”ڪمپني 2000ع پاڪستان“ جي پيش قدمي

سومر 24 جنوري 2000ع

روزاني سنڌ حيدرآباد

”ڪمپني 2000ع پاڪستان“ جي پيش قدمي

ظاهري طور ڪيڏي خوبصورت ڳالھہ ڪئي ٿي وڃي. چيف ايگزيڪيوٽو صاحب روز روز فرمائي ٿو ”مستقل طور اقتدار ۾ نہ رهندس.. حڪومت مرحليوار عوام جي چونڊيل نمائندن جي حوالي ڪندس!“ پر جڏهن ان خبر سان هڪ ٻي خبر پڙهي وڃي ٿي تہ پوءِ لڱ ٺري ٿا وڃن. خبر چئي ٿي تہ

”سمورن وفاقي ۽ صوبائي ادارن، کاتن، وزارتن ۽ ڊويزنن ۾ فوجي آفيسر مقرر ڪرڻ جو فيصلو ڪيو ويو آهي... پھرئين مرحلي ۾ ادارن جي سربراھہ طور فوجي عملدار مقرر ٿيندا ۽ ٻئي مرحلي ۾ انتظامي پوزيشنن تي مقرريون ٿينديون... ٽئين مرحلي ۾ سپروائزري، ٽيڪنيڪل پوسٽون، يوٽيلٽي بلن جي وصولي، پبلڪ سيڪٽر ۽ ڊيولپمينٽ پروگرام جي نگراني بہ فوجي اهلڪار ڪندا.“

اهو قطعي ممڪن آهي تہ فوجي سرڪار پوئين خبر جي ترديد ڪري ڇڏي. پر اهو امڪان نہ آهي بلڪه اها حقيقت کي ويجهي ڳالھہ ٿي لڳي. خبر ۾ وڌيڪ چيو ويو آهي تہ اها رٿا جنرل پرويز مشرف صاحب کي پيش ڪئي وئي آهي. جنھن موجب خوراڪ، تعليم ۽ صحت ۾ فوجي عملدارن کي مقرر ڪيو ويندو. پلان جي پھرين مرحلي ۾ پوليس ۽ پي ايس ڊي پراجيڪٽس ۾ فوجي آفيسر جلد مقرر ڪرڻ جي سفارش ڪئي وئي آهي.

ٻئي خبرون اسلام آباد مان آيون آهن پر ساڳئي ڏينھن تي حيدرآباد ۾ جنرل پرويز کي جيڪا بريفنگ ڏني وئي ۽ هن جنھن موضوع تي ڳالهايو، سو بہ بيورو ڪريسيءَ سان ڳنڍيل هو. بريفنگ ۾ چيو ويو آهي تہ جڏهن ڪو ماڻهو وڏي عمر ۾ ملازمت ۾ اچي ٿو ۽ وٽس تربيت جي کوٽ آهي ۽ ان ڪري ڪارڪردگيءَ تي اثر پوي ٿو. رٿ ڏني ويئي تہ سرڪاري ملازمن کي مقرر عمر کان اڳ رٽائر ڪري ڇڏيو ۽ تربيتي ڪورس ڪرايو. نااهل آفيسرن کي ڪڍڻ لاءِ هر سال هڪ بورڊ پنھنجيون رپورٽون پيش ڪري ان کي حل ڪرائي. پوسٽنگ جي تعين ۽ ترقي ميرٽ تي ڏيڻ مهل نظام کي بھتر بنايو وڃي. جناب چيف ايگزيڪيوٽو صاحب موقعي تي هدايت جاري بہ فرمائي ڇڏي تہ فيڊرل پبلڪ سروس ڪميشن ۽ اسٽيبلشمينٽ ڊويزن سفارشون تيار ڪن.

فوجي عملدار ايئن ئي تڪڙ ڪندا آهن، ان ڪري نتيجا جلد ظاهر ٿيندا آهن. آر يا پار! پر کين اهڙيون تجويزون ڏيڻ وارا صاحب ڪير معزز آهن؟ ڪجھہ اهڙائي جن جا جملا تاريخ جي ڪتابن ۾ لکيل آهن. جناب اهي ڪانڊيرا هن زمين تي گهڻا آهن. انھن کي ڪڍائڻ لاءِ چنجور استعمال ڪيو. انھن صاحبن کي شايد اها خبر نہ آهي تہ پروموشن ترقيءَ جو بنياد (هڪ خاص گريڊ کانپوءِ) هونئن بہ حق ڪو نہ هوندو آهي. پر اهو فيصلو اختيارين جي مرضي ۽ ميرٽ تي ٿيندو آهي. گذريل حڪومتون بہ ايئن هلنديون هيون ۽ پوري پڪ سان چئي سگهجي ٿو تہ اڄ بہ ايئن ئي ٿيندو هوندو. عملدارن جون بدليون ۽ پوسٽنگون ان ئي سلسلي جون ڪڙيون هونديون آهن ۽ ڇا اسان ڪو نہ پيا ڏسون تہ ماضيءَ ۾ ميرٽ جي بنياد تي ٿيل ترقين جي سزا حاڪمن کي نہ، ڪامورن کي ملي آهي / ملي رهي آهي؟

صلاحون ڏيندڙ صاحبو! خاطري رکو: سڀاڻي توهان سان بہ ايئن ئي ٿيندو. سڀاڻي توهان کي بہ سٺ سالن کان اڳ رٽائر ڪري جڏهن گهر موڪليو ويندو (۽ توهان ايمانداريءَ سان نوڪري ڪمائي هوندي) تڏهن توهان چوندا: سرڪار ظلم ڪيو آهي. اسان جا هٿ پير ڪنھن ۽ ڇو وڍيا آهن؟ سنڌيءَ ۾ چوندا آهن تہ عقل ڏاٺ نڪرندي ئي تڏهن آهي جڏهن ماڻهو تجربيڪار ۽ وڏي ڄمار وارو ٿيندو آهي. تجربو بہ عمر سان ايندو آهي. آئون سمجهان ٿو تہ جڏهن ماڻهو تجربا ڪري، ڪو نتيجو ڏيڻ جي لائق ٿيندو آهي. تڏهن سندس مرڻ جي عمر اچي ويندي آهي. پر آئون ان کي ڇا ڪيان جو اسان جا عقلمند ماڻهو (جن جي عمر ۽ تجربي بابت آئون ڪو بہ تبصرو ڪو نہ ٿو ڪيان) چون ٿا تہ جڏهن ڪو صاحب تجربو حاصل ڪري ڪم ۾ ڀڙ ٿي وڃي. تڏهن هن کي بنا دير جي رٽائر ڪري ڇڏيو، تہ وڃي ڌڪا جهلي ۽ زندگي ٻيھر زيرو پوائنٽ کان شروع ڪري. توهان تصور ڪريو تہ ڪو ماڻهو پنجونجاھہ سالن جي ڄمار ۾ اهو ڪم ڪري رهيو آهي، جيڪو ويھن ورهين جي جوان کي ڪرڻ گهرجي ۽ جيڪو ڪم پنجونجاھہ سالن جي تجربيڪار ماڻهو کي ڪرڻ گهرجي، اهو 30-35 سالن جو جوان ڪري رهيو آهي. (بنا تجربي يا نالي ماتر تجربي سان).

ڀائو! جيئن وڻيو، تيئن ڪيو! توهان بادشاهن کي ويجها آهيو ۽ بادشاھہ جا صلاحڪار آهيو. هن موقعي تي ملا نصيرالدين جو هڪ واقعو ياد ٿو اچي، جنھن سڄي عمر ترڪيءَ کان سمرقند ۽ بخارا تائين سڄي عمر روپوشيءَ ۾ گذاري. سندس ساٿي هڪ گڏھہ هو ۽ سدائين ويس بدلائي نون شهرن ۾ داخل ٿيندو هو. هڪ ڀيري جڏهن ملا نصيرالدين بخارا ۾ داخل ٿيو تہ ڪوٽ جي دروازي تي بيٺل محصول دار ۽ تنگي کيس ڦري آيا، ”ڪھڙي ارادي سان آيو آهين؟“

”دوستن سان ملڻ آيو آهيان!“ ملا چيو، ”تہ پوءِ هيترا روپيا ٽيڪس ادا ڪر! جيڪڏهن ڪاروبار لاءِ آيو هجين تہ ٽيڪس جي شرح ٻي آهي“. ملا تہ ٽيڪس ڏيئي اڳتي هليو، پر سرڪاري عملدارن ملا جو گڏھہ جهلي ورتو، ”هي ڪيڏانھن ٿو وڃي؟“

”پنھنجي مائٽن ۽ دوستن سان ملندو“ ملا جي جواب تي گڏھہ کي داخلا في ادا ڪرڻي پئي. ”چئبو تہ هي بہ ڪنھن ڪم سان پيو وڃي.“ ان موقعي تي ملا نصيرالدين محڪمه ٽيڪس جي عملدارن کي چيو: ”بادشاھہ کي وڃي چئو تہ جنھن ملڪ ۾ گڏهن کي آفيسرن ڪيو وڃي بلڪه کين محصولدار (اڄڪلھہ جي ٻوليءَ ۾ سينٽرل بورڊ آف روينيو، انڪم ٽيڪس، ڪسٽم ڊپارٽمينٽ وغيره) ڪيو وڃي، تنھن ملڪ جو نگهبان الله ٿيندو آهي.“

هن ملڪ جو نگهبان بہ هاڻي الله آهي. (غالبن 1947ع کان آهي) فوجي سرڪار کي اهڙيون صلاحون نہ گهرجن. سول بيورو ڪريٽس ۽ سياستدان پنھنجا نمبر وڌائڻ لاءِ فوجي سرڪار کي ان قسم جون جيتريون صلاحون ڏيئي سگهن. سندن ڀلو آهي. (قيامت ڪاري ٿيندن ۽ ماڻهن ۾ بڇڙا ٿيندا، اها جدا ڳالھہ آهي) خبر ناهي تہ ڏاهن جي ڏيھہ ۾ اڄ ڏڪر ڇو پئجي ويو آهي. ايتري ڳالھہ تہ هر ڪو سمجهي ٿو سگهي تہ فوجي سرڪار هن وقت شهري ادارن ۽ محڪمن تي قبضي لاءِ ڄڻڪ پيش قدمي ڪري رهي آهي. 12 آڪٽوبر تي ٽيليويزن واري عمارت جو لوهي گيٽ ٽپڻ جو منظر تہ سڀني ڏٺو. ان رات خبر ناهي ڪيترن ايوانن جا گيٽ ايئن ٽپيا ويا هوندا. عوام ايترو تہ سمجهي چڪو آهي تہ فوج لاءِ اهي لوهي گيٽ ٽپڻ ايتري سولي ڳالھہ آهي، جيئن ڳوٺاڻا واٽر ڪورس ٽپندا آهن. سو، اعليٰ سول ادارن ۽ محڪمن تي جڏهن سربراھہ ۽ انتظامي عملدار يا سپروائيزر بہ فوجي ايندا. تڏهن اسان جا سول محڪمن وارا ”صلاحڪار يا ڪلاڪار“ پاڻ ڪيڏانھن ويندا؟. معاف ڪجو! ”ٽوائلٽ پيپر“ ٿي ويندا.

هن وقت ڇا ڪو اڃا بہ ان غلط فهمي ۾ آهي تہ نئين حڪومت جيڪا ڪالھہ چئي رهي هئي تہ اسان سول ادارن جي فقط مانيٽرنگ ڪنداسين، اڄ بہ ڪالهوڪي زبان تي بيٺل آهي؟ عجيب آهي. تاريخ ۾ ايئن ڪڏهن ٿيو آهي؟ ”پيش قدمي“ جي معنيٰ پيش قدمي ئي هوندي آهي، ان جي ٻي ڪا بہ معنيٰ ڪو نہ آهي. توهان ڏسندا تہ هن ملڪ ۾ ”ٿنڪ ٽينڪ“ اصلي ٽينڪ وانگر سول ادارن تي لوهي ڪڙا چاڙهي ڇڏيندي. حڪومت چوندي ”اسان ڪرپشن کي ڪڙا وڌا آهن ۽ زنج