ڪنهن کي ساهه جي، ڪنهن کي سُود جي

4 ڊسمبر 1995ع

ڪنهن کي ساهه جي، ڪنهن کي سُود جي



جيئن جافنا تي سريلنڪا جي فوجن جي قبضي کانپوءِ امڪان وڌيو آهي ته تامل ٽائيگر ڪولمبو سميت سڄي سريلنڪا ۾ پکڙجي دهشتگردي ڪندا تيئن ئي، جڏهن کان ڪراچيءَ ۾ دهشتگردن خلاف سوڙهه ٿي آهي تڏهن کان دهشتگردي سڄي ملڪ ۾ پکڙجڻ شروع ٿي آهي. تازو 2 ڊسمبر تي لاهور ۾ مسافر بس ۾ بم ڌماڪو ڪيو ويو جنهن ۾ 3 ماڻهو مئا ۽ 18 زخمي ٿيا، ان کان اڳ اسلام آباد ۾ مصري سفارتخاني کي اڏايو ويو. ڪو ايئن به نه آهي ته اڳي فقط ڪراچيءَ ۾ دهشگردي هئي ۽ هاڻي ڪا نئين ڳالهه ٿي آهي. حقيقت اها آهي ته جنهن جو جيڪو ڪم آهي اهو ان ۾ مصروف آهي. دهشتگردن لاءِ جيستائين ڪراچيءَ ۾ کليل ڇوٽ هئي، هنن جاوا ڪيا، هاڻي سوڙهه ٿي آهي ته ٻين پاسن ڏانهن نڪري ويا آهن. هيل تائين ڪراچيءَ ۾ ڪي 4000 ماڻهو مئا آهن جن مان دهشتگردن جو تعداد ڪجهه سئو به مس آهي. اسان کي ياد آهي ته ڪڏهن ايئن به چيو ويندو هو ته سنڌ ۾ 17 هزار ماڻهو دهشتگردي ۽ ڌاڙيواليءَ ۾ مصروف آهن. ان حساب سان ”دهلي اڃا گهڻو پري آهي.“

ڪراچيءَ ۾ دهشتگردن جو موت گهٽيو آهي پر عوام جون قبرون برابر کوٽجي رهيون آهن. ڪالهه جنهن واقعي کي ڪراچيءَ ۾ بنياد بنائي هڙتال جو سڏ ڏنو ويو سو به محض هڪ بهانو ئي نڪتو. اخبارن ۾ ڇپيل تصوير پاڻ ڳالهائي ٿي ته ايم ڪيو ايم جي ڪارڪنن محمد نعيم جي جنازي نماز کي ڪلهو ڏيڻ واري تصوير هڪ ڊرامي کانسواءِ ٻيو ڪجهه به ڪو نه هئي.8-10 برقعه پوش ۽ چادر پوش عورتون جنازي نماز جي سيرانديءَ واري پاسي کان جنازو جهليو بيٺيون آهن ۽ باقي سوين مرد حضرات ساڻن گڏ هلي رهيا آهن. ايم ڪيو ايم هڙتال جو بهانو گهڙڻ لاءِ لاءِ چيو ” هاڻي جنازن تي گوليون هلن ٿيون ۽ مردن کي موت جو خطرو آهي، انڪري عورتون جنازو کڻي رهيون آهن. هلو! هڙتال ڪيو!“ خدا جي پناهه! ههڙيون ناٽڪ منڊليون ته شڪيسپيئر جي زماني ۾ به ڪو نه هونديون!

هنگامن ۾ عورتن ۽ ٻارن کي اڳتي ڪرڻ ايم ڪيو ايم جي پراڻي حڪمت عملي آهي. حيدرآباد واري پڪي قلعي ۾ دهشتگردن کي بچائڻ لاءِ ته ايئن ڪيو ويو هو! ۽ پوءِ سڄي دنيا ۾ واويلا ڪئي وئي ته رياست عورتن تي ظلم ڪيو! اها ته ابتدا هئي ۽ شايد ان وقت جنرل اسلم بيگ وارو ايم ڪيو ايم همدرد عنصر به شدت سان موجود هو، جنهنڪري پيپلز پارٽيءَ جي حڪومت هڪ ڦوڪ سان اڏامي وئي هئي. شايد هن وقت حالتون ڪجهه مختلف آهن ۽ فوج به سمجهي ٿي ته ايم ڪيو ايم جي اصليت ڇا آهي؟ شايد هن ڀيري هي ”چراغ ڦوڪن سان نه اجهامي!“

ڪراچيءَ جو علاج ڇاهي؟ ان باري ۾ پاڪستان جا رياستي ادارا بهتر ڄاڻن ٿا، پاڻ جافنا جي ايل ٽي ٽي اي تي نظر وجهي سگهون ٿا، جنهن رياست جي هر آڇ کي آخر تائين ٿڏيو ۽ نيٺ جافنا جو ڪنٽرول وڃايو! سريلنڪا سرڪار ته اڃا تائين جافنا تي مڪمل قبضي جي دعوا ڪو نه ڪئي آهي پر ايل ٽي ٽي اي پنج ڏينهن اڳ ئي ڄڻڪ جافنا مان هٿ ڪڍڻ جو اعلان ڪيو ته ”جافنا هٿن مان نڪري چڪو آهي.“ ايل ٽي ٽي اي جو فقط هڪ ئي علاج هو. مڪمل گهيراءُ ۽ سخت ترين حملو. اهڙو حملو جو دهشتگرديءَ جي پاڙ پٽجي وڃي. سريلنڪا سرڪار ڪوشش ته وڏي ڪئي پر لڳي ٿو ته ايل ٽي ٽي اي هاڻي سڄي سريلنڪا ۾ ايئن پکڙجي ويندي جيئن ڪراچيءَ ۾ ”سهراب ڳوٺ“ واري مافيائي اڏي خلاف پاڪستان سرڪار جي ڪامياب آپريشن کانپوءِ اهو اڏو سڄي ڪراچيءَ ۾ پکڙجي ويو آهي.

ڪو به آپريشن، چاهي اهو سريلنڪا ۾ ٿئي يا سهراب ڳوٺ ۾، پاتال ۾ ٿئي يا اڀ تي، ”ليڪ پروف“ هئڻ گهرجي. هڪ به دهشتگرد ۽ هڪ به گولي باقي نه بچڻ گهرجي. هڪ دهشتگرد ٻين دهشتگردن کي ڄڻيندو آهي ۽ هڪ گولي ٻين گولين کي. پاڪستان ۾ هي پهريون ڀيرو آهي جو هيڏي وڏي پئماني تي دهشتگردي ٿي آهي ۽ اهو به پهريون ڀيرو ٿيو آهي جو پاڪستان ۾ دهشتگرديءَ خلاف ملڪي ۽ غير ملڪي سطح تي هڪ وڏو ماحول ۽ راءِ عامه جڙي آهي. هي ”ڪرندڙ ديوار کي هڪ ٻيو ۽ آخري ڌڪو“ ڏيڻ جو وقت آهي. ”هاڻي يا ڪڏهن به نه!“ وقت لنگهي ويو ته ليڪو ڪٽڻ جو وقت به نه ملندو. بندوقون آمهون سامهون آهن. ان کان اڳ جو دهشتگردي امن کي جهوري وجهي، امن کي پاڻ بچائڻ لاءِ سخت کان سخت قدم کڻڻو ئي پوندو.

حڪومت کي ڳالهين جي ذريعي مسئلا حل ڪرڻ جي صلاح ته هرڪو ڏئي ٿو پر ڪو اڳتي به اچي ۽ اچي ٽياڪڙي ڪري ڏسي! ڪيڏي سولائيءَ سان چيو ٿو وڃي ته ”سڀ ڪجهه ايجنسيون ڪري رهيون آهن!“ ايجنسيون به ساڌ ڪونهن پر هر قتل ايجنسين جي هٿان ڪو نه پيو ٿئي! هيڏا سارا سرڪاري آفيسر، رينجرز، پوليس وارا ۽ خود وڏي وزير جو ڀاءُ قتل ٿيو، ڇا اهي به حڪومت مارايا؟ ڳالهيون ڪرڻ جون صلاحون ڏيڻ وارا پاڻ اڳتي اچن ۽ ٻنهي ڌرين کي ڳالهين تي راضي ڪن. صلاحون ڏيڻ لاءِ هر قلمڪار ۽ صلاحڪار صلاح ڏئي رهيو آهي، ڳالهه اها آهي ته ٻليءَ جي ڳچيءَ ۾ گهنٽي ڪير ٻڌي؟ ڪوشش ڪريو ۽ ضرور ڪرڻ گهرجي! آخر سريلنڪا سرڪار به ته آخر تائين ايل ٽي ٽي اي کي ڳالهين لاءِ آڇ ڏيندي رهي ۽ اتان جا قلمڪار ۽ صلاحڪار به ڳالهين لاءِ زور ڀريندا رهيا. پر جڏهن ايل ٽي ٽي اي ڳالهين تي نه آئي ته پوءِ رياست لاءِ باقي ڪهڙي واٽ بچي هئي؟ ڇا اڄ جي تاريخ ۾ ڪو ايئن چوندو ته سريلنڪا سرڪار ايل ٽي ٽي اي تي ظلم ڪيو؟ ايل ٽي ٽي اي ته ڪيميائي هٿيار پئي استعمال ڪري، اهو ئي ڪم سريلنڪا جون فوجون به ڪري سگهن ٿيون ۽ اتر لنڪا جي تامل پٽيءَ مان زندگي ايئن ختم ڪري سگهن ٿيون ڄڻ اتي ڪو هيو ئي ڪو ڪو نه، پر فوج ايئن نه ٿي ڪري. بهرحال، دهشتگرد ۽ رياست جي فوج ۾ ڪجهه نه ڪجهه فرق ٿئي ٿو!

ڪراچيءَ سان گڏوگڏ، هاڻي سڄي پاڪستان ۾ دهشتگرديءَ جي اٿيل لهر ثابت ڪري ٿي ته ڪراچيءَ ۾ سرگرم ٽولن جون ٻيون اتحادي تنظيمون ڪراچيءَ جي اتحادين سان سهڪار لاءِ ابتدائي عمل ۾ گڏ ٿيون آهن. اهو قطعي ضروري نه آهي ته پشاور، ڪوئيٽا، لاهور، ملتان يا ملڪ جي ٻين حصن ۾ جيڪو به بم ڦاٽي ٿو، سو ان ئي کاتي ۾ وڌو وڃي جيڪو ڪراچيءَ ۾ قائم لساني تنظيم جي حوالي سان کليل آهي. مصري سفارتخاني جي تباهيءَ کانپوءِ جن مذهبي تنظيمن خلاف وٺ پڪڙ شروع ٿي آهي. انهن کي به تخريبڪاريءَ جو وڏو تجربو آهي، بلڪه انهن کان وڏي پئماني تي تجربو آهي جيڪي محض ڪراچيِءَ تائين محدود آهي.

معين قريشي، جنهن چار ڏينهن پاڪستان تي ڪنهن ”عالمي اداري“ پاران سڌيءَ طرح بادشاهي ڪئي آهي، اچڻ شرط اها ئي ڳالهه ڪئي آهي ته ”انتشار ڪينسر وانگر اسان جي سياست ۽ معاشري ۾ پکڙجي ويو آهي، قوم ورهايل آهي، تشدد جي خلاف جنگ ۾ اجتماعي قدم کنيا وڃن، سياسي محاذ آرائي ختم ڪئي وڃي، اسان جي اندر موجود دشمن وڏو خطرو آهي. امن امان جي صورتحال محب وطن عوام کي ڳڻتيءَ ۾ وجهي ڇڏيو آهي، حالتون بدلائڻ لاءِ سنجيدگيءَ سان ڳالهيون ڪيون وڃن ۽ ڪراچيءَ ۾ دهشتگرديءَ ۽ جبر جو چڪر ختم ٿيڻ گهرجي!“ هن ڪا نئين ڳالهه ڪو نه ڪئي آهي پر جڏهن اها ئي ڳالهه معين قريشي فرمائي ٿو تڏهن اهم بڻجي ٿي ڇاڪاڻ ته لفظن کي تڏهن وزن هوندو آهي جڏهن