ڪالاباغ کان چشمه تائين

ڪالاباغ کان چشمه تائين



جناح بئراج کان چشمه بئراج لاءِ ٻيڙيون روانيون ٿيون. هڪ ٽيم خشڪيءَ کان مشاهدو ڪرڻ نڪتي. جناح بئراج کان چشمه تائين واٽ ۾ مکيه شهر ميانوالي آهي. ميانوالي ڪالاباغ کان 50 ڪلو ميٽر ڏکڻ ۾ آهي، جڏهن ته چشمه بئراج ميانواليءَ کان ڏکڻ اولهه ۾ اٽڪل 25 ڪلو ميٽرن جي پنڌ تي آهي.

ٻن وڏن بئراجن جي وچ ۾ ۽ ٽئين وڏي بند جي اميد ۾ ويٺل ميانوالي شهر ۽ ضلعو پنهنجي اڃ ڪڏهن به اُجهائي نه سگهندو. اها ٻي ڳالهه آهي ته ٿل ڪئنال سم پيدا ڪري رهيو آهي ۽ سايون ٻنيون لوڻياٺن ٻيٽن ۾ بدلجي رهيون آهن. ٿل هڪ وڏو ريگستان آهي جنهن جي اُڃ حضرت ميڪائيل ئي اجهائي سگهي ٿو، باقي سنڌوءَ جي پاڻيءَ مان اميد رکي وئي ته پوءِ ان جو مطلب ٿيندو پڇڙيءَ وارن علائقن ۾ ڏڪر پيدا ڪرڻ.

ميانواليءَ جي ماڻهن جو خيال آهي ته ڪالاباغ بند ٺهڻ سان ضلعي ۾ ڏاڍي خوشحالي ايندي، ڇاڪاڻ ته پروجيڪٽ تي هزارين ماڻهو ڪم ڪندا ۽ اهي هزارين ماڻهو ڪيترن سالن تائين علائقي مان خريداريون ڪندا رهندا. سندن ڪٿ موجب اها اربين رپين جي خريداري هوندي. سندن خيال ۾ ٻيو فائدو روزگار ملڻ جو ٿيندو ۽ ٽيون اهو ته ٿل کي هڪ ٻي نهر ملندي. ڪالاباغ بند جا حمايتي اسان کي ڪالاباغ شهر ۾ به مليا. انهن جو چوڻ هو ته سنڌ جا ماڻهو هر ان رٿا جي مخالفت ڪن ٿا جنهن ۾ پنجاب جو فائدو هجي! جيتوڻيڪ (سندن فلسفي موجب) جيڪڏهن پنجاب جي فوج سنڌ جي حفاظت نه ڪري ته هوند هندستان هڪ ڏينهن ۾ سنڌ کي ڳڙڪائي وڃي. اسان وٽ ان فلسفي جو مناسب جواب هو پر اسان ڪنهن سياسي بحث ۾ پوڻ مناسب نه سمجهيو ۽ کين سندن فلسفي جي حوالي ڪري اڳتي نڪري هليا ويا هئاسون.

عظيم ٿل پروجيڪٽ بابت صادق جعفريءَ جي رپورٽ صحيح نڪتِي. اصل ۾ هو پاڻ به پنجاب جي سرائيڪي علائقي سان تعلق رکي ٿو، تنهن ڪري کيس مقامي سياسي مفادن جي باري ۾ مناسب معلومات هئي. خبر پئي ته ٿل پروجيڪٽ مان نڪتل نهرون پنجاب جي ٽوانه ڪٽنب جون زمينون آباد ڪرڻ لاءِ کوٽيون ويون آهن. رضا علي عابدي جنهن بي بي سي لاءِ ”شير دريا“ جي عنوان هيٺ دستاويزي رپورٽ تيار ڪئي آهي، پڻ ساڳي ڳالهه جي تصديق ڪندي وڌيڪ چوي ٿو ته 1964ع ۾ ٺاهيل اريگيشن اسڪيم به مفاد پرست طبقي جي زمينن کي آباد ڪرڻ لاءِ ٺاهي وئي، جنهن ڪري عام ماڻهوءَ کي ڪو به فائدو نه مليو. عابديءَ ڪالاباغ بابت رپورٽ ۾ پنجاب جي جاگيردارن جي مفادن جو ذڪر به ڪيو آهي جنهن موجب ڪالاباغ کي سرحد صوبي جي قدرتي حدن ۾ رکڻ بدران 1901ع ۾ پنجاب جي حدن ۾ شامل ڪيو ويو.

ميانواليءَ جو اصل نالو ”ڪچي“ (Kachee) آهي، بالڪل ائين جيئن سنڌ ۾ ”ڪچو“ سڏبو آهي. چشمه بئراج پوڻ کان اڳ سنڌوءَ جي عظيم اٿل پٿل علائقي کي ريج ڏيئي آباد ڪري ويندي آهي، جنهن ڪري اهو ڪچي جو علائقو سڏيو ويو. هاڻي سنڌو، ٻن بئراجن ۽ بندن ۾ ڦاٿل آهي تنهن ڪري ڪچيءَ وارو علائقو ڦِٽي ويو آهي.

”ڪچِي“ بدلجي ميانوالي ٿي ويو، پر ميانوالي جي ماڻهن کي ڪجهه به نه مليو آهي. ڀلي کڻي ڪالاباغ بند به ٺهي وڃي تڏهن به ميانواليءَ جي عام ماڻهن کي ڪجهه نه ملندو. اڳ کان موجود ٻن بئراجن ڇا ڏنو جو هاڻي ڪالاباغ بند سندن قسمت بدلائيندو؟ نه ٿل جي اڃ لهندي نه وري ستابن ڪٽنبن جي بک مرندي.

اهو صحيح آهي ته ميانوالي ضلعي مان لنگهندي اسان جي ملاقات ٽوانه خاندان جي ڪنهن ڀاتيءَ سان نه ٿي پر پڙاڏا هوائن ۾ گونجندا آهن، ڪو به ڪَن اهي پڙاڏا ٻڌي سگهي ٿو. البت درياهه جي ڪنڌيءَ تي (جنهن کي هندڪو ۾ به ڪنڌي چئجي ٿو) اسان اهي ماڻهو ضرور ڏٺا جيڪي ٿل ڪئنال ۽ درياهه جي وچ تي هوندي به اوائلي دور جهڙين حالتن ۾ هئا. هي ڪيل (Kel) قبيلي جا ماڻهو هئا.