ڪلھوڙن جا ڪي وزير ۽ سالار

ڪلھوڙن جا ڪي وزير ۽ سالار
1- شاھه گودڙيو: عام طور تي شاهه گودڙي کي قلندر شهباز جو همعصر چيو ويندو آهي، اها هڪ وڏي تاريخي ڀل آهي. شاهه گودڙيو ميان وال تحريڪ جو ان وقت حصو هو جڏهن تحريڪ جون واڳون اڃا ميان شاهل جي هٿ ۾ هيون ۽ پوءِ ميان نصير سان ڳاڙهي ۾ به سندس ساٿ رهيو. هڪ تحريري حوالي ۾ لکيل آهي ته شاهه گودڙيو ابڙو هو. (پنجاب يونيورسٽيءَ جي ذخيري شيرانيءَ ۾ محفوظ مخطوطي ۾ عبدالله شاهه گودڙيي بابت صفحي نمبر 33 تي هن ريت لکيل آهي ”ميان عبدالله شاهه گودڙيا ابڙا“ (حوالو: رهاڻ هيرن جي کاڻ جلد پهريون ڊاڪٽر نبي بخش بلوچ) شاهه گودڙيو ڪاڇي ۾ فوجي خدمتن تي مامور ھو، اتي ئي فوت ٿيو. سندس قبر غير معمولي طور ڊگهي ٺاهي وئي آهي، هتي هر سال وڏو ميلو لڳندو آهي.
2- گولو کوسو: زبردست ويڙھاڪ بھادر ھو. ۽ ميان نصير جي ويجھن فقيرن مان ھو. پنھوارن سان 1701 يا 1702 ڌاري منڇر جي اولهه ۾ ھڪ معرڪي ۾ مارجي ويو.
3- گاجي شاھه: ذات جو کوسو ھو. ميان نصير جي اعتماد وارو امير ھو. نصير محمد جي دور ۾ ڪاڇي ۾ بروھين سان ٿيل ھڪ معرڪي ۾ مارجي ويو. کيس پنھنجي ٺھرايل مسجد ۾ رکيو ويو. اڄ به سندس مزار تي زبردست ميلو لڳندو آھي.
4- شاھه سلطان پنجو: ميان نصير جي ويجھن ساٿين مان ھو. پاڻ ڏھوٽ قبيلي مان ھو. ڪلھوڙن جي شروعاتي دور ۾ درياھي پتڻ تي محصول جي وصولي ھن جي حوالي ھئي. ان طرح نئين ٺھندڙ حڪومت لاءِ پئسي ڏوڪڙ جا ذريعا مھيا ٿيا. ھن جو مقبرو راڌڻ اسٽيشن کي ويجھو آھي. ۽ سندس نالي سان ڳوٺ آھي، جتي سومرا ويٺا آھن.
5- شاھه بھارو جنجھڻ: مقصودي فقير جو ننڍو ڀاءَ ھو. جڏھن قلات جي واليءَ عبداللّھ خان 1731ع (1144ھه) ۾ سنڌ تي حملو ڪيوتڏھن شاھه بھاري سان سندس جنگ ٿي. ھن جنگ ۾ عبداللّھ خان مارجي ويو. سن 1746ع (1159ھه) ۾ ڪانجي ڪوٽ واري فتني کي ختم ڪرڻ لاءِ ميان نور محمد شاھه بھاري کي مقرر ڪيو، جنھن بغاوت چيڀاٽي ڇڏي. شاھه بھارو چانڊڪا پرڳڻي جو منتظم رھيو. (غلام رسول مھر موجب) سندس وفات 1736ع (1148 ھه) ۾ ٿي پر غلام محمد لاکي موجب شاھه بھارو 1757ع (1170ھه) تائين زندھه ھو.(ڪلھوڙا دور حڪومت:صفحو282). ميان غلام شاھه ۽ مرادياب خان جي وچ ۾ اقتدار جي ويڙھه 1757ع (1170ھه) ۾ شروع ٿي.
6- محمد حسن کھاوڙ: ميان غلام شاھه جي دور ۾ امير ھو. ميان سرفراز 1772ع (1186 ھه) ۾ حاڪم ٿيو. محمد حسن کھاوڙ لانياريءَ جي جنگ ۾ ميان عبدالنبيءَ جي پاران وڙھيو. محمد خان پٺاڻ جي ڏينھن ۾ به ھي سرگرم ھو. ڪلھوڙن ۽ ٽالپرن جي آخري معرڪي وقت ھن کي اھم ذميواري ڏني وئي. 1783 ع (1198ھه) ۾ ھالاڻي واري جنگ ۾ وڙھندي مارجي ويو. سندس اولاد گاجي کھاوڙ ۾ رھي ٿو.
7- بولا خان نومڙيو: ميان نور محمد جي زماني ۾ ھو. ڌاراجا جي راڻي کي ختم ڪرڻ ۾ ھن مَسو فقير ۽ بلاول نائچ جي مدد ڪئي. راڻي جي ماڻھن سرڪاري لشڪر سان وڏيون لڙايون ڪيون جنھن ۾ بولا خان پڻ ملھايو. ڪتابن ۾ ھن جو ذڪر بُلا خان جاکرو به آيو آھي.

نادر شاھه جو حملو21 نومبر 1739 (پھرين رمضان 1152 ھه) تي ٿيو. ھو ڪابل کان ديري اسماعيل خان، ديري غازي خان کان ٿيندو لاڙڪاڻي آيو. ميان نور محمد مقابلو ڪرڻ بدران عمر ڪوٽ ھليو ويو.
(سڀ تفصيل: ڪلھوڙا دور حڪومت: غلام محمد لاکو)