گاجي شاهه بطور عقيدو

گاجي شاهه بطور عقيدو
”گاجي شاهه وڏي ڳالهه آهي!“ گهرام خان نوحاڻيءَ چيو “ اتي درگاهه تي اَنُ به رکيو آهي، چڪي به رکي آهي، پوءِ فقير ان پاڻ پيهندو، پوءِ جيڪو اٽو نڪرندو ان مان ٽڪيون (روٽ) پچائيندو، پوءِ اهي سئو هجن يا پنجاهه، اهي ٽڪيون پچائي تيار ڪري سڏ ڪندو، بابا گاجي شاهه جو ننگر تيار آهي، ڪو اچي، پوءِ ديسي پرديسي ايندا ۽ کڻي وڃي کائيندا يا ڳوٺ کڻي ويندا!“.... اهو آهي گاجي شاهه جو ننگر!
هيءَ جيڪا ماڙي کڙ سڏبي آهي، اتي پيارو کوسو گاجي شاهه کان اڳ ويٺل آهي، گاجي شاهه (خلق کي) رُکي ماني ڏيندو هو ۽ هُو (پيارو) ڏيندو هو ٻوڙن پلائن سان. ان تي هن گاجي شاهه کي چيو ته ڏس تنهنجي ماني رُکي آهي ۽ منهنجي ٻوڙ پلائن سان آهي، ان تي گاجي شاهه چيس ”ٻوڙن پلائن سان ڀلي ٿو ڏين پر تنهنجي توسين تائين آهي... منهنجا ڏينهن قيامت تائين هلندي!“
”واهي ڇو بيٺي آهي؟“ هڪ فقير وضاحت ڪرڻ لڳو، ”برسات ڪونهي، اٺون سال آهي، مٿي بنجي وٽ پاڻي آهي جيڪو ڪوهه ڏيڍ وهي اچي ٿو، پر هتي پهچڻ کان اڳ پاڻي جبل ۾ هليو (جذب ٿيو) وڃي ٿو ... ڪجهه وري زميندار آهن جيڪي گاجن شاهه کي لاگ نٿا ڏين، جڏهن گاجي شاهه واهي ورتي، تڏهن ان جو لاگ ڏنائين، مٿي ’بُنجو سائين‘ آهي اتي ٻڪري ڏنائين، اتي ٻُڪري ڪُسندي آ، خيارت (خيرات) ٿيندو، گاجن سائين پاڻ اتي هوندو، اتي وري امانتي هئا، سائين جو هتي اڳتي آيو! ته هنن وري واهيءَ تي ڪونئرو ڏئي (يعني پاڻي هٿرادو طور بند ڪري) ڇڏيو ته پاڻي بيهجي ويو. سائين چيو ”واهي ڇو نٿا ڇڏيو؟“ ته چيائون ”ڪونئرو ڀرجي ته واهي ڪاهي وڃو“، پوءِ چيائين ته ”توهان جو ڪونئرو ڪو نه ڀرجندو!“
ٻڪري سان پويس (ٻڪري جيڪا ڍڪي نه ٿي هجي) ٻه ڪاسا اٽي جا، ڪوڏر، رنبو ۽ کٿو هر ڇهين مهيني مون کي ڏيندا! چيائون بلڪل ڏينداسون! (اهڙي ريت ڪي شرط مقرر ٿيا يا ڪا ڍل طئي ٿي). پوءِ سائين ته پاڻي ڏنو، پر پوءِ هاڻي جيڪي پويان زميندار آهن سائين غلام شاهه، گبول ۽ شاهاڻي آهن، اهي چون ٿا ته اهو شرڪ آهي، گاجي شاهه کي هاڻي ڪو نه ڏينداسون! ائين لاگ نٿا ڏين ... ان ڪري ڏڪار آيو آ.... اڳي به هڪ ٻه چڪر ايئن واهي بند ٿي آهي. هي اڳي لاڳ ڏيندا هئا، هاڻي نٿا ڏين، زيادتي ڪري ڪري پوءِ ٿا ڏين ان ڪري قبول ڪو نه ٿو پوي! ڪروڙين رپيا ٿا کڻن. هڪ ٻاري جيترو نٿا ڏين!.... پر هاڻي گاجن سائين وٽ به گنج آهي، سائينءَ جو ئي حڪم هجي ها ته اسان هتان ئي ڏيون ٿا، پر ايئن اسان کي حڪم نه هو، زميندار جيڪي پيدائش کڻن ٿا انهن تي حڪم آهي!“ فقير حاجي خاصخيليءَ چيو.
گاجي شاهه جو سڄو نالو ڇا آهي؟ مون پڇيو ،
”گاجي شاهه گنج بخش!“ حاجي خاصخيليءَ کي، بس اها خبر ايئن ئي هئي. در اصل ’گنج بخش‘ گاجي شاهه جو لقب هو جيڪو ميان نصير کيس ڏنو هو.
”هتي اڳي انب ٿيندا هئا، گاجي شاهه جي حڪم سان هاڻي نٿا ٿين، هاڻي رڳو کبڙ آهن!“ هڪ فقير گاجي شاهه جي ڪرامت ٻڌائي، ”هتي ڪافر رهندا هئا، مريدن اچي گاجي شاهه کي چيو ته هنن ڪافرن کي ڀڄاءِ! گاجي شاهه پڇيو اهي ويٺا ڇو آهن؟ مريدن چيو، انبن جا باغ لڳا پيا آهن، ويٺا کائن، کاڌو هنن کي ملي ٿو پيو. ٿڌي ڇانءَ ۾ ويٺا آهن. ته پوءِ ويندا ڇو؟ ان تي گاجي شاهه چيو ته ايئن آهي ته پوءِ آئون انهن انبن کي کبڙ ٿو ڪري ڇڏيان. پوءِ صبح جو ڇا ڏسن ته انب ڦري کبڙ ٿي ويا آهن! ائين ڪافرن مان جند ئي ڇٽي پئي!“
”گاجي شاهه جتي ستي هو،“ گهرام خان ڪرامتن جو سلسلو اڳتي کنيو.
”جانڊهه جيڪا ڪاهي اٿس! اتي ڪائي واري باغ ۾ ست گهري ڏسي آيو آهين نه! اتي پنج تن رهندا هئا، انهن کي گاجي شاهه سامان اٽو پهچائيندو هو، چَڪي ڪاهي، اتي اٽو پهچائيندو هو.“
”ٻي ٿو هڪڙي ڳالهه ٻڌايانءِ“ گهرام خان هڪ ڳالهه کٽائي، ٻئي کنئي، ”هيءَ گاجي شاهه جي ڳالهه ڪونهي، اُٺ جي کاڌل هڪ ماڻهوءَ جي ڳالهه اٿئي، ٽنڊي رحيم کان اورئين پاسي بُٺيءَ تي مٿي تربت آهي، اهو ماڻهو هو اٺ سان گڏ، اُٺ هئس، ويڙهُو. هي اُٺ جا گوڏا ٻڌي پاڻ وڃي مٿي سُتو، اٺ رڙهي رڙهي اتي چڙهي ويو، وڃي کاڌو اٿس، پوءِ (ان ماڻهوءَ کي) اتي پوريو اٿائونس!، اهو اُٺ جو کاڌو اٿئي! گهرام خان جنهن قبر جي ڳالهه ڪري رهيو هو اها شايد ’سخي نوزبند’ واري آهي. جتي اوڙي پاڙي جا ماڻهو خاص دعا لاءِ ويندا آهن، ماڻهن وٽ سخي نوزبند بابت ڪي به ٻيا تفصيل نه آهن. گهرام نوحاڻيءَ جي هيءَ ڪهاڻي اسان کي ٻيو ڪنهن به ڪو نه ٻڌائي، البته اها ڪهاڻي جبل ۾ مختلف جاين تي ٻڌبي آهي. تازو ئي 2008ع ۾ سنڌ آرڪائيوز کاتي پاران ان قبر تي بورڊ هنيو ويو آهي جنهن ۾ ان کي رند و لاشار جنگ جي اهم ڪردار مير گهرام لاشاريءَ جو پيءُ ’سخي نوز بندڪ‘ قرار ڏنو ويو آهي. ڪاڇي ۾ ڊرگهه بالا طرف گهرام خان جي قبر جا به اطلاع آهن، پر جيستائين ان تي ڪا تحقيق سامهون اچي، اسان انتظار ۾ آهيون.
منجهند جو اڍائي لڳي اسان گاجي شاهه جي مزار لڳ هڪ ڇاپري هيٺ ويهجي وياسين، گرميءَ قهر ڪري ڇڏيو هو، پر ويهڻ کان اڳ اسان گاجي شاهه جي اڇي رنگ جي چؤديواري اندر سائي گنبذ اوري مقبري ۽ مسجد ڏانهن ضرور وياسين.
مٿي ٽڪريءَ تي ويندڙ ڏاڪڻ جي کاٻي پاسي هڪ کبڙ سان پٿر جي هڪ روهي اڀي کوڙي وئي هئي. ’اها مائي روهي آهي‘ گاجي شاهه ان کي پنڊ پهڻ ڪري ڇڏيو آهي! هيءَ انساني قد کان ڪجهه وڏي روهي آهي. ڪاڇي ۾ اڀين روهين جو هڪ مڪمل سلسلو نظر ٿو اچي. نئنگ ۾ کتل روهي هن روهيءَ کان مختلف نوعيت جي ۽ تختي نما گهڙيل آهي. هيءَ پٿر جي ڊگهي ۽ لسي جنب آهي. اهڙيون ئي جنبون اسان کي ”ڳاڙهي“ ۾ فتح پخاليءَ جي مزار وٽ به کوڙيل نظر آيون هيون. ”اهي روهيون شايد تراريون تکيون ڪرڻ لاءِ هيون!“ بخاري صاحب چيو.
ڏاڪڻيون چڙهندي سڄي هٿ تي هڪ ڪوٺڙيءَ ۾ هڪ اُکري مُهري ۽ ٻه جنڊ رکيل نظر آيا. هي اهو ئي سلسلو هو جنهن جو ذڪر ٿوري دير اڳ گهرام نوحاڻيءَ ڪيو هو، جتي عقيدت مند علامتي طرح ڪجهه ان پيهن ٿا ۽ روٽ ٺاهي ورهائين ٿا. هن ڪوٺڙيءَ ۾ ديوار تي پينٽنگ به ٿيل آهي. ٻڪرين جا ڌڻ چٽيل آهن ڇيلا کير ڌائي رهيا آهن.
ٽڪريءَ جي چوٽيءَ تي مسجد آهي. مسجد جي اڱڻ ۾ گاجي شاهه جي مزار پٿر جي هڪ اٺ ٿنڀي ڇٽيءَ هيٺ آهي. ڪاڇي ۾ پٿر جي ڇٽين چوکنڊين جو سلسلو ڪلهوڙن جي وقت ۾ ڪافي مقبول ٿو ڏسجي. خود ميان نصير جي قبر هڪ گهاڙي آهي، اسان کي مست ڪيهر، کان ڇِني ۽ هيستائين چوکنڊين جو رواج نظر اچي ٿو ڪي گهاڙيون ۽ ڇٽيون ته ڪلهوڙن کان گهڻيون آڳاٽيون آهن خاص ڪري واهي پانڌيءَ ويجهو، هليليءَ ويجهو اسماعيل شاهه جي نالي سان منسوب چوکنڊي وغيره. خود قلندر شهباز جي مزار مٿان ڪنهن وقت ۾ هڪ ڇٽي ٺهيل هئي، جيڪا ’قلندر جي ڪشتي‘ جي نالي سان مشهور هئي.
گاجي شاهه جي ڇٽِي چؤڪنڊي آهي، هڪ ٿلهي تي ٺهيل آهي ۽ چوڌاري مضبوط ڪٽهڙو ڏنو ويو آهي. ڪٽهڙيءَ کي سنهي ڄاريءَ سان بند ڪيو ويو آهي. ان بعد