ڪارو ڏينهن: سياسي سج گرهڻ

19 آڪٽوبر 1995ع
ڪارو ڏينهن: سياسي سج گرهڻ

اڄ پاڪستان جي حزب اختلاف ”ڪارو ڏينهن“ ملهائي رهي آهي، ڇو؟ نواز شريف جي اکرن ۾ ملڪ کي ”غير ڀٽو“ ۽ ”ميڊ ان پاڪستان“ وزيراعظم گهرجي! کل جهڙي ڳالهه اها آهي ته پاڪستان لاءِ ”ميڊ ان پاڪستان“ وزيراعظم هجڻ جي ڳالهه نواز شريف نيويارڪ ۾ ڪئي. ميان نواز شريف پاڻ هڪ ڪاري دور مان ڦٽو ۽ روشنيءَ جو ڪم به ڪرڻو پاڻ سان نه آندائين. سندس راڄ ۾ اونداهي ئي اونداهي ڇائني رهي، حڪومت هٿن مان نڪري ويس ته ٻيهر اونداهين ۽ دهشتگردن جو پاسو ورهائين، قومي دولت ڦري لٽي ملڪ جو ڏيوالو ڪڍي ڇڏيائين ۽ بڇڙو ٿي لٿو. سندس ڪارو ڏينهن ايئن آهي جيئن سج گرهڻ جي اونداهي ڇائنجي. خود ميان نواز شريف ڪارو ڏينهن ملهائي ڪاراڻ ۾ ويتر ڪارنهن ملهائي رهيو آهي. ان جي ساراهه ڪنهن به قيمت تي نٿي ڪري سگهجي!
هوڏانهن حڪومت سمجهي ٿي ته اها ملڪ جو بار پنهنجن مضبوط ڪلهن تي کنيو بيٺي آهي، اصل هرڪيولس لڳي پئي آهي. ملڪ جو بار ڪلهن تي کڻڻ حڪومت جو ئي ڪم آهي، جيڪڏهن اها پنهنجي ذميواري پوري ڪري ٿي ته قوم تي ڪو به احسان نٿي ڪري. سچ زهر جهڙو ڪوڙو هوندو آهي ان ڪري انهن فردن کي سچ ٻڌڻ به پوندو جيڪي ”ملڪ جو بار ڪلهن تي “ کڻي بيٺا آهن. سچ اهو آهي ته حڪومت پنهنجا بار هڪ هڪ ڪري لاهي ڦٽا ڪري رهي آهي. حڪومت پنهنجي هڪ هڪ ذميواريءَ کي منڌيئڙو ڏيئي ڇڏيو آهي. منڌيئڙو ان مهل ڏبو آهي جڏهن ڪم مڪمل ڪيو وڃي پر حڪومت هر شيءَ ۽ هر اداري کي پنهنجي ذمي مان ڪڍي سيٺين جي حوالي ڪري ڇڏيو آهي ۽ ايئن ٿو لڳي ته حڪومت پيپلز پارٽيءَ جي نه، نواز شريف جي پارٽيءَ جي آهي.هرڪم ”عوام جي ڀلائيءَ“ جي نالي ۾ ته ڪيو وڃي ٿو پر هر ڪم سيٺين جي ڀلائيءَ ۾ هليو وڃي ٿو.
عوام جي ڀلائي ڇا ۾ آهي؟ پيپلز پارٽيءَ جي منشور ۾ عوام جي ڀلائيءَ جا بنيادي نعرا لکيا پيا آهن، روٽي، ڪپڙو ۽ مڪان! ماڻهو ٻوڙ پلاءُ، بنگلا ماڙيون ۽ ڪيمخوب اطلس ۽ بوسڪيءَ جا پٽڪا نٿو گهري پر اهڙو نظام ضرور گهري ٿو ته جنهن سان کيس ضرورت موجب سٺي خوراڪ، صاف سٿرو ڪپڙو ۽ ڪچو پڪو پنهنجو گهر ته هجي! اهو سڀ ڪجهه هجڻ لاءِ روزگار گهرجي پر روزگار جا در ايئن بند ٿي ويا آهن ڄڻ جنم جنم جي سود خور لاءِ توبهه جا در هجن! هر ماڻهو پنهنجي جياپي لاءِ پنهنجي واٽ اڪيلي سر ائين ڳولي ٿو جيئن جهنگلي دور جا لوڪ هر نئين ڏينهن شڪار تي نڪرندا هئا. جيڪڏهن پنهنجي لاءِ روزگار جو بندوست ڪرڻ شهريءَ جو پنهنجو ڪم آهي ته پوءِ سرڪار جو ڪهڙو ڪم آهي؟
حڪومت ميٽرڪ تائين عام تعليم جو واعدو ڪري ڦري وئي. هاڻي هر ٻا کي في ڏيڻي آهي ۽ اڳي کان وڌيڪ ڏيڻي آهي. جيڪو ڊاڪٽر ۽ انجنيئر ٿيڻ چاهي ٿو ۽ مائٽ شاهوڪار اٿس سو ڀلي ته جڏو هجي خودمختيار اعليٰ تعليمي ادارن ۾ وڏي رقم آڇي پنهنجي لاءِ سيٽ خريد ڪري سگهي ٿو. اهو ئي ڊرامو هاڻي سيلف فنانسڊ ايجوڪيشن جي صورت ۾ مروج ٿي رهيو آهي. رهيل ادارن ۾ وزيراعظم، وڏا وزير ۽ وزير ڪوٽائون مخصوص ڪرائي داخلائون ڏيارين ٿا. ڇا سڌريل دنيا ۾ ايئن به ڪڏهن ٿيو آهي؟ اسان سڌريلن ۾ شامل هجون ته ايئن نه ڪيون. اسان ڳالهيون ته سڌريل ملڪن جون ڪيون ٿا پر ڪرپشن جا نت نوان ڍنگ ڳولي ترقيءَ جي دنيا تائين پهچائيندڙ هر ٻيڙي جي تري ۾ پنهنجن هٿن سان سوراخ ڪريو ڇڏيون. ترقي برابر ٿئي ٿي پر سرمائيدار ۽ حاڪم طبقن جي هيءَ منافقي هاڻي ختم ٿيڻ گهرجي. عوام جي نالي تي دولتمندن کي اڃا ترقي ڏيڻ جو سلسلو ختم ٿيڻ گهرجي. يا ته کليءَ طرح چئو ته هي ملڪ شاهوڪارن کي وڌيڪ شاهوڪار ڪرڻ ۽ رعايت يافته طبقن کي وڌيڪ اڳتي آڻڻ لاءِ ٺاهيو ويو آهي. هنن منافقن ماڻهن جا ذهن دکائي ڇڏيا آهن. ذهن وري باغي ٿي رهيا آهن. طبقاتي سماج واقعي طاقتور نڪتو. طبقاتي سماج سان وڙهندڙ ٿڪجي پيا پر طبقاتي سماج اتي جو اتي يا ان کان به وڌيڪ طاقتور ٿيو بيٺو آهي. سماج ته تبديل ڪو نه ٿيو، چهرا تبديل ٿي ويا. خدا ڄاڻي ته حڪومتن ڪهڙي ڪارڻ عوامي اهڙي جاءِ تي آڻي بيهاريو آهي جو ماڻهن وٽ آپگهات کانسواءِ ڪا ٻي واٽ نه بچي. سماج ۾ ڪرپشن جي حالت حڪومت پاڻ ڏسي پئي، جنهن ۾ عوامي نمائندن سميت 22 گريڊ کان وٺي سڀ کان هيٺئين گريڊ جي ملازم تائين سڀ جا سڀ (سواءِ ڪن ٿورن جي) چوٽيءَ تائين ڌٻڻ ۾ ڦاٿا پيا آهن. وزيراعظم ته ايئن به قبول ڪري ٿي ته عام ماڻهو جيڪو محض ”عام ماڻهو“ آهي اهو به ڪرپشن ۾ وڪوڙجي رهيو آهي. ”بي ايماني“ ملڪ جو ڪلچر ٿي ويو آهي. ايئن ڇو ٿيو آهي جو آپگهات يا ٻئي جو گهات، يا ٻين جي حقن جو گهات ڪرڻ کانسواءِ ٻي واٽ نه بچي آهي؟
ان هڪ سوال جا فقط ٻه جواب آهن: پهريون، عوامي نمائندن ۾ ڪرپشن، چاهي اهي حڪومت ۾ ويٺل هجن يا حڪومت کان ٻاهر ۽ ٻيو ”بار لاهڻ“ جي حڪمت عملي جيڪا حڪومتن اختيار ڪئي آهي. گهڻي ڊيگهه ۾ وڃڻ جي ضرورت نه آهي، هتي فقط ٻه چار مکيه مسئلا پيش ڪجن ٿا. حڪومت جو ڪم آهي روزگار جا ذريعا وڌائڻ پر حڪومت چوي ٿي ته پنهنجي روزگار جو بندوبست پاڻ ڪيو، حڪومت ۾ اميد نه رکو. هڪ وڏي صنعتي انقلاب ۽ غير ملڪي سيڙپ جي ڌوڙ پري کان اڏامندي ڏيکاري وئي ۽ چيو ويو ته اهي نوڪريون آهن جيڪي ڀلي گهوڙي تي سوار ٿي آمريڪا کان جاپان ۽ الائي ڪٿان ڪٿان کان پاڪستان اچي رهيون آهن پر اهي نه آيون. سڄي قوم حضرت موسيٰ جي قوم وانگر رڻ پٽ ۾ ڦاسجي وئي آهي. حضرت موسيٰ جو قوم کي ته چاليهن سالن ۾ من وسلوا کانسواءِ ڪجهه به نه مليو آهي. واعدن جي پاڇن ۾ 1947 ۾ ڄاول ٻار جو مٿو اڇو ٿي ويو آهي پر ”واعدو ڪيل سر زمين“ جو پري پري تائين ڏس پتو ڪونهي.
روزگار ڏيڻ جو بار حڪومت پنهنجن ڪلهن تان لاهي ڇڏيو، تعليم ڏيڻ جو سڄو وزن به ٻارن جي مائٽن تي پيو، دوا ۽ علاج جو بار ته اڳ ۾ ئي عوام تي آهي. واپڊا پرائيويٽائيز، ٽيلي ڪميونيڪيشن پرائيويٽائيز، آبپاشي پرائيويٽائيز، سيمينٽ ۽ کنڊ جا ڪارخانا پرائيويٽائيز، هوريان هوريان سڀ ڪجهه پرائيويٽائيز ته پوءِ باي ڪهڙو ڪم آهي جيڪو حڪومت پنهنجي ڪرڻ لاءِ رکندي؟ شايد اڳتي هلي ملڪ پاڪستان به پرائيويٽائيز ڪيو وڃي! شايد ملڪ کي ٺيڪي تي هلائڻ لاءِ عالمي مارڪيٽ ۾ ٽينڊر به جاري ڪيا وڃن.
سڀ بار شهرين تي آهن. زندگيءَ جون سڀ ضرورتون شهريءَ کي پنهنجي منهن ۽ پنهنجي لياقت ۽ پورهئي سان حاصل ڪرڻيون آهن. حاصل ڪري سگهيو ته گهر ٻار هلائيندو، نه ڪري سگهيو ته وڃي خودڪشي ڪري! حڪومت جي ڪا به ذميواري ڪو نه آهي. پر حيرت واري ان ڳالهه تي آهي ته حڪومت هٿان ”لادعوا“ ٿيل هن شخصي جنهن کي روزگار کان تحفظ تائين ڪجهه به نٿو ملي، هڪ هڪ ڳالهه تي حڪومت کي ٽيڪس ڏئي ٿو. قيمت الڳ ۽ ٽيڪس الڳ ڏئي ٿو.
حڪومت کي ان غلط فهميءَ مان ٻاهر نڪري اچڻ گهرجي ته اها ملڪ کي پنهنجن ڪلهن تي کنيو بيٺي آهي، اصل حقيقت اها آهي ته عوام جو وزن ڪنهن تي به ڪونهي، حقيقت ۾ عوام ئي حڪومت جو بار پنهنجن ڪلهن تي کنيو بيٺو آهي پر گنگا �