ڦاڙهو

ڦاڙهو Hog Deer or Para - Axis porcinus
ڦاڙهو
ڦاڙهي جو قد ڪلهي تائين 61 کان 71 سينٽي ميٽر (28_24 انچ) ٿئي ٿو. مٿي کان پڇ جي پاڙ تائين ڊيگهه 107 کان 112 سينٽي ميٽر (28_24 انچ) ٿئي ٿي. ننڍڙي پُڇڙي بَجدار هوندي اٿس، جيڪا مشڪل سان 18 کان 20 سينٽي ميٽر ( 7 کان 8 انچ) ٿئي ٿي. جسم ٿلهڙو اٿس. ڦاڙهو ڊوڙ جو تکو هوندو آهي. تمام خبردار جانور آهي. ٻوڙن ۾ ڇَپ هڻي بيٺو هوندو ته ڪنهن کي احساس ئي ڪونه ٿيندو. اوچتو ۽ بي آواز ڊوڙ سان ڪنهن پاسي نڪري ويندو. ٻيلي ۾ ڪي ماهر شڪاري ئي ان جي جهلڪ ڏسي سگهندا آهن.
ڦاڙهي جي بَج کهري ۽ زيتوني ناسي، ۽ ٻچن جو رنگ هيڊو وارياسو ناسي ٿيندو آهي، جن کي پاسن کان هلڪا نشان ٿيندا آهن. نـَر کي ڊگها شاخدار سڱ ٿين ٿا. انهن سڱن جي ڊيگهه 55 سينٽي ميٽر (21.6 انچ) تائين ماپي وئي آهي. ڦاڙهو پنهنجا سڱ وچ سياري ڌاري ڪيرائيندو آهن جيڪي وچ اونهاري ۾ ٻيهر ڦُٽڻ لڳندا آهن. جڏهن اهي پوريءَ طرح وڏا ٿي ويندا آهن تڏهن انهن تي بخملي کل باقي نه هوندي آهي.
هي جبل جو جانور نه آهي، درياهي ٻيلا ۽ ڌٻڻين وارا چراگاهه ان جو مسڪن رهيا آهن. اهو ماحول هاڻي ڏينهون ڏينهن ختم ٿيندو پيو وڃي. ڦاڙهي جو شڪار به گهڻو ٿيو آهي ۽ گذريل اڌ صديءَ ۾ هن جو نسل ڏاڍي تيزيءَ سان ختم ٿيو آهي. هاڻي سنڌ ۽ پنجاب ۾ ڪن ذاتي رکن ۾ باقي بچيو آهي.
ڦاڙهو ننڍڙو ڪٽنب ٺاهي رهي ٿو. سٺو تارون آهي. ڪچي جي ماحول ۾ ٿيندڙ ڪچڙو گاهه ٻج ۽ سـَلا شوق سان کائي ٿو، نه ته مجبوريءَ کان جيڪو گاهه مليو ان تي گذارو ڪري وٺي ٿو. مادي 8 مهينا پيٽ ڪندي آهي ۽ مارچ کان جولاءِ ۾ هڪ ٻڄو ڏيندي آهي.
نئون ٻچو بي بوءِ ٿئي ٿي. انڪري جهنگ ۾ خطري کان محفوظ ٿئي ٿو. ماءُ ويجهو ئي ڪٿي موجود هوندي آهي ۽ واري ڦيري سان کير پياريندي آهي. بالغ ڦاڙها خطري مهل پڇ اڀو ڪري ڊوڙندا آهن. ان مهل پڇ هيٺان اڇي بَج ظاهر ٿيندي آهي، ٻٺن کي گدڙن ۽ جهنگراڙ ٻلن کان خطرو هوندو آهي، پر سندس زندگيءَ ۾ سڀ کان خطرناڪ شئ انسان آهي.