ڪامريڊ جمال نقوي

aving the left Behind. ان ڪتاب مطابق هو سال 1990 ۾ ئي پنهنجي سوچ ۽ نظريي تان ئي هٿ کڻي پارٽي ڇڏي ويو آهي. ڪتاب جي پهرين سِٽ ۾ ئي لکيو اٿائين “It was dogma of another kind.”
اڳتي لکي ٿو: I was a Red. The reddest of Red, so red that even to my own surprise I had been part of decision-making body of the Communist Party of Pakistan. … Had I wasted my life for Communism? پروفيسر جمال نقويءَ جو جنم1932ع ۾ الهه آباد ۾ ٿيو هو جتي هندستان جي وڏن درياهن جو سنگم ٿئي ٿو، ۽ سندس هاڻوڪي رهائش گاهه سنڌو ڊيلٽا جي بنهه الهندي ڇوڙ کان به اولهه ۾ سمنڊ جي ڪناري ڪراچيءَ ۾ آهي. پاڻي به ته ايئن درياهه کان سمنڊ ڏانهن سفر ڪندو آهي. پروفيسر جمال سوويت يونين جو نظام هلائيندڙ نئين ’مراعات يافته طبقي‘ جي مسلط ٿيڻ سبب مايوس ٿيو هو. طبقاتي سماج خلاف جدوجهد ڪندڙ هن صاحب هن ماسڪو ۾ ٽي طبقا ڏٺا هئا: پولٽ بيورو ميمبر، پارٽي ڪارڪن ۽ عوام! جنهن جو بقول سندس هنن پاڻ مشاهدو ڪيو. هن کي هُتي ڪرندڙ معيشت ۽ ڊالر جي طلب ۽ خفيه ڪاروبار به نظر آيو هو ... ۽ اهو سڀڪجهه لِڪايو ٿي ويو، جنهن به شخص اهڙي نشاندهي ٿي ڪئي، ان کي ’اولهه جي پروپيگنڊا جو شڪار‘ قرار ڏنو ٿي ويو. هُتي اظهار جي آزادي به ڪونه هئي ... وغيره. ايئن ڪامريڊ جمال نقويءَ جا آدرش ٽٽي پيا ... ۽ اهو طبقو جنهن جو اڃا ويساهه باقي آهي، مٿس ناراض آهي.