گهوڙا تڙپ

گهوڙا تڙپ



نوري پير کان گهوڙا تڙپ ڪو گهڻو پنڌ ناهي پر گهوڙا تڙپ تائين پهچندي پهچندي سنڌوءَ جو رستو روڪڻ لاءِ جبل وڏا وس ڪيا آهن. نوري پير وٽان ئي ڏسبو ته، ڪجهه پنڌ تائين درياهه جي واري جبلن جي وڏن وڏن پٿرن کي دسي انهن جي مٿانوري وئي آهي. ڪنهن وقت ۾ ماڻهو ان واريءَ مان سون جا ذرا ڪڍندا هئا. هاڻي اها ڪرت ڪافي گهٽجي وئي آهي. ٻيڙيون ڪجهه اڳتي هليون ته اها جاءِ پري کان نظر آئي جتان کان سنڌوءَ ۽ جبل جي وچ ۾ نئين ويڙهه شروع ٿئي ٿي. هتي جبل سنڌوءَ کي ذري گهٽ اچي سوگهو ڪيو آهي پر سنڌو جبل کي کاٽ هڻي نڪري وئي آهي. گهوڙا تڙپ وٽ سنڌوءَ جي ويڪر اٽڪ جي ڀيٽ ۾ اڌ يعني 300 فٽ مس آهي. ان جي ٻنهي پاسن کان اوچا جبل قلعي جي مضبوط ديوارون وانگر بيٺا آهن. هتي درياهه تمام اونهو آهي. هي ماڳ سنڌوءَ جي عظيم وڪڙ جي شروعات کان ٺيڪ ڏهه ميل پنڌ تي آهي.

”گهوڙا تڙپ جي معنيٰ ڇاهي طوطي خان؟“ ڪنهن ٻيڙياتي سوال ڪيو.

“هتان علي سائينءَ جي گهوڙي هڪ پاسي کان ٻئي پاسي ٽپو ڏنو هو.” طوطي خان جواب ڏنو.

”واقعي!؟“

”هائو درياهه جي هن ڀر گهوڙي جي سنبن جا نشان به آهن.“ طوطي خان پڪ ڏياريندي چيو.

اهو ٺيڪ آهي ته گهوڙا تڙپ وٽ سنڌوءَ جو پيٽ ننڍي ۾ ننڍو آهي پر اها ڳالهه وسهڻ جوڳي ناهي ته ڪو گهوڙو ايترو ٽپو ڏيئي سگهي ٿو ... پر جڏهن ڳالهه وڃي ڪنهن ولي الله تائين پهچي ته پوءِ گنهگار ٻانهي کي ماٺ ئي رهڻ گهرجي.

نوري پير جي لڳ ڀڳ واري علائقي ۾ مشهور آهي ته هن هنڌ تي تيرهين صديءَ (1205ع) ۾ جڏهن جلال الدين شاهه خوارزم چنگيز جي لشڪر جو مقابلو نه ڪري سگهيو هو ۽ ڀڄي جند ڇڏائي هئائين، تڏهن هن 60- فٽ اوچي هڪ ڇپ تان درياهه ۾ گهوڙي سميت ٽپو ڏنو هو. شاهه خوارزم کي ٽپو ڏيندي ڏسي لشڪر مٿس درياهه ۾ تير هڻڻ جي ڪوشش ڪئي پر چنگيز خان پنهنجي لشڪر کي روڪي ڇڏيو. هُو شاهه خوارزم جي همٿ ڏسي متاثر ٿيو هو ۽ کيس پٺيءَ ۾ تير هڻڻ نٿي گهريائين. شاهه خوارزم درياهه مان بچي نڪتو ۽ پوءِ پنجاب، گجرات۽ سنڌ ۾ رڻ ٻاري ڏنو هئائين.

جيئن جيئن گهوڙا تڙپ وارو سوڙهو لنگهه ويجهو اچڻ لڳو، سنڌوءَ جي اندر ۾ آزاديءَ جي ويڙهه جا اهڃاڻ اُڀرڻ لڳا، پاڻيءَ جي سطح سان گڏ ٻيڙي به ڦٿڪڻ لڳي ...

“ڪشتيون ڪناري لڳايو ... جلد ڪريو!” طوطي خان هدايت ڪئي. پوئين ٻيڙيءَ کي به اشارو مليو. طوطي خان ٻيڙيون جهلڻ جي جاءِ اڳ ئي تاڙي ورتي هئي. ٻيڙيون ڪناري لڳيون. ٻيڙياتا هيٺ لٿا. هتي، ڪنارا واريءَ سان لٽيل هئا، سامهون گهوڙا تڙپ واري وڪڙدار لنگهه ۾ سنڌو مڇريل ۽ زخمي شينهن وانگر وٽ کائي رهيو هو. جبل جون ڇپون ۽ اُڀا ڪَپر فولاد جي رنگ ۾ بدلجي ويا هئا.

“چانهه پاڻيءَ کانپوءِ هن موت جي کوهه ۾ گهڙنداسون!” هيءُ پهريون ڀيرو هو جو طوطي خان پاڻ، چانهه پاڻيءَ لاءِ ٻيڙيون ڪناري هڻايون هيون. طوطي خان جي چهري تي ڳڻتيءَ جا آثار هئا. هو ٻيڙي تان لهي باهه ٻارڻ لاءِ ڪاٺيون ميڙڻ کي لڳي ويو. سڀني طوطي خان جي بيچيني نوٽ ڪئي ۽ پوءِ گهوڙا تڙپ لنگهه ۾ ڦٿڪندڙ سنڌوءَ ڏانهن ڏٺو.

طوطي خان ٿڪل ٻيڙياتن کي چانهه پياري ۽ اڌ ڪلاڪ کن آرام ڪرايو ته جيئن نوبنا ٿي اڳتي وڌن.

”ڏسو! هي گهوڙا تڙپ آهي، هتي وڏن وڏن جو پِتو پاڻي ٿي ويندو آهي ... ٻيڙي ڪنهن جاءِ تي ٽڪري ته تختو تختي کان ڌار ٿي ويندو آهي ... سنڌوءَ ۾ گهڻي کان گهڻو نقصان هتي ٿيندو آهي- پر الله مالڪ آهي ... تڙ تڪڙ جي ضرورت ناهي، گهٻرايو نه، حوصلي ۽ خبرداريءَ جي ضرورت آهي ... توهان ٻيڙين جي رسن کي مضبوطيءَ سان جهلي ويهو ... بس هتان نڪري وڃون ته پوءِ پرواهه ناهي.“ جهوني ملاح ضروري خبرچار ڏيئي ٻيڙياتن کي هوشيار ڪيو. طوطي خان جيڪي چيو ان جي تصديق سامهون نظر ايندڙ ۽ ڦٿڪندڙ پاڻي ڪري رهيو هو.

گهڙيءَ کن لاءِ سڀني جا چهرا وسامي ويا، سڀني کي پهريون ڀيرو، محسوس ٿيو ته سر تريءَ تي رکيو آهي. موٽ جو رستو ڪونه هو، هيءَ “گِهڙيا سي چڙهيا” واري صورتحال هئي:

(1)

”دهشت دم درياهه ۾، جت جايو جانارن

نڪو سنڌو سِير جو، مپ نه ملاحن

درندا درياهه ۾، واڪا ڪيو ورن

سڄا ٻيڙا ٻار ۾، هليا هيٺ وڃن

پرزو پيدا نه ٿئي، تختو منجها تن

ڪو جو قهر ڪُنن ۾، ويا ڪين ورن

اتي اڻ تارن، ساهڙ! سِير لنگهاءِ تون.“

(سهڻي)

(2)

”دهشت دم درياهه ۾، جت ڪُنن جا ڪڙڪا

سهي ڪين سمونڊ جا، ماندي دل دڙڪا

ساهڙ تون سڻ ڪا، فريادي فقير جي.“

(سهڻي)



ٻيڙيون هوريان هوريان اڳتي وڌائڻ جي ڪوشش ڪئي وئي. طوطي خان اڳين ٻيڙيءَ جي نڪتي ويهي ٻيڙيءَ جو رخ هيڏانهن يا هوڏانهن موڙڻ جون هدايتون ڏيندي پئي ويو. سوڙهي لنگهه ۾ سنڌوءَ جو وهڪرو به تکو ٿي ويندو آهي، هيءُ ته هيڪاري سوڙهو لنگهه هو. سنڌوءَ کي هن وقت ڪنهن جي به پرواهه نه هئي، اهو ائين اُڇلون ڏيئي جبل تي حملو ڪري رهيو هئو جيئن موت ۽ زندگيءَ جي ويڙهه وقت اکين ۾ رت لٿل هجيس. ڪهڙي خبر ته سنڌوءَ شينهن جو ڪهڙو چنبو جبل بدران ٻيڙين تي پوي ٿو!

سنڌو ڇُلندي ۽ ڇِليندي رهي، ڦٿڪندڙ پاڻيءَ تي ڏڪندڙ ٻيڙيون ڪک پن وانگر لڙهنديون ويون- بس طوطي خان جو تجربو ۽ حوصلو ئي هئو جو ٻيڙياتا موت جي کوهه مان بچي نڪرڻ جي اميد ۾ هئا. ڇا اِها يوناني شاعر هومر جي ايپڪ “اوڊيسي” جي ڪا جهلڪ هئي جنهن ۾ جهاز خوفناڪ جبلن ۾ ڦاٿل سمنڊ جي خوفناڪ ڇولين مان بچي نڪرڻ جون واٽون ڳولهي رهيو هو! پر هي ته رٻڙ جون ٻيڙيون هيون جن ۾ پٿر جو گهڪو سهڻ جي قوت به نه هئي.

سنڌوءَ ٿيڙ ڏنا، ٻنهي ڪنارن تي بڙڇيون کڻي بيٺل ڇپن، راڪاسن وانگر اُلرون ڪيون، گجگوڙون ڪيون ... ۽ نيٺ جبل جي گرفت ڪجهه ڍري ٿي، سنڌوءَ جي لوچ پوچ گهٽ ٿي. تڏهن سڀني کي هوش آيو ته پُسي ڀت ٿي چڪا آهن، ٻيڙين ۾ پاڻي ڀرجي چڪو آهي، پئٽرول ختم ٿيڻ وارو آهي ۽ سج لڙي چڪو هو- پر هاڻي خطرو ٽري ويو هو.

ٻيڙياتا خطري مان نڪري آيا هئا پر طوطي خان جي نراڙ تي گهنج موجود هئا، “مونکي سج جي ڳڻتي آهي. سج لهڻ کان اڳ منزل تائين پهچڻ ضروري آهي!”

سڀني ڪنڌ کڻي مٿي ڏٺو، اڃا ڪجهه دير سفر ممڪن هو. هوريان هوريان سنڌوءَ جو وهڪرو لس ٿيو پرسندس تک ۾ کوٽ نه اچي نه آئي.

“اڙي ٻڪريون!” هڪ همراهه اُڀين پهاڙين تي بيٺل ٻڪرين ڏانهن اشارو ڪيو. سڀني جون اکيون وري مٿي کڄي ويون. هاڻي سڀئي فطرت جي سونهن جهٽڻ لاءِ تيار ٿي ويا هئا.

“اسان جي جنون جو تماشو ڏسڻ آيون آهن.” هڪ همراهه وراڻي ڏني ۽ سڀني جي چهرن تي مرڪ پکڙجي وئي.