گورک جي ترقيءَ لاءِ ابتدائي ڪم

گورک جي ترقيءَ لاءِ ابتدائي ڪم
”پهرين منهنجو خيال هو ته هر شئ پنهنجي رفتار سان هلي ٿي پر نه، هاڻي منهنجو خيال آهي ته هر شئ پنهنجي رفتار سان نٿي هلي، هر عملدار پنهنجي پروگرام سان هلي ٿو.“ گورک جي ترقيءَ لاءِ ذميوار عملدار ۽ سيوهڻ ڊيولپمينٽ اٿارٽيءَ جي پهرئين ڊائريڪٽر جنرل بشير انصاري پنهنجي پروجيڪٽ جي حوالي سان چيو هو،
”اها قدرتي ڳالهه آهي ته جيڪڏهن ڪنهن پروجيڪٽ جو انچارج پنهنجي پروجيڪٽ سان عشق جي حد تائين ڪميٽيڊ هوندو ته سندس محنت جا سٺا ۽ تڪڙا نتيجا نڪرندا پر جيڪڏهن دلچسپيءَ جي صورتحال مختلف هوندي ته نتيجو به ابتڙ ايندو.“
ان کان اڳ جو مان بشير انصاريءَ کان گورک پروجيڪٽ بابت ڪو سوال ڪريان، هن منهنجي آڏو هڪ تصوير رکي ، ”هِي هينگڻ جي اٺن ڏهن چشمن مان هڪ آهي، جنهنجو پاڻي ان حد تائين صحت بخش آهي جو ماڻهوءَ جي جواني موٽيو اچي، توهان رڳو ڏهه پندرهن ڏينهن هي پاڻي پيئندا ته پيٽ اندر ٿي ويندو! هي آهي اصل منرل واٽر! اسان هن پاڻيءَ جي مارڪيٽنگ تي به سوچي رهيا آهيون. ڪا پارٽي سيڙپ ڪرڻ چاهي ته ڪري سگهي ٿي ۽ اٿارٽي مارڪيٽنگ ۾ ان جي مدد ڪري سگهي ٿي!“
گورک تي نه رڳو هوا پر پاڻي به صحت بخش آهي ۽ گورک جي ’آبهوا‘ جي صحيح معنيٰ ۾ تعريف ڪري سگهجي ٿي. ڪوهه مريءَ جي رڳو ’هوا‘ چڱي آهي ’آب‘ نه.
پاڪستان جي مارڪيٽن ۾ وڪامجندڙ منرل واٽر اصلي منرل واٽر ڪونهي پر اهو هٿرادو طور صاف ڪيل ۽ جيوڙا ماريل پاڻي آهي، جنهن ۾ معدنيات ڪٿي؟ البت جيڪڏهن گورک جي چشمن هينگڻ، توِي ۽ گاج چشمن جي پاڻين کي مارڪيٽ ۾ آندو وڃي ته شهري سچ ۽ ڪوڙ جو فرق پاڻهي محسوس ڪندا. اهو ڪو وڏو خرچ به ڪونه آهي، وڌ ۾ وڌ اٺ ڏهه لک روپين جو پروجيڪٽ ٿيندو. انهن پاڻين جي لئبارٽري ٽيسٽ مان پتو پيو آهي ته هينگڻ چشمن واري پاڻيءَ جي ’پي ايڇ ويليو‘ 7.4 آهي. توي ۽ گاج چشمن جي پاڻيءَ جي ويليو 7.1 آهي. ايڏو صاف شفاف پاڻي ته ڊسٽل واٽر ئي ٿي سگهي ٿو جيڪو ليبارٽرين وارا وڪڻندا آهن. باقي، عام طور تي ٻين منرل واٽرز جي ويليو 8.0 هوندي آهي.
بشير انصاريءَ جو چوڻ هو ته ”گورک جي ترقيءَ جون ٻه واٽون آهن. هڪ اها ته سيوهڻ ڊيولپمينٽ اٿارٽي وارا پنهنجن محدود ذريعن ۽ رٿابنديءَ مان جيڪي ڪري سگهن، سو ڪن. ٻيو اهو رستو آهي ته نجي شعبي کي دعوت ڏجي ته اهو اچي ۽ وڏي سيڙپ جي ذريعي گاج، گورک ۽ منڇر جو نقشو بدلائي اهڙو ڪري جو ملڪي ۽ غير ملڪي سياح ان سياحتي خطي ڏانهن ڇڪجي اچن ... اهو ناممڪن نه آهي ڇاڪاڻ ته گورک، گاج ۽ منڇر ۾ گڏيل طور اها سگهه موجود آهي، دير رڳو ايتري آهي ته هڪ تمام وڏي سيڙپ ذريعي هتي اهي سڀ سياحتي سهوليتون پيدا ڪجن، جيڪي سياحت جي عالمي معيار موجب هجن!“
”ان لاءِ توهان ڪا رٿ تيار ڪئي؟“ مون پڇيو هو.
”اسان اهو به سوچيو ته هتي ٻاهرين سيڙپڪارن کي گهرايون ۽ هن علائقي کي ايڪيهين صديءَ جو تفريحي مرڪز ڪري پيش ڪيون.“ بشير انصاريءَ گورک جي ترقي بابت ٻئي آپشن تي ڳالهائڻ شروع ڪيو، ”پوءِ اسان ڪوشش ورتي ۽ اخبارن ۾ به ڏنو، نتيجي ۾ اسان وٽ هڪ پارٽي آئي. اها ڪوريا، آمريڪي ۽ سعودي عرب جي جوائنٽ وينچر پارٽي آهي ... انهن چيو ته اسان هتي اعليٰ پئماني تي ڊيولپمينٽ ڪنداسين. ان ۾، هنن آڇ ڏني ته هو ڪراچيءَ کان گورک تائين ٻٽو رستو ٺاهيندا ۽ سموريون جديد سهوليتون مهيا ڪندا ... پر ان آڇ جو اڄ تائين حڪومت پاڪستان يا حڪومت سنڌ ڪوبه فيصلو نه ڏنو آهي ... اهو معاملو فائلن ۾ پيو آهي.“ بشير انصاريءَ چيو.
پاڪستان ۾، خاص ڪري سنڌ ۾ اهڙيون الائي ته ڪيتريون رٿائون فائلن ۾ بند پيون هونديون. هيءَ رٿ فائلن ۾ ڇو بند آهي؟ حڪومتن کي ڪهڙا خطرا آهن ۽ جيڪڏهن سنڌ ۾ هتي هڪ وڏو سياحتي زون ٺهي ويو ته ان ۾ آخري ڪهڙي خرابي آهي؟ حڪومتون انهن سوالن جا جواب ڏيڻ پسند نه ڪنديون آهن. هاڻي، ڪو جوان اٿي ۽ ’انفارميشن تائين رسائي جي نئين قانون‘ جي نافذ ٿيڻ کان پوءِ انهن فائلن جون ڪاپيون گهري ته شايد گورک پروجيڪٽ جو ڪو ڀلو ٿي پوي!
”ان پارٽيءَ جي آڇ ۾ نه رڳو روڊ ٺاهڻ جي ڳالهه هئي پر گاج ڊيم ٻڌڻ، ڪچرڪ ۽ گورک جي وچ ۾ گاج واري لنگهه جي مٿان هڪ خوبصورت پل ٺاهڻ جي ڳالهه به هئي ...“ بشير انصاريءَ ٻڌايو، ”هنن جو چوڻ هو ته خود اها پل اهڙُو عجوبو هوندي جو ماڻهو پاڻ پئسا ڏيئي ان پل تي سواري ڪن ها ... اهڙي طرح اهو تمام پرڪشش پروگرام هو ... فارينر ڪلبن جي ڳالهه به هئي ... لفٽ چيئر ۽ ڪيبل ڪارون مطلب ته ڪنهن تفريح گاهه جو هڪ جديد تصور هو. هنن جو چوڻ هو ته هُو اتي هڪ الڳ ٿلڳ ٽيليفون نظام به قائم ڪندا ...“
سو، گورک تي هڪ جديد تفريح گاهه جي رٿ اڌ ۾ رلي وئي آهي. ”اها رٿ شايد نه رُلي ها، جيڪڏهن اها پاڪستان جي اتر وارن علائقن لاءِ هجي ها! اصل ڳالهه ڇا آهي؟“ مون سوچيو.
”پارٽيءَ ڪجهه وضاحتون ۽ ضمانتون به گهريون هيون. مثال، هنن جو چوڻ هو ته سيڪيورٽي هنن جي پنهنجي هوندي، گورنمينٽ جو ٽيڪسيشن سسٽم ڇا هوندو؟ ٽيڪس فري زون هوندو يا ڪو ٻيو بندوبست هوندو؟.... ان تي اسان ڪجهه تجويزون لکي موڪليون هيون، جنهن جو فيصلو اڃا نه ٿيو آهي.“ بشير انصاريءَ چيو هو. ”ان وچ ۾ SDA وارن جي ڪوشش رهي ته ڪنهن نموني سان ۽ ڪنهنجي مدد کان سواءِ پنهنجي مدد پاڻ جي اصول تحت ايترو ڪن جو گورک گهٽ ۾ گهٽ رهڻ جهڙو ٿي پوي!“
پرڏيهي ڪمپني 95- 1994 ۾ سنڌ حڪومت سان لهه وچڙ ۾ آئي هئي. ”ان ڪمپنيءَ اها به آڇ ڏني هئي ته جيڪڏهن توهان اهو ڪم اسان کي ڏيو ٿا ته اسان توهان کي 10 ملين ڊالر جو بانڊ لکي ٿا ڏيون ته ستن سالن ۾ هي ڪم مڪمل ٿيندو ۽ جيڪڏهن اسان هڪ سال اندر ڪم شرع نه ڪيو ته ڀلي 10 ملين ڊالر واپس نه ڪجو! ان سوال تي گورنر هڪ ڪميٽي به ٺاهي هئي، پوءِ فائل چيف منسٽر هائوس ويو، اتي فائل پيو هو، پوءِ جي ڪا خبر ڪونه آهي ... منهنجي خيال ۾ ته اها چڱي رٿ هئي پر اڃا تائين ڪو فيصلو ٿي نه سگهيو آهي.“ بشير انصاري اصل رٿ ۽ فائل جي چرپر جا تفصيل ٻڌايا هئا.
”هڪ موقعي تي ڪاميٽيءَ اهو به فيصلو ڪيو هو ته پارٽيءَ کي گهرايو وڃي ته جيئن اها پريزنٽيشن ڏئي پر پارٽيءَ جو چوڻ هو ته اسان اچون ته سهي پر ڪا ضمانت به ڏيو، ڪا ڪمٽمينٽ ته ڪيو، ليٽر آف انٽينڊ يا مشروط ليٽر آف انٽينڊ ئي ڏيو ... اسان جڏهن توهان کي ڏهه ملين ڊالرن جي ضمانت ڏيڻ لاءِ تيار آهيون ته توهان به ڪا ڪميٽمينٽ ته ڪريو! پر حڪومت ڪا به ڪميٽمينٽ نه ڪئي.“ سيوهڻ ڊيولپمينٽ اٿارٽيءَ جي اهم ترين عملدار ٻڌايو هو.
”اصل ۾ هن آڇ جي پويان سرڪاري ڌر وارن کي شايد اهو به ذهن ۾ هو ته هن مهل تائين فقط هڪ پارٽيءَ آڇ ڏني آهي، ممڪن آهي ته جيڪڏهن ڪا ٻي پارٽي ميدان ۾ اچي ته ان جا شرط شروط ۽ ارادا بهتر هجن، ڪٿي ايئن نه ٿئي ته گورک ترقياتي پروجيڪٽ هڪ هٽيءَ جو شڪار ٿي وڃي! سو، SDA وارا هن پ