ڪـي عـلامـتـون ۽ مـذھـبي نـشـان

ن علائقي ۾ ٽي چار سؤ گڏھه گور ٿي ويا آھن ، مالڪن کي به وٺ نه ٿا ڏين. جبل ۾ بار ڍوئڻ لاءِ مالڪ کي وڌ ۾ وڌ ٻن يا ٽن گڏھن جي ضرورت پوي ٿي. گڏھن جو نسل وڌيو ته ھاڻي پيا جبل ۾ چَرن ۽ مَچن! ھاڻي ته ڌَڻ ٿي ويا آھن ... نالي ۾ مالڪن جا، باقي آھن ته جھڙوڪر نيم جھنگلي! ٽاھڙ ايڏا جو ماڻھوءَ کي ڏسي، پري کان ڀڄيو وڃن. باقي اھا خبر اٿن ته ھِن ٻه پيري جانور مان کين موت جو انديشو ڪونهي!
گذريل رات، ان اڇي گڏھه تي رئيس ولي محمد جي ڪا نظر پئجي وئي ھئي، رات ئي سودو پڪو ٿيو ھو، ان شرط سان ته گڏھه جھلي ڏيندا. سو، گڏھه اچي ويو ھو!
ماني ٽِڪي کائي منجھند جو 3 لڳي ٻيھر سفر شروع ڪيو ويو. ڏينهن ٺرڻ جو وڌيڪ انتظار ان ڪري نه ڪيو ويو جو پنڌ ڊگھو ھو، آڏو ڏيڍ ٻن ڪلاڪن جي چاڙھي ھئي، ۽ ڪلاڪ ڏيڍ جي لاھِي، ھي ظلم جو لَڪ ھو، ماڻھو ته ماڻھو، اُٺن کي به ٿڪائي وڌائين.
اوائلي ماڻھن ان لَڪ تي به ھنڌ ھنڌ چِٽ ڪڍيا ھئا. اُٺ پير پير سنڀالي رکي ۽ کڻي رھيا ھئا. منهنجي نظر وري وڃي ھڪ چٽ تي پئي. چِٽ ڏسي منهنجي دل ساراھه جو ڍُڪ ڀريو، ” واھه!“ تاري نما پنج ماڻھو ھٿ ھٿ ۾ ڏيئي قطار ٺاھي بيٺا ھئا. اُٺ يا قافلو بيھارڻ جي گنجائش ڪونه ھئي، نه وري اُٺ جي لوڏن ۾ تصوير ڪڍڻ ممڪن ھئي، انڪري مون اھا تصوير اکين ۾ لاھي ورتي.
شام جي پنجن ۾ اڃا ويھه منٽ ھئا جو اسان لَڪ جي چوٽيءَ تي پھتاسون. ھتي وڏي ٿڌڪار لڳي پئي ھئي. اُٺ ويھارڻ جي جاءِ نهاري، مختصر ڊاٻو ڪيو ويو. اوٺار بي سَت ٿي ويھي رھيا، کين اڳتي پنڌ لاءِ ساھي پَٽڻي ھئي.
”ھيڏانهن اچو، توھان کي ھڪ منظر ڏيکاريان!“ محمد خان اسان کي ان جاءِ تي آڻي بيھاريو، جتان ھيٺ، نئه ڪيھرجيءَ جو ابتدائي وڪڙ شروع ٿيندو نظر ٿي آيو. واقعي! ھي تمام سُھڻو منظر ھو. مون ان شاندار نظاري جون ٻه ٽي تصويرون ڇڪي ورتيون.
”ھوڏانهن ڏسو! ھوءَ چوٽي مدي بارگ، ھوءَ ھرباب لڪ واري چوٽِي (جنهن کي ڪي ماڻھو ’بندي جي قبر‘ به چون ٿا) ،۽ ھُـو ڪَچرڪ ھڪ ئي قطار ۾!“ اسان جون نظرون ڏکڻ طرف ھلندڙ کيرٿر جي ڪرنگھي تي ھيون، ۽ ان وقت اسان تقريباً ٽي ھزار فٽ بلنديءَ تي بيٺا ھئاسون. هن بلنديءَ تي به اسان کي هڪ ڀت تي سرهه چٽيل نظر آيا. هي هٿ اسان پوئتي نئه شانهر ۾ به ڏٺو هو (۽ ڳتي ڪيهرجي ۾ به آهي). هي چار سرهه هئا، جن جي آڏو هڪ گوشت خور جانور (شايد ننڍڙو شينهن) مهاڏو اٽڪايو بيٺو هو .
پنجين لڳي اسان ٻيھر اُٺن تي ھئاسون. قافلي کي ھر صورت ۾ سج لھڻ کان اڳ نئه جي تري ۾ لھڻو ھو! لَڪ جي ھن پار لھڻ لاءِ اڳتي سفر شروع ٿيو. لَڪ جي چوٽ تي ٽن کان اڍائي ھزار فٽ اوچا پُٺاڙا به سؤ سؤ فٽ جي لاھين چاڙھين وارا ھئا. چِٽن جو سلسلو ھاڻي به جاري ھو پر تمام ڇڊو ٿي چُڪو ھو. هن بلنديءَ تي هڪ هنڌ ڪجهه ٿير چٽيل هئا. ابتدائي اڌ ڪلاڪ جو سفر ته وري به سولو ھو. ھوش ان مھل اڏامي ويو، جڏھن اُٺ جبل جي گُريءَ تي اچي بيٺا! ھيءَ اُڀڪپري لاھِي پنڌ ته لھي پئي سگھجي، اُٺ تي سوار ٿي لھڻ وڏو جوکم کڻڻ ھو.
اڳيان اڳيان محمد خان جو اُٺ ھو، سندس اُٺ ۽ واڳ ڌڻي ٻئي تجربيڪار ھئا. اوٺار، پنهنجو اُٺ ڏاڍي خبرداريءَ سان اُڀڪپري گُـريءَ تان ھڪ قدم ھيٺ لاٿو. سياڻو اُٺ ھڪ قدم لاھي بيھي رھيو، ۽ ھيڏانهن ھوانهن ڏسي، ٻيو پير رکڻ جي جاءِ جاچڻ لڳو. جڏھن، ٻيو پير رکڻ جي جاءِ سمجھه ۾ آيس تڏھن اتي پير رکي، ھلڪو زور ڏيئي پَڪ ڪيائين ته مضبوط آھي يا نه؟ جڏھن اطمينان ٿيس، تڏھن ٽين وک لاءِ جاءِ ڳولڻ شروع ڪيائين. آڏو ڄڻ ته واٽ ئي ڪونه ھئي پر تجربيڪار اوٺار ھمٿ ڪري ان ھٿرادو پيچري تي ھلي پيا. اسان اُٺن تي سوار ئي رھياسون.
”خبردار! سنڀال! مضبوط ! خير آ ! پرواھه ناھي! مضبوط !“ ھمراھن اُٺن کي ۽ اُٺن تي ويٺلن کي وک وک تي ھڪلون ڏيئي ھمٿايو، ۽ ھوريان ھوريان گُـرِي لَھِي ويا. اڳتي ايتري تڪليف ڪونه ھئي. ھاڻي ته اسان به پاڻ کي شُتربان سمجھڻ شروع ڪيو ھو!
پر هيٺ پهچڻ کان اڳ اسان واٽ ۾ ٻه ٽي اهڙا کنڊر ضرور ڏٺا جن تي اسٽوپا هجڻ جو شڪ ڪري پيو سگهجي.