گورک جي ترقي، هڪ خواب جو سفر

�ھي سگھجي. سنڌ جي حدن اندر اتر ۾ ’ڪـُتي جي قبر‘ نالي چوٽي شايد سڀ کان وڌيڪ اتاھين آھي.
پاڪستان ٺھڻ کان اڳ انگريزن سنڌ ۾ ھِل اسٽيشن جي طور تي ڪافي ماڳن جي چونڊ ڪئي ھئي. ڏاڙھياري جبل ۾ به کين وڏي ڪشش نظر آئي هئي. لڪيءَ وٽ ’ڀڳو ٺوڙھو‘ ريلوي اسٽيشن ٺاهڻ جو مقصد لڪيءَ تي ھِل اسٽيشن تيار ڪرڻ ھو. ھتي انگريزن بنگلو به اڏايو. سانوڻيءَ جي مند ۾ اٿاھه سنڌوءَ جو منظر لڪي ھِل اسٽيشن وٽان ڏسڻ جھڙو ھوندو ھو. افسوس جو ھيءُ ماڳ به ڌاڙيلن ۽ بدامنيءَ سبب اُجڙي ويو. لڪيءَ جي چشمن واري واٽ لڳ انڊس ھاءِ وي تي اِريگيشن کاتي وارن جو به ھڪ سٺو ريسٽ ھائوس ھو، جيڪو درياهي ٻوڏن سار سنڀال نه لھڻ ۽ بدامنيءَ سبب ڊھي ڍير ٿي ويو (هاڻي اتي نوان ريسٽ هائوس ٺهي چڪا آهن).
اھو سچ آھي ته گورک جي ترقي ۽ ڪاڇي ڪوھستان ۾ سياحت جي ترقيءَ ۾ وڏي ۾ وڏي رنڊڪ ڌاڙيل عنصر رهيو آھي، پر ان ڌاڙيل عنصر کر روڪڻ لاءِ ڪھڙا اپاءُ ورتا وڃن ٿا ؟ اھو سوال ڪافي اھم آھي. وفاقي توڙي صوبائي حڪومتون سنڌ ۾ سياحت کي ترقي وٺائڻ چاهينديون آهن پر هميشهه ناڪام رهنديون آهن. سنڌ ۾ سياحت جي ترقيءَ لاءِ فقط ٻه اھم شرط آھن. اول ته امن امان ۽ حفاظت جي ضمانت هجي. امن امان جي صورتحال ھاڻي بھتر آھي. وڌيڪ بھتر ڪرڻ لاءِ جيڪي اپاءُ وٺي سگھجن ٿا سي ضرور وٺجن. ٻيو شرط آھي بنيادي سھولت يعني روڊ ۽ بجلي پھچائڻ. جتي روڊ پھچي ٿو، ڌاڙيل اوترو سوڙھو ٿئي ٿو. سرڪار روڊن جي حفاظت ڪري سگھجي ٿي، سنڌ جي ٻھراڙين جي صورتحال سري لنڪا جي فسادي علائقن جھڙي ناھي، جتي سياسي تحريڪن سبب علائقن تي قبضي جي جنگ ھلندڙ ھجي. سياسي ھٿيار بند جدو جھد ۽ ڌاڙيوال ٽولن جي طاقت ۾ زمين آسمان جو فرق ھوندو آھي.
ان ھوندي به سنڌ سرڪار وٽ اھو رستو کليل آھي ته معاشي ترقيءَ جو رستو کولڻ ۽ بنيادي سھولتن جو ڄار وڇائڻ وقت رٿائن ۾ مقامي ماڻھن کي پوريءَ طرح شامل ڪري ۽ کين اعتماد ۾ وٺي. ان صورت ۾ مقامي ماڻھو ڌاڙيلن جي دھشت ۾ رھڻ بدران سٺي مستقبل لاءِ سھڪار ڪندو. (برسات: ۲۵ جون ۱۹۹۴).