ڪي ڏور به اوڏا سپرين

کان سواءِ ڪيئڻ ٿا رهي سگهن؟“ اليانا جي لهجي ۾ ڪافي حيرت هئي.
”فنڪار ڄمن ٿا، ڳائين ٿا. اهي فن جي مڃتا ۽ پنهنجي تسڪين لاءِ پنهنجي حال آهر جاکوڙ ۾ رڌل آهن ... پر معاشرو سندن غربت دور ڪري نه سگهيو آهي!“ تمر جي آواز ۾ ڏک جي ڪوڙاڻ، پيڙا ۽ اکين ۾ امنگ جي اٿل هئي.
”پر موسيقي ته زندگيءَ جو لازمي جز آهي، ماڻهو ان کان سواءِ نرم مزاج ڪيئن ٿو ٿي سگهي؟!“ اليانا پنهنجو دليل ڏيندي حيرت ظاهر ڪئي هئي.
”ٺيڪ ٿي چوين، پر جديد نو آبادياتي سماج ۾ زندگيءَ جا دائرا ڪيڏا سوڙها ٿي ويندا آهن، سو ٻاهر ويهي محسوس نه ڪري سگهندينءَ!“ تمر اداس ٿي ويو. موضوع مٽائي چيائين، ”هڪٻئي جي ديس کي سمجهڻ لاءِ پاڻ وٽ ڪجهه ڏينهن آهن، ملاقاتون رهيون ته سمجهي سگهنداسون!“
اليانا، تمر جي چھري تي اڀري آيل اداسيءَ جي پاڇي مان سندس حساس ۽ درد ۾ ٻڏل دل تائين لهي وئي. هن تمر جي دل ۾ درد جون ڇوليون ڏٺيون. پاڻ به فنڪار هئي، ٻئي فنڪار جي دلي ڪيفيت محسوس ڪرڻ ۾ دير نه لڳس. گهاٽن وڻن جي جهرمر ڇانوَ هيٺ بيٺل ٻه فنڪار هڪ اتفاقي ملاقات جي باوجود ڪنهن مشترڪ ڳالهه ۽ جذبي کي سمجهڻ لاءِ آماده ٿي لڳا.
هڪٻئي کان هزارين ڪلوميٽرن جي پنڌ تي رهندڙ ٻن فنڪارن هر وڇوٽيءَ کي ڏاڍي تيزيءَ سان گهٽبو محسوس ڪيو. اليانا کي ايئن لڳو ڄڻ ٻن ٻيٽن جي وچ ۾ ڪا پُل جڙي پئي هجي يا سنڌو ماٿريءَ جي ڏورانهين ڌرتيءَ جو درد ۾ ٻڏل ڪو گيت کيس ڳائڻ لاءِ مليو هجي. هوءَ جيترو سوچيندي ٿي وئي، اوترو پنهنجائپ جو احساس ويس ٿي وڌندو.
”تون شايد هوانا گهمڻ آيو آهين!“ موضوع مٽائڻ لاءِ چيائين يا شايد وڌيڪ ڄاڻڻ لاءِ.
”جيڪڏهن موقعو مليو ته ... هن ٻيٽ جو هر منظر اکين ۾ ڀريندس“ هن جملو اڌ ۾ ڇڏيو ”۽ . ... جيڪڏهن ڪنهن جي خوبصورت رهنمائي ملي ...“ تمر شاعراڻي لهجي ۾ چيو
”مطلب!؟“ اليانا جي خوبصورت پيشاني تي اڀرندڙ عجب ۽ سوال جون ريکائون تمر جي دل ۾ پيهي ويون.
”اصل ۾ مان هتي هڪ يوٿ ڪانگريس ۾ به شرڪت لاءِ آيو آهيان. ... سو ان ڪري چيم.“ تمر اها ڳالهه غير ضروري سمجهي ٻڌائڻ نه پئي گهري پر ڪو حرج نه سمجهي، چئي ڇڏي.
”اوهه! ورلڊ يوٿ ڪانگريس؟.. ... اها جيڪا هتي ئي ٿي رهي آهي؟“ اليانا يونيورسٽيءَ جي عمارت ڏانهن اشارو ڪندي پڇيو. ان کان اڳ جو تمر ان جي تصديق ڪري. اليانا تڪڙ ۾ ان کي يقيني مڃيندي چيو، ”اها ته اڃا ڪجهه ڏينهن هلندي ... شايد هفتو کن اڃا به!“
”ها!“ تمر ڪنڌ لوڏيو. ٻه گهڙيون چپ رهي، کيسي مان سگريٽ ڪڍي، چپن جي وچ ۾ رکي، دکائي، وڻن جي گهاٽي ڇت ڏانهن نهاريائين. جهولندڙ ٽارين جي وٿين مان نيرو آڪاش جهاتيون پائي رهيو هو! کيس ايئن محسوس ٿيو ڄڻ فطرت پنهنجن سمورن مظهرن مان روشني ۽ هوا کي چونڊي، وڻن سان کيڏي، انسان کي وندرائڻ ۾ رڌل ۾ آهي.
”توهان جو ملڪ ڏاڍو سھڻو آهي!“ تمر فطرت جي وڻندڙ راند جي تعريف ڪئي.
”پر ڏاڍو گرم آهي!“ هوءُ جملو پورو ڪندي کلي پئي. “”تون ڪٿي ترسيل آهين؟“
”زرعي يونيورسٽيءَ جي هاسٽل ۾.. ... ۽ تنهنجي رهائش؟“
تمر محض رسمي سوال ڪيو، نه ته اڃا تائين هو شهر جي فقط ٻن ٽن وڏن رستن کي سمجهي سگهيو هو. اڃا ته کيس اها به خبر نه هئي ته شهر جو ڪھڙو حصو ڪھڙي نالي سان سڏجي ٿو.
”ماريانائو ٻڌو اٿئي؟“ اليانا پڇيو ۽ تمر ڪنڌ لوڏي انڪار ڪيو. ”سمنڊ جي ڪناري تي ڏاڍو سھڻو علائقو آهي، ڪڏهن وٺي هلندي مانءَ!“
ڪلاڪ ڏيڍ ۾ کوڙ ڳالهيون ٿيون، هوانا کان اپکنڊ تائين، موسم کان موسيقي تائين ۽ شاعري کان انقلاب تائين هر موضوع جي پيالي منجهان سرڪي ورتي وئي. اجنبيت جا دائرا گهٽبا ۽ ڊهندا ويا ۽ ان جاءِ تي دوستيءَ جو ننڍڙو رابيل پنهنجي سرهاڻ پکيڙڻ لاءِ ٽڙي پيو.

(2)
اها ’آزادي اسڪوائر‘ تي هڪ اتساهه ڏيندڙ شام هئي. سمنڊ کان ٿڌڙي هوا جو رکي رکي ايندڙ جهوٽو جسم تي ٿڌڙا ڪڍي رهيو هو. تمر ۽ اليانا اڄ هوسي مارتيءَ جي سوچ ۾ ٻڏل مورتيءَ جي ڀر ۾ سنگ مر مر جي چبوتري وٽ ٻيهر مليا هئا.
”هوسي مارتيءَ جو هڪ گيت آهي، ’وانتانا ميرا‘ اهو هتان جي ماڻهن جي روح ۾ لٿل آهي!“ اليانا مارتيءَ جي گيت بابت تمر کي ٻڌائڻ گهريو.
”مون پڙهيو آهي ... ۽ اهو به معلوم اٿم ته ڪيوبا ۾ شايد ئي ڪو اهڙو ماڻهو هوندو، جهن کي اهو گيت ياد نه هجي....” تمر مشڪندي اڌوري تعارف کي پورو ڪري ڇڏيو.
”هان! ته توکي ڪجهه خبرون آهن!“ اليانا خوش ٿي چيو، ”پر تون ان جي لئه تال کان واقف نه هوندين! تمام خوبصورت ڌن اٿس.“ اليانا تمر تي ٽِڪي چاڙهي.
”ٻڌائيندينءِ؟“ تمر موقعو وڃائڻ مناسب نه سمجهي فرمائش ڪئي.
” ساز کانسواءِ ڪھڙو مزو ايندو ... ها! جهونگاري سگهان ٿي! .. مان توکي ان جي ڪَسيٽ گفٽ ڪنديس، ٻه ٽي سال ويٺو ٻڌجانءِ!“ هنن هوسي مارتيءَ جي شاعريءَ تي ڳالهايو، ادب تي ڳالهايو، ڪيوبا جي انقلاب کان پوءِ هلندڙ سسٽم تي ڳالهايو. زندگيءَ جي مختلف نظرين جي ڇنڊڇاڻ ۽ ٽيڪا ٽپڻي ڪئي.
” هيءُ ڪھڙي تنظيم جو بيج آهي؟“ اليانا تمر جي قميص تي دل مٿان لڳل ٻِلو چتائي ڏٺو.
”منهنجي ديس جي ماڻهن جي زبان جو اهڃاڻ آهي!“
”پورهيتن جي پارٽيءَ جو نشان آهي ڇا؟“ اليانا وڌيڪ تجسس محسوس ڪندي جهڪي غور سان ڏسڻ لڳي.
”نه، هيءُ اديبن جي تنظيم جو نشان آهي!“ تمر وضاحت ڪئي ۽ پوءِ ڪجهه سوچي، قميص تان بيج لاهي، اليانا جي جرسيءَ ۾ پِن ڪري ڇڏيائين. هيءُ اهڃاڻ توکي منهنجي ڌرتي جي دانهن ٻڌائيندو رهندو!“ هن اليانا جي اکين ۾ جهاتي پائيندي چيو هو، جتي اداسي به هئي ۽ امنگ به، مڃتا به هئي ته يڪجهتيءَ جي تمنا به، سڀ ڪجهه ته هو تن اکين ۾ !
”هيءُ اهڃاڻ مون کي اوهان جي ڌرتيءَ جي ويجهو رکندو، پر مان سندس ڏک ٻڌي فقط اوٻاڻڪي ٿي سگهان ٿي.“ اليانا چوڻ ٿي گهريو ته هڪ موسيقار سواءِ ڏکن ۾ نالي ماتر ڀائيواري ڪرڻ جي ٻيو ڇا ٿو ڪري سگهي؟
”مان توسان متفق ناهيان.“ تمر نئون موضوع کلندو محسوس ڪري وراڻي ڏني.
”مطلب؟“
”مطلب اهو ته پاڻ کي ڌار رکي ڇو سوچجي ... تون ٻيو ڪجهه نه ته ساڻن يڪجهتيءَ جو ڪو گيت ته ڪمپوز ڪري ئي سگهين ٿي!“ تمر اکين سان اکيون وچڙائي پنهنجائپ سان چيو هو.
”ٺيڪ ٿو چوين پر اهو تڏهن ٿي سگهي ٿو جڏهن جنهن ڏورانهين ڌرتيءَ کي ان گيت جي ضرورت هجي. اتي اهو گيت به پھچي!“ اليانا دليل ڏنو.
” آواز ڌرتي جي ڪنهن به ڪنڊ تي اڀري، اهو محفوظ ٿي ويندو آهي. ... ۽ ان جا پڙاڏا. ... ڌرتي جي هر هڪ ڪنڊ تائين سفر ڪندا رهندا آهن!“ تمر هڪ هڪ لفظ کي آهستي آهستي ۽ زور ڏيئي اچاريو.
”پر خيال ۽ آواز جي سفر ۾ ٻولين جون ديوارون انهن کي ٻيٽارين ۾ قيد ڪري ڇڏينديون آهن.“ اليانا ٻوليءَ کي بنيادي رنڊڪ سڏيو.
”مون تائين هن شاعر جو آواز منهنجي هتي اچڻ کان گهڻو اڳ پھتو هو.“ هن هوسي مارتيءَ جي مورتيءَ ڏانهن اشارو ڪندي چيو. اليانا ماٺ رهي، شايد دليل کٽي پيا هئس.
”تون يوجين پ�