ڪائي کان ڏلهه ڏانهن

�ار فٽن جي بي روڪ اوچائي! هوا ڪجهه وڌيڪ ٿڌڙي ٿي پئي پوي! هتي ڏکڻ جي هوائن سبب فرحت هئي، جيڪا خود بڊي جي قدبت کان وڌيڪ هئي. هتي جڏهن به ڏکڻ لڳندو، ٿڌڪار ٿيندي.
جهانگارن جي چوڪ تي پهتاسون ته ڪائي وارو همراهه ڪنهن سونهين جي کوج ۾ لهي ويو. بخاري صاحب کي جهانگارن لڳ هڪ پير صاحب جي مزار ياد آئي. هتي ’بگا شير‘ جي درگاهه آهي، ان تي غالب ڪاريءَ جو ڏاڍو سهڻو ڪم ٿيل هو. اصل لاجواب ڏسڻ جهڙو. سائين عبدالله شاهه اهو ڊهرائي ڇڏيو. حالانڪه! اهو ٺيڪ ٺاڪ هو. بس هن کي درگاهه وارن چيو ته اسان کي وڌيڪ ٺهرائي ڏيو. هن به ڊهرائي چيو ته نئين ٺهرائيندس. هتي ايئن ڏسندي ڏسندي شيون ڊهي ٿيون وڃن!“
توهان جنهن بگاشير بابت پيا ڳالهايو. هي ان کان ڪو ٻيو آهي جيڪو نئنگ طرف هو؟“
”ها! هيءُ هتي جهانگارن جي ڀرسان آهي! ايڏانهن (ڏلهه طرف) اسان کي ٻيا ماڳ ملندا، آري پير، ٻنڌڻي، چورڙو، ڏلهه بٺي ۽ ڏلهه وٽ هڪ ديوار تي چٽسالي ، چورڙي جي ڀرسان اڳ ئي هڪ سائيٽ مجمدار جي رڪارڊ ڪيل آهي. پر ان کان به اوڀر ۾ چار ڪلوميٽر پرتي هڪ ٻي سائٽ آهي جيڪا اڄ تائين ڪنهن به رڪارڊ نه ڪئي آهي پر مون کي ان جو ڪو نالو ملي نه سگهيو، هڪ ماڻهو مليو ته هن به رڳو ايترو چيو ته بس هڪ دڙو آهي. چورڙو ته هڪ ننڍڙي سائيٽ آهي. هو انڊس ويليءَ جو (همعصر) وڏو دڙو آهي.“ بخاري صاحب چيو.
جلد ئي اسان جهانگارن کان ڏکڻ طرف ويندڙ روڊ تي هئاسون، روڊ تي لڳل پٿر تي لکيل هو، آري پير چار ڪلوميٽر، تراب خان رند، ساڍا چار ۽ ٻنڌڻيءَ ساڍا 18 ڪلوميٽر، يعني جيڪڏهن ماڻهو ٻنڌڻيءَ تائين سڌو هليو وڃي ته هاڻي 15 منٽن جو سفر هو.
آري پير ڏانهن ويندڙ رستي تي هڪ ئي هنڌ پير صاحب جو نالو مختلف طرح لکيل هئا يعني ’آري پير‘ ۽ ’عاري پير’ گويا خود پير صاحب جا عقيدت مند به ان ڳالهه تي يڪراءِ نه هئا ته بزرگ جو نالو ڪيئن لکجي؟ هونئن ڪي ماڻهو آري لفظ جو بڻ بڻياد ڳوليندي چوندا آهن ته لفظ ’آري‘ اصل ۾ ’عالي‘ آهي اهڙي جيڪو ’علي‘ مان ڦٽو آهي. ڪن جي راءِ آهي ته آري لفظ ’آريا‘ مان ڦٽو آهي. اهو ئي منجهيل سُٽ سلجهائڻ لاءِ مون بخاري صاحب کان پڇيو.
”آري پير جي صحيح خبر نه ٿي پوي پر ان جا گهٽ ۾ گهٽ ٽي آستانا مون کي معلوم آهن.. انهن مان هڪڙو ٿاڻي بولا خان ۾ آهي، ٻيو نئنگ کان کيرٿر جي پرئين پاسي بلوچستان ۾ آهي... ۽ ٽيون هيءَ جهانگارن کان ڏکڻ ۾... پر هتي پير صاحب جي مزار به آهي، ان سان گڏ ٻيون به ٽي چار مزارون آهن.“ بخاري صاحب وٽ به اهو سوال اڻ نبريل هو.
ڏلهه تائين اسان جو سونهون وڪيل رند هو. اصل آري پير کان پرتي ڪنهن ڳوٺ جو هو. جهانگارن ۾ ڊاٽسنون ڀرڻ جي مزدوري تي لڳل هو. ٻه اڍائي سئو ڪمائي ٿي ورتائين. چيائين. پهرين ٻٻرن جو ڳوٺ ايندو، پوءِ آري پير جي درگاهه، پوءِ نڌڻي...“ جڏهن اوسي پاسي جي ٻين شين جو پڇيوسينس ته چپ ٿي ويو. مزو نه ڪيائين، پر اسان جي مجبوري!
چيائين، ”جبل توهان کي آئون گهمائيندس، باقي اهي شيون پاڻ ڳوليو!“