گهڻن بنيادي مسئلن جو حل لياقت – نهرو ٺاهه تي عمل

گهڻن بنيادي مسئلن جو حل لياقت – نهرو ٺاهه تي عمل

آمريڪا وارا چريا نه آهن جن پنهنجي ملڪ ۾ غير ملڪين جي آمد کي روڪڻ لاءِ ايڏا سخت اپاءَ ورتا آهن ۽ هڪ اسٽيٽ مان ٻي اسٽيٽ ڏانهن لڏ پلاڻ کي روڪڻ لاءِ ورڪ پرمٽ سرشتو لاڳو رکيو آهي. ظاهر آهي ته غير ملڪي ۽ غير مقامي ماڻهن جي لوڌ مقامي ماڻهن لاءِ مسئلا پيدا ڪري ٿي. هر ملڪ، رياست ۽ خودمختيار يونٽ کي حق آهي ته اهو پنهنجي ڀلائيءَ لاءِ قانون جوڙي ۽ ڌاري خلق کي پنهنجن اندروني معاملن ۾ شريڪ ٿيڻ کان پري رکي. اها آمريڪا جيڪا سياسي سببن جي ڪري ڪيوبائي ماڻهن کي ڪيوبا ڇڏي آمريڪا اچڻ لاءِ اڀاريندي هئي، ڏاکڻين سرحدن تي پهرو وڌائي ڪيوبائي ماڻهن کي جهلڻ تي مجبور ٿي آهي ته ان جو به ڪو سبب هوندو. آمريڪا جهڙو وڏو ملڪ به ڪنهن ننڍڙي ملڪ مان ٿيندڙ لڏ پلاڻ تي پريشان ٿي پيو هو.
۽ هتي هڪ ملڪ پاڪستان آهي جنهن جون سڀ سرحدون مهاجرن ۽ پناهه گيرن لاءِ رات ڏينهن قانوني ۽ غير قانوني طور کليون پيون آهن. هڪ سنڌ آهي جنهن جون زمينون، جايون، ملڪيتون، نوڪريون ۽ روزگار جا سڀ بلڪ خاص ذريعا غير ملڪين لاءِ کليا پيا آهن... ۽ هوڏانهن حڪومت پاڪستان ۽ حڪومت سنڌ آهن جيڪي پنهنجن سياسي مقصدن ۽ مجبورين جي ڪري ”يتيم خاني“ جي انتظاميا وانگر هوا ۽ چهبڪ جا اجايا سجايا سٽڪا ڪرڻ کان اڳتي نه وڌيون آهن.
سنڌ تي اوڀر واري سرحد کان جيتري غير قانوني يلغار ٿي آهي ان کان ڪجهه گهٽ يلغار اولهه کان به ٿي آهي ۽ سڄو ملڪ افغان هٿيارن ۽ هيروئن مافيا جي رحم ڪرم تي رهجي ويو آهي. وقت اچي ويو آهي ته هڪ هڪ افغانيءَ کي جهلي سرحد ٽپائجي. ان جاکوڙ کانسواءِ پاڪستان مان هٿيار ۽ هيروئن ڪلچر ختم نه ٿيندو پر حڪومت پاڪستان ايئن ڇو ڪندي؟ اڃا طالبان وڙهي رهيا آهن، اڃا افغانستان ۾ هندستان ۽ ٻيا ملڪ موجود آهن ۽ اڃا پاڪستان جي عوام جا ڪجهه لڱ سڄا آهن.
اپريل 1950ع ۾ لياقت – نهرو جي ذريعي هندستان ۽ پاڪستان وچ ۾ لڏ پلاڻ جي حوالي سان وقت جي هڪ سرحد مقرر ڪئي وئي هئي. اها اصولي ڳالهه آهي ته ان ٺاهه موجب جيڪو شخص ان مقرر وقت کانپوءِ پاڪستان يا سنڌ ۾ داخل ٿيو آهي، اهو غير ملڪي آهي ۽ هن کي پاڪستان جي شهريت ڏيئي نٿي سگهجي. حڪومت پاڪستان پنهنجي ناقص ڪارڪردگيءَ سبب لڏ پلاڻ جي سلسلي کي جهلي نه سگهي ۽ اميگريشن کاتي جي عملدارن رشوتون وٺي غير ملڪين کي پاڪستان ۾ اچڻ ڏنو. جيڪو ڪم غلط طريقن سان ٿيو آهي، ان کي پڇاڙيءَ تائين غلط چئبو. ان ڪري جيڪڏهن هاڻي ڪو ايئن چوي ته 1950ع واري ٺاهه کي ”وقت جي سرحد“ نٿو چئي سگهجي ته اها هڪ اصول کي رد ڪرڻ جي ڳالهه ٿيندي.
1950ع ۾ مقرر ٿيل وقت جي سرحد کانپوءِ جيڪو به آيو آهي سو غلط آيو آهي. ”جيڪو ٿي ويو سو ٿي ويو“ وارو اصول سئو سيڪڙو ۽ هر حال ۾ درست نه هوندو آهي. مقرر ٿيل وقت کانپوءِ لڏي آيل ماڻهو جيڪڏهن ايئن چون ته اسان جي آمد درست آهي ته اهي ڀلي پيا چون پر جيڪڏهن ڪو ٻيو به ايئن چوي ته پوءِ چئبو ته ”مارشل لا جي اٺين ترميم به“ لڳي وئي سان لڳي وئي.“ هاڻي اسان کي صبر ڪرڻ گهرجي ۽ دوکي لاب، زور ۽ زبردستيءَ سان جيڪو به شخص ۽ جيڪي به چاهي سو ڀلي پيو ڪري ڇاڪاڻ ته ان کي اڳتي هلي ” جيڪو ٿي ويو، سو ٿي ويو“ سمجهي نظر انداز ڪري ڇڏڻ اسان جي عادت آهي. ڪنهن به فرد سان ٿيل زيادتيءَ کي معاف ڪرڻ جو حق فقط ان ئي شخص کي آهي جنهن سان زيادتي ٿي پر جڏهن سڄي قوم ڏاڍائيءَ جو شڪار ٿي ڀوڳي رهي هجي ته پوءِ ”جيڪو ٿي ويو سو ٿي ويو“ چوڻ جو حق ڪنهن کي ٿو ڏيئي سگهجي؟ سنڌ ۾ ڏ پلاڻ جو سلسلو فقط ان ڪري جاري آهي جو 1950ع واري ڍاهه تحت ”وقت جي سرحد“ جو احترام نه ڪيو ويو. جڏهن ڪنهن سرحد جو احترام نه ڪيو وڃي ته پوءِ اها سرحد ڪڏهن به وجود نه وٺندي آهي.
”وقت جي سرحد“ جي ڏس ۾ هڪ پاسي ڪجهه ماڻهن جو شديد خيال آهي ته ڪا سرحد آهي ئي ڪو نه، ٻيا ماڻهو 14 آگسٽ 1947ع کي سرحد سمجهن ٿا ۽ چون ٿا ته جنهن صورت ۾ 1940ع واري ”قرارداد پاڪستان“ ۾ ڪنهن به قسم جي لڏ پلان جوسوال موجود ئي ناهي ته پوءِ 1947ع واري لڏ پلاڻ کي ڇو تسليم ڪجي؟ ڀلي ته اسان ڪي ڳالهيون تسليم نه ڪيون پر ”لياقت – نهرو ٺاهه“ ٻن فردن جي وچ ۾ ٿيل راز ۽ نياز جي ڳالهه ڪو نه آهي. اهو ٻن حڪومتن جي وچ ۾ ٿيل هڪ ٺاهه آهي جنهن کي پاڙڻ هندستان ۽ پاڪستان جي حڪومتن جو فرض اهي. جيڪڏهن حڪومتن کي اهو ٺاهه ۽ ”وقت جي مقرر ڪيل سرحد“ ياد نه آهي ته اها کين ياد ڏيارجي ٿي. پاڪستان ۾ ڪير پاڪستان جو قانوني شهري آهي ۽ ڪير غير قانوني؟ان جو فيصلووقت جي مقرر ٿيل ان سرحد موجب ٿيڻ گهرجي جيڪا لياقت ۽ نهرو وچ ۾ ٿيل ٺاهه جي صورت ۾ موجود آهي. جيڪڏهن حڪومت پاڪستان ۽ هندستان سرڪار ان ٺاهه کي وساري ويٺيون آهن ته پوءِ چئبو ته اهي حڪومتون پنهنجا واعدا پاڙڻ لاءِ پريسلر ترميم جي جاءِ تي برائون ترميم آندي ۽ دنيا کي ثابت ڪري ڏيکاريو ته آمريڪا پنهنجا واعدا پورا ڪندڙ ملڪ آهي. ڏسجي ته ”پراڻ جائي پر وچن نه جائي“ ۽ واعدا وفا ڪرڻ لاءِ سر ڌڙ جي بازي هڻڻ جي دعويٰ ڪندڙ ٻه ملڪ هندستان ۽ پاڪستان ڪٿي ٿا بيهن!
ڀلي ته ڪنهن کي لياقت –نهرو ٺاهه پسند نه هجي پر جيڪو ٺاهه ٿيو آهي اڄ اهو ئي گهڻن بنيادي مسئلن جو حل آهي. سنڌ حڪومت کي گهرجي ته اها ان ٺاهه جي بنياد تي وفاقي داخله کاتي سان لکپڙهه ڪري ته پرڏيهي فقط اهي ماڻهو ڪو نه آهن جيڪي 1981ع کانپوءِ 50 لکن جي تعداد ۾ سنڌ آيا آهن پر اهي به غير ملڪي آهن جيڪي 1950 کان 1981ع جي وچ ۾ آيا ۽ رشوت ڏيئي پرديسي مان ديسي بڻجي ويا آهن.
پاڪستان لاءِ اها خوشيءَ جي ڳالهه آهي ته آمريڪا پاڪستان کي سنه 2000 تائين سپر ڪمپيوٽر ڏيئي سگهند ي۽ پاڪستان نئين صديءَ ۾ سپر ڪمپيوٽر ڪلهن تي کڻي داخل ٿيندو. پر، پاڪستانين جي خواهش آهي ته ويهين صديءَ ۾ پاڪستان عالمي يتيم خاني طور داخل نه ٿئي ۽ ان مهل هر غير ملڪيءَ کي پنهنجي اباڻي ملڪ ڏانهن اماڻي چڪو هجي.
سنڌ ۾ غير ملڪين جو مسئلو ته ”پاڪستان مسئلو“ قبول ڪيو ويو آهي ۽ محسوس ڪيو ويو آهي ته غير ملڪي هاڻي پاڪستان جي سلامتيءَ لاءِ خطرو بڻجي ويا آهن. ان ڪري ئي ته وفاقي حڪومت غير قانوني پرڏيهين جي ماهيگيريءَ تي بندش جي منظوري ڏني آهي ۽ ان ڪري ئي ته ميري ٽائيم سيڪيورٽي ايجنسيءَ جو ڊائريڪٽر جنرل 6 لک غير قانوني پرڏيهين کي سامونڊي حدن مان تڙڻ جو فيصلو وٺي واپس پهتو آهي، پر سوال اهو آهي ته انهن غير قانوني طور آيل غير ملڪين جيڪي بنگالي ۽ برمي آهن، کي سرحدي پٽي مان هٽائي ڪيڏانهن ڪبو؟ ميري ٽائيم سيڪيورٽي ايجنسيءَ وارا انهن کي ملڪ کان ٻاهر ڪڍڻ لاءِ هوائي جهازن تي سوار ڪندا يا کين ڪنارن تان هٽائي شهر ۽ ٻهراڙين جي اندرين علائقن ڏانهن ڌڪيندا؟
پاڪستان جو مسئلو ته خيرن سان قبول ڪيو ويو. ”سنڌ جو مسئلو“ ڪڏهن قبول ٿيندو؟ سنڌ جو مسئلو اهو آهي ته پاڪستان جي اترين علائقن مان سنڌ ڏانهن لڏ پلان جي ”نڪ