2020-06-21
داخلا نمبر 189
عنوان ڪالڪان غار
شاخ سنڌوءَ جو سفر
پڙهيو ويو 2171
داخلا جو حوالو:
هن داخلا جون تصويرون نه مليون
ڪالڪان غار
چچ نامي ۾ اروڙ جي ٻهراڙيءَ ۾ هڪ مندر جو ذڪر آهي. جنهن ۾ چچ جي پيءُ سيلاج ۽ ڀاءُ چندر ان وقت پوڄا پاٺ ۾ ڏينهن پئي گذاريا جڏهن چچ، اروڙ ۾ پنهنجين چالاڪين ذريعي راڄ هٿ ڪرڻ جي ڪم ۾ رڌل هو. اروڙ جي ٻهراڙيءَ ۾ هن وقت ڪنهن به مندر جا نشان ناهن سواءِ ڪالڪان مندر جي، جيڪو اروڙ وارين ٽڪرين ۾ هڪ هٿرادو غار ۾ آهي. چچ نامي موجب ان غار ۾ پوڄا پاٺ جو مطلب گوشه نشينيءَ واري حالت هئي.
قديم آثارن جي ماهرن موجب اِها غار نيو ليٿڪ دور ۾ انسانن جي استعمال ۾ هئي جيڪا قدرتي ناهي پر قديم انسان پنهنجي هٿن سان کوٽي ٺاهي هئي. جيئن ته غار اروڙ جي وقت کان اڳ به موجود هئي ۽ اڄ تائين ان ۾ هڪ قديم مندر قائم آهي، تنهن ڪري پڪ سان چئي سگهجي ٿو ته ان ئي گڦا ۾ راءُ گهراڻي جي راڄ وقت به مندر قائم هو، جنهن ۾ برهمڻ سيلاج ۽ سندس پٽ پوڄا ڪئي.
ڪالڪان ۾ ڪالي مندر آهي. ڪالڪان جي معنيٰ به اها ئي آهي يعني ’ڪاليءَ جو‘. هن غار ۾ ٽي وڏا چئمبر ۽ ٻه ٽي ننڍا چئمبر آهن. ٽنهي چئمبرن کي مرڪزي هال واري حيثيت آهي جڏهن ته پاسيرا ننڍا چئمبر چله ڪشي يا ايڪانت ۾ تپسا ڪرڻ جهڙا آهن. غار جي ڇت ڪٿي انساني قد کان ٿوري مٿي ته ڪٿي تمام گهٽ آهي، جو ڪُٻو ٿي هلڻو پوي ٿو.
اڌ گول جهڙي هن غار کي ٻه دروازا آهن، جيڪي ٻنهي ڇيڙن تي واقع آهن. غار جي وچين چئمبر ۾ ڪاليءَ جو مورتي رکيل آهي. اڄڪلهه بجليءَ جو انتظام هئڻ ڪري هر ننڍي وڏي چئمبر ۾ روشنيءَ جو انتظام آهي پر آڳاٽي وقت ۾ ائين نه هوندو. غارن جي درن ۾ دروازا نه هنيا ويا هوندا ۽ روشني ٻنهي لنگهن مان ڇڻي اندر ايندي هوندي يا وري مشعل جي آڌار تي رسمون ۽ پوڄا ٿيندي هوندي.
ننڍي ڇت واري هن غار ۾ ڪٿي ڪٿي اهڙيءَ طرح گول کوٽائي ڪئي وئي آهي جو ماڻهو، انهن جاين تي بيهي سگهي ٿو. ماهرن موجب اهي جوڳ، يوگا يا تپسيا جي خيال کان ٺاهيل آهن.
غار واري ٽڪريءَ جي چوٽيءَ تي شو پوڄا لاءِ ٺاهيل چبوتري ۽ ڪوٺيءَ جا نشان آهن. پر هاڻي اتي ڪجهه به ڪونهي. اها ڪوٺي ۽ چبوترو ٺيڪ ان جاءِ تي ٺاهيا ويا هئا جتي پٿر واري دور جا ماڻهو گڏجي پٿر مان ڇريون (blades) ۽ ٻيا اوزار تيار ڪندا هئا.