ڌاڙيلن کي سرڪاري سرپرستي؟

؟؟؟؟؟؟؟

ڌاڙيلن کي سرڪاري سرپرستي؟

مون سنڌ جي هڪ روڊ تي پنھنجن ڦڦڙن جي پوري طاقت سان سڏ ڪيو، ”ڪٿي آهين تون اي زندگي؟“ ٻہ چار ٻٽ ٻڌل ماڻهو هٿن ۾ ڪلاشنون کڻي نڪري آيا، ”تو اسان کي سڏيو، اسان اچي ويا آهيون!“

”پر مون ڌاڙيل ڪو نہ سڏيو، مون زندگيءَ کي سڏيو هو“ مون مضبوط لھجي ۾ چيو، ”آئون ڌاڙيلن جي شڪل ڏسڻ بہ نٿو چاهيان، مون بگهڙن کي ڪو نہ سڏيو آهي، مون وحشي درندن کي بہ ڪو نہ سڏيو آهي، جيڪي زندھہ انسانن جي حياتين، مجبورين ۽ محبتن کي چيچلائيندا آهن.... ٽري وڃو منھنجين اکين جي آڏو کان!“ مون وري زوردار رڙ ڪئي.

پر جواب ۾ هڪ ڪلاشن آسمان ڏانھن منھن ڪري ٽھڪ ڏنو، ان کي ڏسي وري ٻين ڪلاشنن ساڳي طرح آسمان ڏانھن ڪنڌ کڻي...ٽھہ.....ٽھہ...ٽهڪ ڏنا.

اهي ٽھڪ ٽارچر ڪيمپ جي انھن داروغن جي ٽھڪن جھڙا هئا، جيڪي ورديون پائي قيدين کي لتن ۽ مڪن سان ڪٽيندا آهن.

”تون ڪھڙي زندگيءَ جي ڳالھہ ٿو ڪرين؟ ڇا اسان کانسواءِ بہ ڪا زندگي ۽ زندگين جو محافظ آهي؟“ ڌاڙيل چيو، شايد توکي خبر ئي نہ آهي تہ تون جن کي پنھنجو محافظ ۽ زندگين جو رکپال ٿو سمجهين، اسان ئي انھن جي زندگيءَ جا ضامن آهيون. اسان جو پاڻ ۾ بندوق جو رشتو آهي، اسان پاڻ ۾ بندوق ڀائي آهيون. اسان جا ٽهڪ بہ هڪجھڙا آهن ۽ اسان جي بک بہ هڪ جھڙي آهي. اسان هڪٻئي جي ضرورت آهيون. اسان هڪٻئي کانسواءِ ڪو نہ آهيون، اسان هڪٻئي لاءِ ڄاوا آهيون، وڃ چريا، اسان توکي في الحال جيئندان ٿا ڏيون. وڃ ۽ وڃي تحقيق ڪري ڏس! تون هن رڃ ۾ اڃا ڪجھہ وقت زندگيءَ کي سڏ ڪري ڏس! توکي زندگي لاءِ هر سڏ جي جواب ۾ اسان جي شڪل ڏسڻ لاءِ ملندي.... ۽ جڏهن تون موت گهرندين تڏهن موت بہ تو وٽ اسان جي اجازت کانسواءِ نہ ايندو!“ پوءِ هو هليا ويا.

ان موضوع تي ڪھڙي تحقيق ڪجي؟ زندگي (ياموت) جو هي روپ تہ پاڻ گذريل پنجويھن سالن کان سنڌ جي روڊن رستن تي ڏسي رهيا آهيون! ان ڏينھن کان، جڏهن کان جنرل ضياءُ الحق لانگ بوٽن سان مارچ ڪندو، ايوانن ۾ هليو آيو، اهو ڏينھن آهي ۽ اڄوڪو ڏينھن آهي. شهري ادارن تي انھن جو راڄ آهي جن جو شهري ادارن تي راڄ نہ هئڻ گهرجي ۽ روڊن رستن تي انھن جو راڄ آهي جن جو روڊ رستن تي بلڪه ڪٿي بہ راڄ نہ هئڻ گهرجي.

ان هوندي بہ انھن کي شرم نٿو اچي. جيڪي دعويٰ ٿا ڪن تہ اسان حڪومت ۾ آهيون ۽ اسان کي حڪومت ڪرڻ جو حق آهي! خدا جو شان آهي. مون کي خليل جبران جي ڪهاڻي ”شيطان“ ياد اچي وئي جنھن ۾ هڪ پروهت شيطان جي حياتي بچائي ٿو. ڇاڪاڻ جو شيطان جي موت سان پروهت جو روزگار بہ بند ٿي وڃي ها!

جيڪڏهن پياري پاڪستان مان ڌاڙيل ختم ٿي ويا تہ پوءِ پاڪستان جي پوليس ۽ انھن سڀني ادارن جي موجودگيءَ جو باقي ڪھڙو جواز بچندو. جيڪي ملڪ ۾ امن امان قائم رکڻ جو زوران زوري ٺيڪو کڻي آيا آهن؟ اها سچ پچ تہ ڏاڍي عجيب صورتحال آهي تہ جڏهن جڏهن بہ ملڪ ۾ هٿياربند راڄ رهيو آهي، روڊ رستن تي بہ ڪارا ٻٽ ٻڌل فورس سرگرم ٿي وڃي ٿي، ۽ جڏهن جڏهن جمهوري راڄ اچي ٿو. ٻٽ ٻڌل فورس بہ گم ٿيو وڃي! هن اتفاق جي پويان ڪھڙو راز آهي؟ ڪير پردو کڻندو؟

تازو اغوا ٿي وڃڻ کانپوءِ ڊگهي عرصي بعد آزاد ٿيل جج عبدالوهاب عباسيءَ چيو، ”جيڪڏهن انتظاميا ۽ سردار چاهين ها تہ 24 ڪلاڪن ۾ بازياب ٿي وڃون ها..... واپڊا ملازمن کي بہ انھن 24 ڪلاڪن ۾ بازياب ڪرايو هو.... اغوا ۾ پوليس ملوث ٿي سگهي ٿي... اسان جو اغوا اڳواٽ رٿيل منصوبو ٿي سگهي ٿو.... اسان جي اغوا کانپوءِ ٿيل گرفتارين مان ڪو بہ فائدو نہ پيو نہ ئي وري اسان پوليس جي دٻاءَ سان بازياب ٿيا آهيون.“ جج صاحب ڪي اهڙيون بہ واقعاتي شاهديون ڏنيون جو سڄو ڪيس پوليس جي ڳچيءَ ۾ بہ پئجي سگهي ٿو.

هونئن بہ هي قصو پوليس جي ڳچيءَ ۾ آهي. نيٺ! جڏهن بہ ڪا واردات ٿيندي. ان جي ذميواري ڪنھن تي هوندي؟ اغوا ٿيل ماڻهن تي تہ اها ذميواري وجهي نہ ٿي سگهجي تہ هنن بيگاھہ وقت تي سفر ڇو ڪيو؟ وقت تہ سڄو ئي بيگاھہ آهي. ان کي بيگاھہ ڪنھن ڪيو آهي؟ ڇا اهو پاڻمرادو بيگاھہ ٿيو آهي؟ يا ان کي هٿ وٺي ڪيو ويو آهي؟ هر صورت ۾ اهو پوليس جو ذمو آهي تہ ڪو بہ وقت بيگاھہ نہ هجي! ۽ ماڻهن جو حق آهي تہ هو ڪنھن بہ مهل بي فڪريءَ سان جيڏانھن بہ چاهين اچي وڃن سگهن. ڇا دنيا جي ٻين ملڪن ۾ ايئن ڪو نہ آهي؟

هڪ صاحب چيو، ”هاڻي قانون ٺھڻ گهرجي تہ جڏهن بہ ڪو ماڻهو اغوا ٿئي، ان جو ڀنگ ڀرڻ جي ذميواري پوليس ۽ سرڪار تي هجي!“

”ايئن ئي تہ ٿيو آهي... هن ڀيري ججن جو ڀنگ پوليس ڀريو آهي!“ هڪ همراھہ چيو.

”پر ڪيئن ڀريو آهي؟“

”هنن سڀ کان پھرين وڏي پئماني تي عوام جي ٻڌ ڇوڙ ڪئي، انھن وٽان زوريءَ رقمون ڪڍيون. هڪ ڪروڙ جمع ڪيو ۽ ڌاڙيلن کي ٽيھہ چاليھہ لک ڏيئي، باقي پنھنجو حصو رکي ڇڏيو ”هي هڪ ٻئي صاحب جو مشاهدو هو. ان ئي ڳالھہ جو اشارو اسان کي جج صاحب جي بيان مان بہ ملي ٿو تہ جن کي گرفتار ڪيو ويو آهي سي بيگناھہ هئا. ”اسان جي اغوا کانپوءِ گرفتارين مان ڪو بہ فائدو نہ پيو ۽ نہ ئي وري اسان پوليس جي دٻاءَ سان بازياب ٿيا آهيون.“

بازيابيءَ جي ٻئي ڏينھن تي پوليس وارن ڌاڙيلن جي ان ٽولي جو نالو بہ کنيو جيڪو هن اغوا ۾ ملوث هو. سوال آهي تہ ان ٽولي تي اڃا تائين هٿ ڇو نہ وڌو ويو آهي؟ ۽ خدا جي بيگناھہ خلق مان زوريءَ ڀنگ ڇو ڪڍايو ويو؟ ڪن وحشي ڏوهارين جو ڀڀ ڀرڻ لاءِ سرڪاري محافظن مخلوق کي ڇو آزاريو؟ ڇا هاڻي عوام کي رقمون موٽايون وينديون؟

اها ڳالھہ سمجھہ ۾ اچي ٿي تہ هاڻي جڏهن ماڻهن کي چئبو تہ جنھن جنھن شخص کان ”سرڪاري طرح ڦر“ ٿي آهي. همٿ ڪري اهڙي دعويٰ داخل ڪري تڏهن ڪو بہ زبان نہ کوليندو. جيستائين ظلم جي بازار سرڪاري سطح تي گرم آهي، ڪھڙو مائيءَ جو لال زبان کوليندو؟ محاورو تہ اردوءَ جو آهي پر سنڌي ۾ بہ استعمال ڪري سگهجي ٿو تہ ”درياھہ ۾ رهي واڳونءَ سان وير“ ڪير رکندو؟

اهڙين حالتن ۾ جنرل پرويز مشرف هڪ ڀيرو وري ڪالاباغ ڊيم جي مهم سر ڪرڻ نڪتو آهي. صاحب کان ڪو پڇي تہ سهي، ”جنرل صاحب! توهان کي هيءَ وڏي بدامني ڇو نٿي نظر اچي؟ توهان ڌاڙيلن جي خاتمي لاءِ مهم ڇو نٿا هلايو ۽ ڌاڙيل ڇو نٿا ختم ٿين؟ ڇا اها توهان جي ذميواري نہ آهي؟ اصولي طرح توهان کي سرحدن جي حفاظت ڏانھن ڌيان ڏيڻ گهرجي پر هاڻي جڏهن توهان قانونن ۾ ترميمون ڪرائي پنھنجي پوري طاقت سميت شهرن ۾ اچي چڪا آهيو تہ پوءِ ڌاڙيلن جي خاتمي جو ڪم ڇڏي ڪالاباغ ٺاهڻ جو مهم تي ڇو نڪتا آهيو؟ سپاهي آهيو تہ ڌاڙيل ختم ڪري ڏيکاريو... سياست ۽ انجنيئريءَ جا ڪم سياستدانن ۽ انجنيئرن تي ڇڏيو.“

اڳوڻو وزيراعظم غلام مصطفيٰ جتوئي چوي ٿو، ”ڪٿي بہ حڪومت نظر نہ ٿي اچي، اڳي ماڻهو روڊن تان اغوا ٿيندا هئا، پر هاڻي نياڻيون گهرن ۾ بہ محفوظ ڪو نہ آهن... ماڻهو روڊن تي سفر نٿا ڪري سگهن.... اسان الائي تہ ڪھڙي رخ ۾ پيا وڃون ۽ ان جي انتہا الائي تہ ڪٿي ٿيندي.“

پاڻ جتوئي صا