ڪامريڊ نذير عباسي

a> کان پڇيو هو.
”حيدرآباد گاڏي کاتي واري چوڪ تي مزدور يونين جي آفيس ۾ هوندو آهي، ڪڏهن وڃڻ ٿئي ته پڇا ڪجانءِ!“
پوءِ آئون حيدرآباد سيڙجي ويس. منجهند جو 2 لڳي ڌاري حيدر چوڪ تي پڇا ڪندو هڪ پراڻي عمارت وٽ پهتس. مزدور يونين جي آفيس جون ڏاڪڻيون چڙهي جڏهن آئون مٿي پهتس ته هڪ ڀڳل ٽٽل ميز، ڪرسي ۽ پاسي کان هڪ بينچ پئي هئي، جنهن تي هڪ همراهه سيرانديءَ هيٺان ڪتاب ڏيئي اکيون ٻوٽي ليٽيو پيو هو.
”اسلام عليڪم .... ڀائو! نذير عباسيءَ سان ملڻو آهي!“ مون نذير جي پڇا ڪئي.
ليٽيل همراهه اکين تي رکيل رومال هٽايو، هڪدم سڃاتائين، ڏاڍي شوق سان مليو، ڪٿي آهين؟ ڇا پيو ڪرين؟ هتي ڇا ٿو ڪرين؟ اسان 1963 کان 1966 وارا ڏينهن ياد ڪيا. هن سياست تي هڪ لفظ به نه ڳالهايو ۽ نه وري مون پاڻ کي ڪو سياسي ڪارڪن پئي سمجهيو. مون پاڻ کي ادبي دنيا جو شاگرد سڏيو ۽ پراڻيون يادون تازيون ڪيون.
”اڄ تون پهريون ڀيرو اسان وٽ آيو آهين، تنهنجي شاهي دعوت آهي!“ نذير ڏاڍي فياضيءَ سان چيو هو. پوءِ هو مانيءَ جي بندوبست لاءِ هيٺ‎ لهي ويو، ٿوري دير کانپوءِ هو SRTC جي هڪ مزدور اڳواڻ سان گڏ ڏاڪڻيون چڙهي آيو. هڪ پٺاڻ بيرو ماني رکي هليو ويو، ڪجهه تندوري مانيون، ۽ سنهو وڍيل بصر. وڏي ٿالهي، ان مٿان ٽماٽي جا ڳترا ۽ ليمون! هيءَ هو اسپيشل شاهي طعام! مون کي نذير جي زندگي ۽ خلوص تي پيار اچي ويو. ڪيترو نه سچو ماڻهو آهي، ڪنهن شاگرد تنظيم جو صدر، مزدور يونين آفيس ۾ ڪاٺ جي بينچ تي بسيرو، ڪتابن جو سرهاڻو ۽ بصر مانيءَ تي گذارو! چوڌاري نه بندوق، نه ڪهاڙي، نه وري ڪي جوشيليون ڳالهيون هيون جن تي آئون ڏانهن مائل ٿيان.
شام جو آئون موڪلائي ڪراچي موٽي آيس. مون دل ۾ نذير کي انسان ذات جو هڪ سچو ڪارڪن تسليم ڪيو.
ان کانپوءِ به نذير عباسيءَ مون کي ڪڏهن به ڪو سياسي ليڪچر يا لٽريچر ڏيئي قائل ڪرڻ جي ڪوشش نه ڪئي. اسان جڏهن به ملياسين، مون محسوس ڪيو ته آئون هڪ سچي ۽ بهادر نوجوان سان ملي رهيو آهيان. بس اها ئي ڳالهه هئي جو هن جڏهن به ڪا ڳالهه ڪرڻ جي خواهش ڪئي، مون ان تي عمل پاڻ تي فرض سمجهي ڪيو.
نذير عباسي ڪميونسٽ هو هڪ رمضان شريف ۾ سندس والده کيس چيو، ”ماڻهو چون ٿا تون الله کي نٿون مڃين، انڪري روزا به نٿو رکين ... منهنجي ڳالهه مڃ ۽ روزا رک!“ اها ڳالهه مون کي خود نذير عباسيءَ ٻڌائي هئي. نذير والده جي ڳالهه مڃي، ۽ نه رڳو سحري ڪيائين پر سڄو ڏينهن روزي سان رهيو ۽ افطاري ڪيائين. جيڪڏهن هو چاهي ها ته گهر کان ٻاهر لڪ ڇپ ۾ ڪجهه به کائي پي سگهيو ٿي! پر هن ماءُ سان پنهنجو واعدو پورو ڪيو. نذير چوٿين فيبروري 1978 تي حميده گهانگهرو سان شادي ڪئي، ان کانپوءِ نذير جلد گرفتار ٿيو، آزاد ٿيو ۽ پوءِ روپوشيءَ ۾ رهيو.
آئون نذير بابت ڪو ”درس“ لکڻ نٿو چاهيان. بس، اهي ڳالهيون پني تي اتارڻ جي ڪوشش ڪري رهيو آهيان، جن اسان جي ننڍپڻ واري معصوم دوستيءَ کي مون لاءِ احترام ۽ فخر جو سبب بنائي ڇڏيو. مون کي فخر آهي ته آئون نذير جي دوستن ۾ شامل ڪيو ويندس، توڻي جو هن جي سڄي زندگي عملي سياسي جدوجهد ۽ ڀوڳنائن ۾ گذري، ۽ مون کان پري پري رهيو.
نذير عباسيءَ جي موت جي تحقيقات لاءِ اڪثر سندس دوستن کي تنقيد جو نشانو بنايو ويندو آهي ته هنن نذير لاءِ ڪجهه به نه ڪيو. رڪارڊ درست ڪرڻ لاءِ آئون ايترو چئي سگهان ٿو ته تحريڪون فرد نه هلائيندا آهن. ان لاءِ ادارن ۽ تنظيمن کي اڳتي وڌڻو پوندو آهي. اسان جڏهن قيد ۾ هئاسون، تڏهن ان کان وڌيڪ ڇا ڪريون ها، جو اسان نذير جي قتل جي جاچ لاءِ اسپيشل ملٽري ڪورٽ تي ايترو دٻاءُ وڌو جو اسان پنهنجن وڪيلن کي ڪيس وڙهڻ کان روڪي ڇڏيو.
شايد 12 يا 13 اپريل 1982 تي اها درخواست ڏني وئي هئي، اها خبر 14 اپريل 1982 واري امن اخبار ۾ شايع ٿي هئي، عدالت اها درخواست رد ڪري ڇڏي هئي ته اهو هِن عدالت جو ڪم نه آهي.