ڪي ڏور به اوڏا سپرين

ڪي ڏور به اوڏا سپرين
خط سرطان جي ٽھڪندڙ گرمي انسان کي بقا لاءِ چئلينج ڏئي رهي هئي. هوانا يونيورسٽيءَ جي احاطي ۾ وڻڪار گرميءَ کي چوسي موٽ ۾ ٿڌڪار کي جنم پئي ڏنو. يونيورسٽيءَ جي عمارت آڏو تمام ڪشادي ۽ ڊگهي ڏاڪڻ جي سنگمرمري چبوتري تي تخت نشين علم جي ديويءَ جي شاهي مورتيءَ جون ٻانهون ايئن پکڙيل هيون ڄڻ ڏاڪڻين تان لهندڙ ۽ چڙهندڙ نوجوانن کي پنهنجي آغوش ۾ اچڻ لاءِ سڏي رهي هجي.
تمر ڏاڍي احترام سان ان مورتيءَ کي ڏٺو. مجسمي جي سانت ۾ لڪل مامتا کي محسوس ڪيائين: اکين ۾ تلاش، چپن تي گنڀير ۽ سڀني لاءِ پيار ڀري مرڪ، پر پوءِ به ڄڻ ڪا شڪايت هجيس ۽ خاموشيءَ سان ڪجهه چئي رهي هجي، ڪجهه چوڻ چاهيندي هجي پر چئي نه سگهي!
هن ۾ ڌرتي ماتا کان مقدس مريم تائين سڀ مهربان وصفون هيون. هن جي خاموشي ڳالهائي رهي هئي، هڪ هڪ اکر توري تڪي ۽ هوريان هوريان ”مان الما ماتر آهيان ... هيءُ ڏس منهنجي جهوليءَ ۾ ڪتاب، اچو! مون کان علم وٺو آهي، هي توهان جي لاءِ آهي ... ۽ مان سڀني جي آجيان لاءِ هتي ويٺي آهيان ... مون کي ياد ناهي ته مون علم جي ڪيترن پياسن ڇوڪرن ۽ ڇوڪرين کي هنن ڏاڪڻين تي چڙهندي ڏٺو ... مون هتي ڏاڍا جذباتي نوجوان ڏٺا جن هن ٻيٽ جي قسمت ئي بدلائي ڇڏي. ... هاڻ سندن مٿن ۾ اڇا پئجي ويا آهن ... تون شايد اجنبي آهين جو مون کي ڏسي حيران آهين...“ ديوي بي آواز ڳالهائيندي وئي، تمر ٻڌندو ويو ۽ وقت پاڇي وانگر سرندو ويو. سج وڻڪار آڏو هار مڃي جهڪڻ شروع ڪيو.


“qué hora es por favor?” تمر جي ڪنن ۾ اوچتو مڌر گهنٽيون وڳيون. پر هو انهن گهنٽين کي ڪا به معنيٰ ڏيئي نه سگهيو. هتان جي ٻولي هن لاءِ اوتري ئي اجنبي هئي، جيترو وڻڪار سان واسيل هيءُ سامونڊي دَويپُ. تمر اکيون کڻي ڏانهس نهاريو ۽ هڪ ئي پل ۾ سندس ڌيان علم جي ديويءَ تان هٽي سونهن جي ديويءَ تي ڄمي ويو.
”معاف ڪجانءِ! اسپيني مون لاءِ اجنبي آهي. ... توهان انگريزي ڳالهائيندا؟“ تمر ڏاڍي نهٺائيءَ سان کيس انگريزيءَ ۾ پنهنجي مجبوري ٻڌائي. زبانن جا فاصلا به ڪيڏا نه ڊگها آهن، اجنبي ديس ۾ ماڻهو نه ڪا ڳالهه سمجهي سگهي، نه سمجهائي، بس جھڙو گونگو ۽ ٻوڙو!
سونهن جي ديويءَ جي اکين منجهان بي اعتباري بکي پئي. عجيب انداز ۾ چيائين، ” نو انتيندو اسپينيول؟“ (اسپيني نٿي اچئي).
تمر ڪجهه ڏينهن ۾ ڪي ڪي اکر سمجهڻ لڳو هو، ذهن تي زور ڏيئي اکر ياد ڪري مرڪي چيائين، ”پاڪيتو....!“ (بنهه ٿورڙي).
” “ ”No eres Cubanoسونهن جي ديويءَ وري ڏاڍي اچرج منجهان پڇيو هو ته ڇا هو ديسي ڪونهي؟.
تمر انڪار ۾ ڪنڌ لوڏي انگريزي ۾ چيو، ”نه، مان هت اجنبي آهيان!“
”ڪھڙي ديس جو آهين؟“ هن ڏاڍي تجسس وچان پڇيو هو، هن ڀيري هُن اسپينيءَ جي مٺي لهجي ۾ انگريزي ڳالهائي.
”مان سنڌو ماٿريءَ کان آيو آهيان.“ تمر ڄاڻي واڻي ملڪ جو نالو نه کنيو. شايد سندس ذهن جي ڪنهن ڪنڊ ۾ اها خواهش اڀري آئي هئي ته ڳالهين جو سلسلو ختم نه ٿئي ۽ هوءَ سونهن جي صراحيءَ منجهان آواز جو رس اوتيندي رهي ۽ هو پاڻ تنهن رس جا ڍڪ ڀري جواب ڏيندو رهي ته چڱو.
”سنڌو ماٿري؟“ هن ذهن تي زور ڏيئي پاڻ کان پڇيو پر ڪو به جواب نه مليس. ”ڪٿي آهي اها؟“ هن ڏاڍي حيرت ۽ معصوميت سان تمر کان ئي پڇڻ مناسب سمجهيو.
” هتان کان هزارين ڪلوميٽر اوڀر ۾ هڪ ملڪ آهي پاڪستان ... اتي!“ تمر جواب ته ڏنو پر سنڌو ماٿريءَ کان هن جي لاعلميءَ تي اندر ۾ شديد جهٻو محسوس ڪيائين. وڍ پئجي ويس ... ڪيڏو نه قهر آهي جو تاريخ بدران لمحن کي اهميت ڏني وڃي ٿي.
”لڳي نٿو ته تون ... ڪنهن ٻئي ملڪ جو آهين!“ سونهن جي ديويءَ تمر جي جسماني رنگت ۽ قد ڪاٺ کي ڏسي چيو.
”مون کي به هتان جا ماڻهو پنهنجي ديس جھڙا ٿا لڳن ... شايد آبهوا جي هڪجھڙائيءَ جي ڪري ايئن آهي!“
”منهنجو نالو اليانا آهي.“ ڪنهن اوچتي جذبي اليانا کان دوستيءَ جو هٿ وڌايو .
”آئون تمر آهيان!“ تمر هٿ ملائي دوستيءَ جو وڌيل هٿ قبول ڪيو.
”الما ماتر جي ڀر ۾ توسان ملي واقعي خوشي محسوس پيو ڪيان.....!“ تمر لفظ ’واقعي‘ تي زور ڏيئي چيو هو.
”۽ مان به ڪنهن مهمان کان سنڌو ماٿريءَ بابت ڳالهيون ٻڌي خوشي محسوس ڪنديس!“ اليانا مرڪي.
تمر جون اکيون علم جي ديويءَ ڏانهن کڄي ويون ۽ موٽي اليانا جي ڊگهن ۽ ڪارن وارن تان ٿينديون، ڪڻڪائين ڌرتيءَ جو بکندڙ جوڀن محسوس ڪنديون، سندس هٿن ۾ ڪتابن سان وچڙي پيون. کيس ايئن لڳو ڄڻ علم جي ديويءَ اليانا کي پنهنجو نمائندو ڪري موڪليو آهي. هو مرڪي پيو، ”مهرباني الما ماتر!“ تمر دل ۾ چيو.
”تڪڙ نه هجئي ته ڪجهه پي نئين دوستيءَ جو بنياد رکجي!“ تمر، اليانا جو ڌيان اشاري سان ڪينٽين ڏانهن ڇڪيندي چيو. اليانا، ٻه ٽي پَل سوچيو ۽ ڊگهن ڪارن وارن کي جهٽڪو ڏيئي پوئتي اڇليو. تمر کي هيءُ انداز دل تي اڇلائجي پوندڙ ڪمند جيان لڳو. پاڻ سنڀالي اليانا جي اکين ۾ ڏسندي ڄڻ جواب گهريائين.
”ٺيڪ آهي ... پر منهنجي طرفان!“ هن ڊگهڙو ساهه کڻي دعوت کي پنهنجي طرفان مشروط بڻائي، وڌيڪ ويجهائي پيدا ڪئي.
هر طرف ڇوڪرا ۽ ڇوڪريون. ... ڪي اڪيلا، ڪي جوڙن ۾ ۽ ڪي ٽولين ۾ پئي آيا ۽ ويا. هر ڪو پنهنجيءَ ۾ مگن ... ڄڻ هڪٻئي جي معاملن ۾ مداخلت نه ڪرڻ جي اڻ لَکي اصول تي قائم هجن.
”شاگرد آهين؟“ اليانا تمر کي سمجهڻ لاءِ اهو سوال ڪيو هو.
”نه، شاعر آهيان ... منهنجو مطلب آهي ته تون مون کي ادب جو شاگرد سمجهي سگهين ٿي ... ۽ تون؟“
”مان هتي موسيقيءَ ۾ گريجوئيشن پئي ڪريان!“ اليانا يونيورسٽيءَ جي وڏي عمارت ڏانهن اشارو ڪري، سرويسا جي وڏي مگ مان ننڍڙو ڍڪ ڀريندي چيو.
” اڇا! موسيقيءَ ۾ گريجوئيشن؟“ تمر کي اعتبار نه آيو.
”ها! ۽ مان پي ايڇ ڊي لاءِ پيانو تي محنت ڪنديس!“ اليانا پنهنجي مستقبل جو خواب ٻڌايو. تمر کي لڳو اليانا چرچو پئي ڪري. سندس چھري تي اڀرندڙ بي اعتباريءَ جي ريکا کي اليانا سمجهي نه سگهي.
”ڇا واقعي هتي موسيقيءَ جو ايڏو قدر آهي؟“ تمر پڪ ڪرڻ لاءِ اليانا جي اکين ۾ ڏسندي پڇيو.
”مطلب!!؟“ هن کي شايد سمجهه ۾ ئي نه آيو ته موسيقيءَ جي قدر ۽ بي قدريءَ مان تمر جي مراد ڇا آهي. تمر اليانا جي بي ساخته سوال مان پنهنجو جواب ملي ويو هو.
”اصل ۾ اسان وٽ اهڙو تصور ئي ڪونهي!“ هن ڦِڪائي محسوس ڪندي چيو.
”ڇو ......؟ “ اليانا تجس وچان پڇيو هو. شايد ان ڪري ته اهو خيال سندس موضوع سان وچڙيل هو.
”هڪ زمانو هو جڏهن اسان وٽ موسيقي عبادت هئي ... پر هاڻ ڪو وڃايل موتي آهي!“
”پر ڇو؟ ... ايئن ڪيئن ٿو ٿي سگهي!؟“ هاڻي اليانا جي اکين ۾ بي اعتباري هئي.
”ٻه سبب آهن!“ تمر سمجهائڻ جي ڪوشش ڪئي، ”اسانجو سماج ڪٽر مذهبين جي آڏو بي وس آهن جيڪي موسيقيءَ کي گناهه سمجهن ٿا، ۽ ٻيو جيڪي ماڻهو ان سماج کان باغي آهن انهن وٽ ايڏو وقت ئي ناهي جو موسيقيءَ کي ڏيئي سگهن ...“
”۽ فنڪار ... اهي پيدا ڪونه ٿا ٿين ڇا، اهي ڳائڻ