ڪي ڏور به اوڏا سپرين

۾ گم ٿيل تمر جو ڌيان ڇڪيو .
”ڪجهه نه! بس ٻه ٽي ڳالهيون پريشان پيون ڪن.“ تمر ڪڪرن مان نظر ڪڍي، ٺونٺين ڀر اٿي چيو، سندس لهجي ۾ ڳڻتي ۽ اداسيءَ جون ماٺيون لهرون هيون.
”خير ته آهي نه!؟“ اليانا ڏکويل لهجو ٻڌي، ڪجهه سُري اڳتي وڌي آئي.
”ها ... ڪا نئين ڳالهه ناهي، ايئن ٿيندو رهندو آهي!“
”وري به ...“ هن زور ڀريو.
”پھرين اها ته مون کي پنهنجو ديس ياد پيو اچي. هن وقت اسان جي وچ ۾ ڪيئي سمنڊ ۽ ڪيئي ڌرتيون حائل آهن!“
”خير ... اها ته مجبوري آهي، ٻي ڳالهه؟“
”ٻي اها ته سنڌوءَ برساتن کان اٿل کاڌي آهي ... اڄ جي اخبار ۾ لکيل هو ته ڪافي نقصان ٿيو آهي!“ تمر کي گذريل ٻوڏ جا راڳا ياد آيا هئا! خيالن ۾ سانگيئڙن کي ٻوڏ جي راڱن کان پاڻ بچائڻ جي جدوجهد ۾ رڌل ڏٺائين. ڪيئي ٻڏل ڳوٺ، بيٺل ٻنين تي ڇوليون هڻندڙ پاڻي ۽ ڇولين ۾ لڙهندڙ ماڻهو ۽ مال. مارن جون رڙيون، واڪا ... مال جون رنڀون، ٻاڪارون ۽ پاڻيءَ جا هانءُ ڏاريندڙ ڪڙڪا.
”واقعي خراب خبر آهي. ... پر تون ڇا ٿو ڪرين سگهين؟“
فطرت ۽ انسان ته منڍ کان هڪٻئي جي آمهون سامهون آهن ... ۽ توکي خبر آهي ته انسان ڪڏهن به هٿيار ڦٽا نه ڪيا آهن.“ اليانا کيس آٿت ڏيندي اٿي ويٺي، ”هيمنگوي جو ’پوڙهو ۽ سمنڊ‘ پڙهيو اٿئي؟“ اليانا سمنڊ ۾ شارڪ مڇين سان پوڙهي گهاتوءَ جي اڪيلي سر جنگ جو حوالو ڏيڻ گهريو.
”ها، پڙهيم اٿم!“ تمر ٿڌو ساهه کنيو.
”... ۽ ٽين ڳالهه؟“ هن ڏاڍي خوبصورتيءَ سان آئيني وانگر چلڪندڙ آواز سان تمر جي ڳڻتيءَ کي ٻئي پاسي موڙي ڇڏيو.
”ٽين ڳالهه اها ٿو سوچيان ته ڪٿي مان ڪو خواب ته نه پيو ڏسان؟“ هن اليانا جي وڻندڙ چھري ۾ پناهه ڳولهي.
”شاعر اڪثر خواب ئي ڏسندو آهي، نه رڳو ڏسندو آهي پر ڏيکاريندو به آهي!“ هن چيڙائڻ خاطر ننڍڙو ٽھڪ ڏيندي چيو هو.
”مان سنجيدگيءَ سان پيو چوان، سچ پچ مون کي اعتبار نٿو اچي ته پرديس ۾ ڪنهن کي ايڏو خلوص ۽ پيار به ملي سگهي ٿو!“
”ڇا واقعي!!؟“
”ها ايلي! خبر ناهي ته اهو تنهنجي ڪري آهي يا اها تنهنجي ديس جتي ريت آهي!“ تمر گذريل ڏينهن کان هن ٻيٽ جي روايتي خلوص تي سوچي رهيو هو. سوچيائين پئي ته خلوص ته سنڌو ماٿريءَ ۾ اڻکٽ سڏبو آهي جو صنعتي دور جون ٺڳيون اڃا ٻهراڙين تائين نه پھتيون آهن. ... پر هِتي وک وک تي صنعت نظر ٿي آئي ... پر ماڻهو نه پٿرن جيان بي حس هئا ۽ نه رستن تي بيٺل ٿنڀن جيان اجنبي! کيس اهو جهونو اجنبي ياد اچي ويو جنهن کيس واٽ ويندي هٿ مان جهلي کيس دعوت ڏني هئي، ”تون مهمان ... منهنجي گهر... ڪچھري ... ماني!“ بدنصيبي سان هن پوڙهي کي اسپينيءَ کانسواءِ ٻي ڪا به ٻولي نٿي آئي ... ته به اهو ٻڍڙو ڊوڙي ڊوڙي ڪڏهن ڪرسي کڻي ٿي آيو ته ڪڏهن پيارڻ لاءِ سرويسا. ڪڏهن پاڻ کان به پوڙهي ۽ پوپري زال سان تعارف ٿي ڪرايائين ته ڪڏهن پنهنجي ڀر ۾ بيٺل دوست جو!
”نه سوچ انهن ڳالهين تي ايترو!“ اليانا وٽ ان سوال جو ڪو جواب هو ئي ڪو نه، جواب ڏي به ته ڪھڙو؟ انسان ته بنيادي طرح چڱو آهي، بس! حالتن جو شڪار نه ٿئي.
”چڱو اهو ٻڌاءِ ته اڄ يونيورسٽي ڇو نه وئي آهين؟“
”هفتو کن نه وينديس!“
”ڇو؟“ تمر حيرت مان ڏانهس ڏٺو.
”تنهنجي ڪري ٻيو ڇو؟“ لهجي ۾ شرارت ۽ اکين ۾ پيار هئس.
”منهنجي ڪري!؟ مون تي مهربانيءَ جو ڪارڻ؟“ تمر سڀ ڪجهه سمجهندي به پڇيو، شايد پڪ ڪرڻ لاءِ.
”مون ٻڌو آهي ته توهان جي ملڪ ۾ ڏاڍو ظلم آهي؟“ اليانا جواب لنوائي وئي.
”سو ... مون کي مظلوم ٿي سمجهين، ان ڪري؟“ تمر کيس چيڙائڻ جي موڊ ۾ هو.
” نه! ... نه ! منهنجو مطلب آهي ته تون ڪميونسٽ آهين ۽ ...“
”توکي ڪنهن چيو آهي ته مان ڪميونسٽ آهيان!؟“
”منهنجو خيال آهي ...“ اليانا هار مڃڻ واري ڪو نه هئي.
”ڇا مون ڪڏهن ايئن چيو؟“ تمر ڪڪ ڪرڻ تي سندرو ٻڌي بيٺو رهيو.
”مون جيترا به شاعر ڏٺا آهن، سڀ ڪميونسٽ آهن!“ اليانا پنهنجي زندگيءَ جي تجربي جو نچوڙ ڏنو.
” تنهنجي ڪسوٽيءَ جو به جواب ڪونهي!“ تمر ٽھڪ ڏيئي کلي پيو هو.
(5)
اهو ’سانتا ماريا‘ جو سامونڊي ڪنارو هو جتي ناريل جا اڻکٽ وڻ هئا. سانتيڪي سمنڊ جي سطح تي هلڪڙيون هلڪڙيون لهرون نه هئڻ برابر هيون. ٽپھريءَ جي گرمي مرندي پئي وئي ۽ ان ۾ ڪنهن ڪنهن ويل هوا جو هلڪڙو جهوٽو خمار چاڙهي رهيو هو. تمر پٿرن سان جوڙيل بئنچ تان اها جاءِ گهوري رهيو هو جتي سمنڊ ۽ آڪاس پاڻ ۾ ڳراٺڙي پئي پاتي. هو اليانا جي انتظار ۾ هو. هوائن جا رکي رکي ايندڙ جهوٽا ۽ تن جو خمار، تنهائي ۽ ديس کان دوري! تمر جون سوچون مختلف دائرن ۾ ڦري رهيو هيون:
خبر ناهي ٻوڏ جو ڇا ٿيو! خبر ناهي ڪيترا نوان موهن جا دڙا ٺهي ويا هوندا! پر هيءَ ته هيروشيمائن جو دور آهي ۽ ان ۾ پلجندڙ هٿيارن ۽ محرومين جو دور آهي ... نه هيءَ محرومين کان ڇوٽڪاري جو دور آهي ...
... هي ديس به ڪھڙو ديس آهي! جڏهن مان موٽي ويندس ۽ ماڻهن کي ٻڌائيندس ته مون به ڀٽائيءَ وانگر انهن کي ڏٺو آهي، جن پرينءَ کي ڏٺو آهي ته شايد هو ان کي ڪوڙ سمجهندا ... پر تنهن ۾ انهن مسڪينن جو ڪھڙو ڏوهه؟ ويچارن سان ايڏا ته ڪوڙ ڳالهايا ويا آهن جو ويساهه به وڃي ويرانا وسايا آهن ...
هوءَ ضرور ايندي! ... متان نه اچي!. ... پر ڇو نه ايندي!. ... آخر مون کي هنجو ايترو انتظار ڇو آهي!. ... فقط دوستي ته ڪو اهڙو رشتو ناهي ۽ سو به اجنبين جي دوستي! جن کي اها پڪ هجي ته جلد ئي ڌار ٿيڻو آهي! ... شايد خيالن جي هڪجھڙائي؟ ... پر هتي ته هڪ ڪروڙ ماڻهو آهن جيڪي مون جيان سوچن ٿا ... پوءِ؟ شايد ادب ۽ فن جي ناتي ... اهو به ڪو اهڙو دليل ته ناهي!. ... پوءِ؟ شايد سچائي! يا شايد اهي سڀئي ڳالهيون ملي ڪو رشتو ٺاهينديون هجن!
”ڪومو ايستاس ڪمپنيرو؟“ رس ڀرئي آواز ڄڻ کيس ٿڌڙا ڪڍي ننڊ مان جاڳائي وڌو. هيءَ اليانا هئي، چپن تي مرڪ پکڙيل هئس. سدائين جيان اس کان بچاءَ لاءِ اکين تي جهڙالو چشمو، کليل وار، هلڪي هلڪي هوا ۾ وارن جون ڇڙواڳ چڳون سمنڊ جي لهرن سان هم آهنگ ٿي ڄڻ ڪو ساز ڇيڙي رهيون هيون.
”تون وري پنهنجي ملڪ وڃي نڪتو آهين ڇا؟“ هن هٿ ملائيندي عجيب شڪايتي لهجي ۾ چيو هو.
”شايد تون ڪڏهن به پنهنجي ديس کان ٻاهر نه نڪتي آهين جو ڇڪ نٿي محسوس ڪرين!“ تمر، اليانا جو نازڪ هٿ، هٿ ۾ ورتو.
”مون کي پھرين اها خواهش ڪونه هئي، پر هاڻ سنڌو ماٿري گهمڻ ضرور اينديس، شايد تڏهن مان به ڇڪ محسوس ڪري سگهان! ڪيئن. ... ڏيندين نه دعوت؟“
”الا اچن اوءِ، جن آئي من سرهو ٿئي!“ تمر سنڌيءَ ۾ چيو.
”مون نه سمجهيو!“ اليانا جي نرڙ تي سوال جو نشان ٺهي پيو. اجنبي ٻوليءَ ۾ ڪجهه ٻڌي عجيب محسوس ٿيو هئس.
”ڀٽائيءَ جو ڀليڪاري بيت آهي.“
”ڪو وڏو شاعر آهي؟“
”ها!ٰ تمام وڏو ... جيترو سوچيندينءَ تنهن کان به وڏو.“ تمر ڀٽائيءَ جو تعارف ڪرايو، ڳاٽ اوچو ٿي ويو هئس.
”مون هن کان اڳ ڪڏهن به نه ٻڌو آهي!“
”غلام ملڪن جا شاعر پنهنجن ماڻهن جي دل ۾ رهندا آهن! ۽ دنيا جي حاڪم ٻولين جا ننڍا