ابڙو اڪيڊمي Abro Academy
2020-11-05
داخلا نمبر 1074
عنوان ... ۽ هاڻي سنڌوءَ ۾ سم جو پاڻي
شاخ ڪشالو ڪيچ ڏي: ايڊيٽوريل-1روزاني برسات ڪراچي
پڙهيو ويو 1346
داخلا جو حوالو:
هن داخلا جون تصويرون نه مليون
... ۽ هاڻي سنڌوءَ ۾ سم جو پاڻي
سنڌ ۾ ماحولياتي گدلاڻ جو شعور جيئن جيئن وڌي رهيو آهي، تيئن تيئن محسوس ٿي رهيو اهي ته سنڌ هڪ وڏي ماحولياتيءَ ڏچي ۾ ڦاسجي چڪي آهي. سنڌ جي زراعت جو اڪثر حصو ڪورين ڪيميائي دوائن جي استعمال سبب پيداوار گهٽائي چڪو اهي، مدي خارج بئراجي نظام ۽ ڪچن واهن سنڌ جون زمينون سم ۾ ٻوڙي، کاريون ڪري ناس ڪري ڇڏيون آهن ۽ هاڻي صورتحال اها آهي ته سنڌوءَ جي اولهه ۽ اوڀر واريون آئوٽ فال ڊرين ناليون ماحولياتي گدلاڻ گهٽائڻ بدران نوان مسئلا کڻي آيون آهن. ڪالهوڪي اها خبر ته ويتر پريشان ڪندڙ آهن ته منڇر کي ماحولياتي گدلاڻ کان بچائڻ لاءِ سم جو پاڻي سڌيءَ طرح سنڌو درياهه ۾ وڌو ويندو. يعني، ان کانپوءِ سنڌو ”عظيم سم نالو“ بڻجي وهندي ۽ ڄامشوري وٽ قائم غلام محمد بئراج واري سرشتي ذريعي سڄي ڏاکڻي سنڌ کي سم گاڏڙ پاڻيءَ سان برباد ڪيو ويندو.
منڇر ڍنڍ کي هر صورت ۾ بچڻ گهرجي ڇاڪاڻ ته اها نه صرف سنڌ جي معاشي سرگرميءَ جو حصو آهي پر ان تي قائم ثقافت سڄي دنيا ۾ نرالي آهي ۽ مستقبل ۾ سنڌ جي سياحت جو شايد سڀ کان اهم مرڪز اها ڍنڍ ئي هوندي. پر، اها ڪهڙي رٿابندي آهي، جنهن سان سنڌ جي شهه رڳ سنڌو نديءَ ۾ زهر ڀريو وڃي!
اعلان ڪيو ويو آهي ته ايندڙ سال تائين آبپاشيءَ جي صوبائي کاتن کي خودمختيار آبپاشي ۽ پاڻي جي نيڪال وارين اختيارين ۾ تبديل ڪيو ويندو، جنهن کانپوءِ پاڻيءَ جا علائقا بورڊ قائم ٿيندا، جيڪي اهو نطام سنڀاليندا. في الحال ته اها رٿا ئي تڪراري آهي توڻي جو ظاهري طور وڏو ”انقلاب“ ڏسجڻ ۾ اچي ٿو. اهي اختياريون ۽ بوڙڊ سڌا سنوان سياسي معاملا آهن ۽ پاڻيءَ جي ورڇ واري سوال سان ڳنڍيل آهن. هن وقت سنڌ جو هڪ وڏو مسئلو سم جو آهي. خبر ناهي ته اهي نوان بورڊ سم کي ڪيئن ختم ڪندا؟
سم نالين سنڌ کي بار بار ٻوڙيو آهي، ان جا فقط ٻه سبب آهن؛ درياهه ۾ پاڻيءَ جي کوٽ ۽ ڪچا واهه جن مان پاني سمي زمين ۾ جمع ٿئي ٿو ۽ لوڻياٺا مادا مٿي کڻي زمينون ڦٽائي ٿو. سنڌو درياهه فقط اهو نه آهي، جيڪو چوماسي ۾ يا ان کان ٿورو اڳ ۽ پوءِ نظر اچي ٿو. اهو به سنڌو درياهه آهي، جيڪو نومبر کان فيبروري ۽ مارچ تائين هوندو آهي. ان وقت غلام محمد بئراج ۾ بيٺل پاڻي ڇڙيو نه، سم جو هوندو آهي، جيڪو پوءَ نهرن جي ذريعي زراعت لاءِ استعمال ٿيندو آهي. اها سم اوسي پاسي جي زمينن جي هوندي آهي، جيڪا سياري ۾ درياهه جي خالي پيٽ ڏانهن ڌوڪي ٿي. هاڻي جڏهن اوڀر کان سم جو پاڻي سنڌوءَ ۾ سڌيءَ طرح داخل ٿيندو ته غلام محمد بئراج ۾ سم واري پاڻيءَ جو مقدار اڳي کان وڌيڪ هوندو. اهو پاڻي لاڙ جي زمينن لاءِ ڇا ثابت ٿيندو؟ بهتر اهي ته واسطيدار اختياريون پاڻ وضاحت ڪن.