”تحويل ۾ موت“ ۽ زندگيءَ جي ضمانت جو سوال

25 ڊسمبر 1995ع
”تحويل ۾ موت“ ۽ زندگيءَ جي ضمانت جو سوال

20 ڊسمبر تي بي اي سي ايڇ ايس سوسائٽي ۾ (گهر جي مسجد ۾) ٻٽي قتل واري واقعي جي هڪ ڏوهاريءَ اها خاطري ڪرڻ کانپوءِ پاڻمرادو گرفتاري ڏني آهي ته هن کي لاڪپ ۾ قتل نه ڪيو ويندو. گرفتاري ڏيندڙ عمران عرف شاهه جيءَ هڪ اخبار جي صحافيءَ جي سامهون پاڻ کي پوليس جي حوالي ڪيو ۽ ٻڌايو ته ”اسان کان وارداتون ڪرائڻ وارا ماڻهو اسان کي نشي جي ڪا اهڙي دوا پياريندا هئا جنهن جو اثر 24 ڪلاڪن تائين هلندو هو ۽ ان دوران هو جيڪو به حڪم ڏيندا هئا، اسان ان تي عمل ڪندا هئاسون.“
ڪنهن مخصوص نشي جي حالت ۾ ”تابعداري“ جو دليل هي پهريون ڀيرو آيو اهي، اهو ته ڊاڪٽر ئي ٻڌائي سگهندا ته اهڙي ڪنهن نشي جو وجود آهي يا نه؟ البت پاڻمرادي گرفتاريءَ مان هڪ ڳالهه برابر واضح اهي ته ”گرفتاريءَ کانپوءِ لاڪپ ۾ موت جو ڊپ“ گرفتاري ڏيڻ وارن لاءِ سڀ کان وڏي رنڊڪ آهي. عمران نالي دهشتگرد جي اها دعوا ته هو نشي جي هالت ۾ بي وس ٿي حڪم مڃيندو هو، جيڪڏهن درست آهي ته پوءِ هو دهشتگرد کان وڌيڪ دهشتگرديءَ جو ”شڪار“ بڻجي سامهون اچي ٿو پر جيڪڏهن هن اهو بهانو گهڙيو آهي ۽ هن پوري هوش حواس سان خوني واردات ڪئي آهي ته ان صورت ۾ به هو بهتر سلوڪ جو حقدار اهي ڇاڪاڻ ته هن ضمير جي چهنڊڙيءَ تي يا بربريت جي ڌٻڻ ۾ وڌيڪ گچڻ کان پاڻ بچائڻ جي ڪوشش ڪري پاڻ گرفتاري ڏني آهي.
حڪومت تي اڄڪلهه سڀ کان وڏي تنقيد اها ئي آهي ته گرفتار ٿيل ماڻهو لاڪپ ۾ مري رهيا آهن. لاڪپ ۾ قيدين جي مرڻ جو سلسلو واقعي ڳڻتيءَ جوڳو آهي. ايئن لڳي ٿو ته قانون جي لچڪ سبب اصل دهشتگردن جي بچڻ جو امڪان ختم ڪرڻ لاءِ ايئن ٿي رهيو آهي. ايم ڪيو ايم توڻي بين تنظيمن جو چوڻ آهي ته گرفتار ڪيل ماڻهن جي گرفتاريءَ جي انٽري نه ٿي ڪئي وڃي ۽ اهڙي طرح کين گولي هڻي ”مقابلي ۾ قتل“ ڏيکاريو وڃي ٿو.
عمران عرف شاهه جي پنهنجي گرفتاريءَ جو رڪارڊ پڪو ڪرن لاءِ پريس جي آڏو گرفتاري ڏني آهي. مرڻ ڪو به نٿو چاهي، پوءِ کڻي هن پاڻ ٻين کي ڇو نه ماريو هجي! عمران کي خبر آهي ته جڏهن هو پنهنجي ڏوهه جو کليل اعتراف ڪري ٿو ته هو پنهنجي لاءِ ڊگهي عرصي جي قيد يا موت جي سزا کي دعوت ڏئي ٿو پر ڪا به سزا ٻڌڻ کان اڳ ۾ هو ڪجهه چوڻ چاهي ٿو، اهو هن جو حق به آهي ۽ عوام جي خواهش آهي ته قوم به آگاهه هجي ته ڪنهن واقعي جي پويان ڪهڙا محرڪ هئا؟
جيتوڻيڪ عمران ”اصل ماڻهن“ بابت کلي ڪو نه ڳالهايو آهي پر ايترو ضرور ٻڌايو آهي ته هو پاڻ ڪنهن مافيا جو محض هڪ پرزو آهي. اها مافيا ڪهڙي آهي؟ ڏينهن ٻن ۾ حقيقت کلي سامهون اچي ويندي پر عمران جي پاڻمرادي گرفتاريءَ في الحال حڪومت آڏو هڪ اهم سوال رکيو آهي ته ”جيڪي ماڻهو هن خوني راند ۾ ڪنهن نه ڪنهن ريت ڦاسجي ويا آهن ۽ بي موت مرڻ بدران عدالتن کي منهن ڏيڻ لاءِ تيار آهن، حڪومت انهن کي لاڪپ ۾ موت کان بچڻ جي ڪهڙي ضمانت ڏئي ٿي؟“ عمران گرفتاري ان مهل ڏني، جڏهن هن کان اڳ ڪجهه جوابدارن پريس آڏو گرفتاري ڏيئي پنهنجي گرفتاريءَ کي رڪارڊ تي آڻي هڪ مثال قائم ڪيو هو.
ڪراچيءَ ۾ امن لاءِ ضروري آهي ته حڪومت ان ريت پاڻمرادي گرفتاري جي حوصلي افزائي ڪري ۽ ايم ڪيو ايم تي واضح ڪري ته ”تحويل ۾ موت“ نه ٿيڻ جي ضمانت ان ريت ئي ملي سگهي ٿي ۽ دهشتگرديءَ ۾ ملوث نالن وارا ماڻهو جيڪڏهن ان ريت گرفتاري ڏين ته ”تحويل ۾ موت“ واري خوف ۽ امڪان يا حقيقي خطري کان بچي سگهندا. ايم ڪيو ايم پنهنجن ڪارڪنن لاءِ ضمانت گهري ٿي، ضمانت جو ان کان بهتر ڪهڙو طريقو ٿي سگهي ٿو؟ حڪومت کي اها ضمانت ڏيڻ گهرجي ۽ ايم ڪيو ايم کي اها ضمانت قبول ڪرڻ گهرجي.