ڳالهه آهي سڀاءَ جي

ڳالهه آهي سڀاءَ جي

گهاٽو وڻ، اهو نه ڏسندو آهي ته سندس ميوو ڪير ٿو کائي، نه ئي اهو ڏسندو آهي ته سندس ڇانو هيٺ ساهي پٽيندڙ ڪير آهي. ديسي، پرديسي، دوست دشمن، هندو، مسلمان جيڪو آيو، تنهن کي هڪ جهڙي آسيس ملي ٿي. اهو وڻ جو گڻ اهي ته هو سڀني لاءِ مهربان ديوي يا ديوتا جيان هجي. پر، جيڪو ان وڻ جا ڇوڏا لاهي ۽ ان جي پاڙ اکوڙي يا وري ان کي پاڻي ڏئي، سو وڻ جي گهاٽي ڇانو هيٺ ايندڙ ماڻهوءَ سڀاءُ ۽ سلوڪ، رويي ۽ لاڙي، محبت ۽ نفرت جو آهي؛ پنهنجائپ ۽ اوپرائپ جو آهي، گڻ ۽ اوگڻ جو آهي.

ڪنهن فقير، گپ ۾ ڦاٿل وڇون ڏٺو، اڳتي وڌي وڇونءَ کي گچڻ بچائڻ لاءِ هٿ جي تريءَ تي کنيائين پر وڇونءَ تريءَ ۾ ڏنگ هڻي ڪڍيس. فقير، سور کان هٿ ڇنڊيو ته وڇون وري وڃي گپ ۾ ڪريو. فقير وري تريءَ تي کنيس ته وڇونءَ وري ڏنگ ڪڻي ڪڍيس. ڪنهن واٽهڙوءَ چيس، ”فقير! وڇون ذات سان چڱائيءَ سان ڪي نه ورندو. ماڳهي نقصان کڻين.“

فقير جواب ڏنو، ”بس ادا هيءُ بڇڙائي کان نٿو مڙي اسان چڱائيءَ کان نه مڙنداسون!“

ڳالهه، سڀاءَ جي آهي. جيڪو وڻ کي پاني ڏئي، جيڪو پاڙ پٽي.

جنهن چڱائيءَ کي چڱائي سمجهيو تنهن چڱائي نه ڇڏي جنهن وطن کي وطن سمجهيو، تنهن مرڻ کانپوءِ به وطن نه وساريو ۽ جنهن وطن نه ڪيو سو سڄي عمر بي وطن ۽ دربدر رهيو. پناهگير ۽ مهاجر بڻجي ديس ۽ ديس واسين لاءِ عذاب بڻيو. ڳالهه آهي سڀاءَ جي.

چون ٿا ته جوڌپور جي راجا کي ڌيءَ ڄائي، جنهن کي ڄائي ڄم کان مٿي ۾ سهور هو. جوان ٿي ته سور اڃا وڌي ويس. ڪنهن ڏينهن، ڏٿ جي ماني کائڻ لاءِ مليس ته دانهن ڪيائين، ”هيءُ ڏٿ ڪاورنجهر جو آهي.“

”سو وري ڪيئن؟“ ويڄن کي حيرت وٺي وئي. ”مان جڏهن اڳئين جنم ۾ هرڻي هئس ته ڪارونجهر جي گود ۾ رهندي هئس. اتي ئي گناهه چرندي ۽ ٺينگ ٽپا ڏيندي هئس. ڪارونجهر، اڳوڻي جنم ۾ منهنجو وطن هو. هن ڏٿ جي خوشبوءَ ۽ ذائقو مان ڪيئن وساريندم؟“

”اي انڌا اونڌ ويڄ ٻڌو! هڪ ڏينهن جڏهن مون ٽپا پئي ڏنا ته پراسر رشيءَ جي آستاني وٽ تلاءَ جي ڀر ۾ ويٺل وڻ جي ٽارين جي ڦاسي پئي هئس، پاڻ ڇڏائي نه سگهيم ۽ اتي ئي مري ويس. جڏهن منهنجو جسم ڳري ويو ته هڏيون ان تلاءَ ۾ ڪري پيون. پر منڍي اڃا تائين وڻ ۾ ٽنگي پئي آهي. منهنجو جسم ڪارونجهر جي مٽي ۽ پاڻيءَ ۾ ملي ڌرتيءَ جو جزو بڻجي ويو، پر منڍي اڃا رهيل آهن. وڃو ۽ وڃي ان کي تلاءُ ۾ وجهو ته جيئن منهنجي هاڻوڪي جنم مان ڏک ختم ٿئي.“

راجا، ويڄن کي ڪارونجهر اماڻيو، جن پاراسر رشيءَ واري آستان جي ڀر ۾ تلاءَ مٿان جهڪيل وڻ جي ٽاريءَ مان هرڻيءَ جي منڍي ڇڏائي، تلاءُ ۾ وڌي. ٺيڪ ان مهل راجڪماريءَ کي مٿي جو سور ڇڏي ويو ۽ ان جو وجود مستقل ڏک کان آجو ٿي ويو. ڳالهه پنهنجي پنهنجي سڀاءَ جي آهي. پنهنجو وجود، وطن جي مٽيءَ ۾ وڃائڻ ۽ سوئڻ جي ڳالهه آهي. ڪارونجهر جي ڏٿ جو ذائقو نئين جنم ۾ ياد رکڻ جي ڳالهه اهي. ڌرتيءَ سان جنم جنم جو رشتو رکڻ ۽ نڀائڻ جي ڳالهه اهي.

پاراسر رشيءَ واري تلاءَ جو نالو هاڻي مرگهي ڪن (هرڻيءَ وارو تلاءُ) آهي. ڪارونجهر جي گوڙدرو ندي ۾ موجود هن تلاءَ کي هندو مت وٽ وڏي اهميت آهي ۽ سندن خيال آهي ته جنهن ماڻهوءَ جي رک ۽ هڏيون مرگهي ڪن ۾ وڌيون وينديون سو بهشت ۾ پهچي ٿو.

بهشت ڇا آهي؟

وڻ جي ڇانو آهي. بهشت وطن جي مٽي آهي، ڌرتيءَ جو ڏٿ آهي، ڏٿ جو ذائقو آهي پر اهو سڀ تڏهن نصيب ٿئي ٿو جڏهن وطن کي وطن سمجهجهي ٿو.

(هيءَ سين 20 آڪٽوبر 1988ع، روزانه هلال پاڪستان ڪراچي)