ڦلنگين کي ملڪي معيشت جي ٻيڙيءَ تان لاهڻو پوندو

2 نومبر 1995ع
ڦلنگين کي ملڪي معيشت جي ٻيڙيءَ تان لاهڻو پوندو

وزيراعظم بينظير ڀٽو، جنهن جي هر ڳالهه کي پاڪستان جي اڪثريتي عوام مڪمل سوچ سمجهيو آهي اڄ وزيراعظم جي اها ڳالهه مڃڻ لاءِ تيار نه آهي ته ”حڪومت عوام کي مهانگائيءَ کان بچائڻ لاءِ قدم کڻي رهي آهي، ملڪ معاشي طور مضبوط ٿي رهيو آهي ۽ پاڪستان کي ڏکئي وقت مان ڪڍيو ويو آهي.“ ان جي ابتڙ اعجاز الحق، جنهن جي پيءُ کي پاڪستان جي اڪثريتي عوام هميشه ”مها ڪوڙو“ جو لقب ڏنو آهي، جڏهن ايئن چوي ٿو ته ”مني بجٽ ذريعي عوام تي بم شيل ڪرايو ويو آهي“ تڏهن عوام ان کي مڪمل سچ سمجهي ٿو. پاڪستان جي عوام جو پيپلز پارٽيءَ سان ڪيڏو به عشق ڇو نه هجي، اهو وقت لنگهي ويو جيڪو ”جوانيءَ جي عشق“ وارو هوندو آهي. هاڻي هر ماڻهو مني بجيٽ کانپوءِ نئين بار جي اوچتي جهٽڪي ۾ لڏي ويو آهي ۽ سوچڻ لڳو آهي ته بت جيڪون ڏاڍي پيار سان گهڙيو هو هاڻي خدا بڻجي ويٺو آهي، چون ٿا ته ”عشق حقيقيءَ“ کانسواءِ باقي سڀ عشق وقتي هوندو آهي. جڏهن عشق جو ڀوٿ لهي ويندو آهي تڏهن ماڻهو ڀڄي جند ڇڏائيندا آهن.
مهانگائيءَ کانپوءِ غير ملڪين جو مسئلو آهي. ماڻهو ٻن ڏهاڪن کان يا شايد ان کان به اڳي کان دانهون پيا ڪن ته ٻيلي غير ملڪي پناهگيرن تي نظر رکي، انهن کي ملڪ کان ٻاهر ڪڍو ”بهاري نه گهرجن!“ ”ڌاري لوڌ کي ٻاهر ڪڍو!“ پر ڪنهن نه ٻڌو. هاڻي صورتحال اها آهي ته دهشتگردن جي آڏو سينو تاڻي بيهندڙ وزير داخله نصيرالله بابر روز ٿو چوي ته بنگالين ۽ غير ملڪين کي ٻاهر ڪڍو پر غير ملڪي خاص ڪري بنگالي ۽ برمي مڙي چون ٿا ته، ” ڪهڙو مائيءَ جو لال ساماڻو آهي جيڪو اسان کي ٻاهر ڪڍندو؟“ هو ”سنڌ باد جا جنڙا“ ٿي ويا آهن. هنن رڳو سڃاڻپ ڪارڊ ۽ پاسپورٽ ئي ڪو نه ٺاهرايا آهن، هنن ملڪيتون به ٺاهي ڇڏيون آهن. ماڻهو سڃاڻپ ڪارڊ ۽ پاسپورٽ تي شايد ڇڏي ڏين ملڪيت ڪو به ڪو نه ڇڏيندو آهي. ماڻهو مستقبل جي خوف کي منهن ڏيڻ لاءِ رٿابندي حال ۾ ڪندو آهي جيڪا ”ڦلنگي“ اڳ ئي ڪري چڪا آهن، بلڪه کين ايتري مهلت اڳواٽ ئي ڏني وئي آهي.
هاڻي ڇا پيو ٿئي؟ ايم ڪيو ايم سندن اتحادي ٿي چڪي آهي. وٽن هٿيار ۽ ڊرگ مافيا جو پئسو آهي. سڄي غير ملڪي آبادي سنڌ ۾ مافيا جي لشڪر وانگر ڪم ڪري رهي آهي. وزير داخله جي ڀڀڪي 20-30 لک غير ملڪين کي انڪري لوڏي نٿي سگهي جو اهو ايڏو وڏو تعداد آهي جو جيڪڏهن سڀاڻي اهي ”مهاجر“ هجڻ جي دعوا ڪري وٺن يا جدا قوم هجڻ جو اعلان ڪري وٺن ته حڪومت کين ڇا ڪري سگهندي؟ اهو تعداد پاڪستان جي سڄي هٿياربند نفريءَ کان وڌيڪ آهي. سندن اها دعوا ته سڀني ٻڌي آهي ته ”اسان بنگلاديشي نه، بنگالي ڳالهائيندڙ پاڪستاني آهيون!“ هاڻي! ڇا ٿي چوي وزارت داخله ۽ ان جو سپر مين مسٽر نصيرالله بابر؟
سنڌ جا ماڻهو وفاقي حڪومت توڻي صوبائي حڪومت کان هڪ سوال پڇڻ جو پورو پورو حق رکن ٿا ته جناب! سنڌ جي ماڻهن تي حڪومت ڪرڻ ۽ عوام کان ٽيڪس وٺڻ جو وفاق کي ڪهڙو جواز آهي جڏهن اهو وفاق سنڌ جي عوام کي دهشتگردن، ڌاڙيلن، غير ملڪي پناهگيرن ۽ مافيائن کان بچائي نه سگهي؟ ڇا ڏنو آهي وفاق سنڌ کي؟
دنيا جو هر چور، بدمعاش، خوني، سمگلر، شدت پسند ۽ جاسوس روزگار جي بهاني ۾ ڪيٽي بندر کان پشاور تائين گهمي رهيو آهي، خاص ڪري سنڌ جو ڏاکڻو حصو ته سنڌ جو ڀاڱو لڳي ئي نٿو .... ته پوءِ وفاق پاڪستان سنڌ کي ڪهڙي خطري کان بچايو آهي ”ملاح جي مڪڙيءَ تي چور چڙهي چڪا آهن“ ڪير ٿو ڄاڻي ته اهي ڦلنگي سنڌ جو ڪهڙو حشر ڪندا؟ هيءُ گهڙي کن بيهي سوچ ويچار ڪرڻ جو مرحلو آهي. اڳي ڦلنگي بحري جهازن ۾ واپار ۽ جنگ جو سامان کڻي بندرن تي لهندا هئا، هاڻي سندن انداز بدليل آهي، هاڻي هو ويچارڳيءَ جو ڍونگ رچائي گهڙيا آهن ۽ معيشت تي قابض ٿي رهيا آهن. اسان جي تجويز آهي ته انهن لاءِ ”غير قانوني تارڪين وطن“ جو لفظ استعمال نه ڪجي. هي ماڻهو ”ڦلنگي“ آهن، انهن کي ان ئي سڃاڻپ سان ڏسجي ته بهتر ڇاڪاڻ ته انهن ۾ نه رڳو اهو فرنگين وانگر قومون به گهڻيون آهن پر انهن جا ارادا ۽ رويا به مقامي لوڪن سان دوستاڻا نه آهن. هو سنڌ جي زمين، ذريعن ۽ ملڪي قانونن جي ڪڏهن به عزت نه ڪئي اٿائون ۽ ملڪي سياست تي ايترو اثر وڌو اٿائون جو ملڪ ئي ويهي ويو آهي.
وفاقي وزير داخله جڏهن قومي اسيمبليءَ ۾ ”ڦلنگين“ جي صورتحال تي ڳالهائڻ تي مجبور ٿيو آهي ته ان جي معنيٰ اها ئي آهي ته صورتحال بي حد ڳنڀير آهي. هو اعلان ڪري ٿو ته سمورن ” غير قانوني تارڪين وطن“ کي ملڪ مان ڪڍيو ويندو پر اهو نٿو ٻڌائي ته ڪهڙي مقرر تاريخ تائين؟ بس! هو صرف ايترو چوي ٿو ته ”ان ڪارروائي کي منطقي انجام تائين پهچايو ويندو.“ اها بي ڳالهه ته وسارڻ گهرجي ته قومي اسيمبليءَ ۾ ڪي اهڙا چڱا مڙس به موجود آهن جيڪي ڪمال جو ڪوڙ ڳالهائي چون ٿا، ”حڪومت ڪراچي مان انهن بنگالين ۽ بهارين کي به ڪڍي رهي آهي جيڪي پاڪستان ٺهڻ واري وقت کان پاڪستان ۾ رهندڙ آهن!“ هڪ رڪن اسيمبليءَ ته ايئن به چيو ته ”بنگالي پاڪستاني“ آهي. اڃا ته صرف 700 بنگله ديشين کي نيڪالي ملي آهي جڏهن ته ڦلنگين جو ڪراچيءَ ۾ ڪل تعداد گهٽ ۾ گهٽ 20 لک آهي.
سنڌ جي ماڻهن پنهنجي محبوب پيپلز پارٽيءَ کي جيڪي رعايتون ڏنيون اهن، هاڻي وقت اچي ويو آهي ته حڪومت انهن رعايتن جو پورو پورو حساب ”نتيجن“ جي شڪل ۾ پيش ڪري فقط انگن اکرن جي جادوگري نه، صفتي فرق به ڏيکاريو وڃي. ڦلنگين کان ملڪ آجو ڪري ثابت ڪيو وڃي ته پاڪستان جي حڪومت، پاڪستان جي فوج ۽ قانون تي عمل ڪرائيندڙ ادارا واقعي ان جي اهل آهن، جهڙي دعوا ڪن ٿا. وزير داخله کي جيڪو وڻي سو چوي، کيس پورا اختيار به مليل آهن ته آئين جي روشنيءَ ۾ جيڪو ڪري سگهي ٿو، سو ڪري! پر اسان جي نظر وري به سر زمين تي ان معاشي ناڪي بنديءَ تي پوي ٿي جيڪا ڦلنگي مسئلي سبب ڪراچيءَ جي مڇي بندرن تي پيدا ٿي آهي. ڪراچي مڇي بندر تي ڦلنگي واپاري مافيا مقامي مهاڻن جون هڪ هزار لانچون گهيري م وٺي ڦاسائي ڇڏيون آهن. بنگالين جي حامي واپارين پنهنجين لانچن ذريعي مقامي ماڻهن جي لانچن کي گهيري ۾ آڻي کين شڪار تي وڃڻ کان روڪي ڇڏيو. هي اهو ڪم آهي جيڪو مقامي انتظاميا کي ڦلنگي لانچن کي روڪڻ لاءِ ڪرڻ کپندو هو پر اهو ڪم ابتڙ ٿيو. ڦلنگين پنهنجي طاقت جو مظاهرو اهڙي وقت ۾ ڪيو آهي جڏهن وفاقي وزير داخله آئين جي طاقت سان پنهنجي ذميواري پوري ڪرڻ جو نعرو هڻي ٿو.
فشر مين ڪو آپريٽو سوسائٽي چٽن اکرن ۾ چوي ٿي ته ”فش هاربر تي بنگالين جا حامي ماڻهو افراتفري واري صورتحال پيدا ڪرڻ جي هٿرادو ڪوشش ڪن پيا.“ نصير الله بابر جيڪو پاڻ کي سپر دهشتگرد چوي ٿو، جي غير قانوني غير ملڪين خلاف نعره آپريشن ۽ ميري ٽائيم سيڪيورٽي ايجنسيءَ جي حڪمن کانپوءِ سامونڊي ڪنڌين تي ڪم ڪندڙ غير ملڪين ۾ ڦڙڦوٽ ته وڏي پئي آهي پر انهن مقامي مهاڻن کي معاشي ڌڪ رسائڻ لاءِ به ڪي رستا ڳوليا آهن ۽ سندن ڪاروبار متا�