنو. ”ڪليم لاشاري مُهم جو اڳواڻ جيئن چوندو تئين ڪنداسين.“
ڊپٽي ڪمشنر جي اها اُميد افزا ڳالهه ٻڌي، اسان کي پيٽ ۾ ساهه پيو، ڇو جو هن کان اڳ جڏهن هڪ آمريڪن ٽيم آئي هئي ته انتظاميه ڌاڙيلن جي خوف کان سندن ٻيڙيون گُڊو کان وٺي ڪوٽريءَ تائين ٽرڪن ۾ رکرائي روانيون ڪيون هيون، جنهن ڪري آمريڪن ٽيم، سنڌوءَ جيان حصي ۾ ٻيڙيون هلائي نه سگهي هئي.
هن دفعي اسان جو خيال هو ته کڻي ڪهڙا به خطرناڪ حالات ۽ نتيجا ڀوڳڻا پون. اسان کي گڊوءَ کان وٺي ڪوٽڙيءَ تائين درياهه جا وَرَ وراڪا، ڦاٽ ڦٽوڙ، ٻيڙي جي هنج ۾ ويهي ڏسڻا آهن. ڊپٽي ڪمشنر اڳتي وڃڻ جي اجازت ڏني، پر ٻين آفيسرن کي اها ڳالهه ناگوار گذري.
اسان سنڌ پهچڻ بعد هر ضلعي مان سنڌو جا گهٽ گهيڙ ۽ وهڪرا معلوم ڪرڻ لاءِ تازه دم سونهون/ ملاح ساڻکڻندا هياسين. سکر ۾ به سرڪاري عملدار هڪ سونهون امير بخش حوالي ڪندي افسوس سان چيو ”اوهان ته شوق ۽ ضد ۾ مرڻ وڃو ٿا پر سڀاڻي هن بيگر ڀريندڙ مسڪين مهاڻي جو مون کي واپس لاش ملندو.“
اسان رات جو دوستن سان گڏجي لطيف يونيورسٽي خيرپور وياسين، جتي اسان جي مانَ ۾ هڪ سٺي راڳ روپ جي محفل کان سواءِ ٽُڪر ٽاپ جو اهتمام هيو. رات جو دير سان واپس ورڻ بعد دستور مطابق ٻي ڏينهن جي پروگرام کي آخري شڪل ڏيڻ لاءِ ڪليم ۽ منهنجي وچ ۾ ڪافي دير گفتگو رهي، ڪليم جو خيال هو ته سڀاڻي اسان ٽيم جي ٻين ماڻهن کي خواهه مخواهه خطري ۾ نه وجهون، اسان ٻئي (ليڊر ۽ ڊپٽي لير) ٻيڙي تي اهو موتمار ٽڪرو پار ڪيون.
آخر ٻئي ان ڳالهه تي متفق ٿياسين ته ٻه ڄڻا (ڪليم لاشاري ۽ اشتياق انصاري) ٻيڙيءَ تي درياهه جو اهو حصو پار ڪندا. باقي دوست گاڏين ذريعي سکر کان روانا ٿي، موهن جي دڙي تي اسان جي پهچڻ جو انتظار ڪندا.
ان کان سواءِ اسان جو هڪ ٻي مسئلي تي به ڪافي بحث ٿيو ته ”سڀاڻي ٻيڙيءَ ۾ ڪهڙي قسم جي پوشاڪ پائي ويهبو.“
منهنجو خيال هو ته ”ٻيڙين ۾ سوار ٿيڻ مهل شلوار قميص ۽ سنڌي ٽوپي پائجي، ڇو جو ان پوشاڪ ۾ ڌاڙيل اسان کي اڦٽ نه ماريندا. وڌ ۾ وڌ اغوا ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا.“
ڪيلم جو موقف هو ته ”هتان جي ڌاڙيلن پنهنجن سنڌين سان ئي ظلم ڪيا آهن، ڪڏهن به ڌارئي ماڻهو کي هٿ نه لاتو آهي (ان وقت تائين چيني ۽ جاپاني ماڻهو اغوا نه ٿيا ها). ان ڪري اسان معمول مطابق واٽر پروف پوشاڪ ۽ لائف جيڪيٽ وغيره پائي هلون.“
ان تي مون انديشو ظاه�