... ۽ پوءِ رولو پئجي ويو!

... ۽ پوءِ رولو پئجي ويو!

ڪن ماڻهن جي عادت هوندي آهي ته اهي اکيون ٻوٽي زندگيءَ جا وڏا سفر ڪندا آهن ۽ اوچتو ڪنهن وڏي مصيبت ۾ ڦاسجي ويندا آهن. سياڻا چوندا آهن ته ، ”ٻيلي! زماني تي نظر رکو ۽ جيڪي ڪجهه وهي واپري پيو اهو پنجن ئي حواسن سان محسوس ڪريو!“ پر مجال آهي جو اسان زندگيءَ جي سفر جون وکون سوچي سمجهي کڻون!

اڃا ڪلهه جي ڳالهه آهي ته لياري جو هڪ نوجوان بلبل کي آڱرين تي کيڏائيندو پئي ويو. خبر تڏهن پئي جڏهن هڪ ويگن پاسو هڻي ويس. ڪيڏانهن وئي بلبل ڪيڏانهن ويو پاڻ! اوڙي پاڙي جا ماڻهو ماڪوڙن وانگر مڙيا ۽ ٽنگو ٽالي ڪري الائي ڪاڏي کڻي ويس.

سنڌ ۾ رهندڙ ماڻهو ٻه اکيون ٻوٽي پيا هلن. هڪڙا آهن جيڪي هيروئن جي عشق ۾ پاڻ کي ۽ گهر بار کي تباهه ڪرڻ پويان اهن، بيا وري ڪلاشنون ڪلهي تي کڻي هڪ ٻئي کي مارڻ ۾ رڌل آهن. پڇون کڻي ته ”بابا ڪيڏانهن سنڀريا آهيون؟“ جواب ملندو، ”دشمنن کي طاقت ڏيکارڻ!“ ڪيڏو به سمجهايون پر چوندا، ”پري ٿي ڊڄڻا! تون اسان مان ناهين!“ هر هيروئني سمجهندو آهي ته هو هيروئن ڇڪي ٿو، پر دراصل هيروئن کيس ڇڪي رهي هوندي آهي.هر ڪلاشني ڀائيندو آهي ته هو ڪلاشن کڻي بيٺو آهي پر اصل ۾ ڪلاشن کڻي بيٺو آهي پر اصل ۾ ڪلاشن کيس کنيو بيٺي هوندي آهي؛ جيڪا هڪ ڏينهن نه رڳو کيس ”کني ڇڏيندي“ پر سڄي سماج جو سک کڻي ڇڏيندي. اکيون پوري نڪري پوڻ جو نتيجو اهو ئي نڪرندو آهي، جيڪو اڄ ظاهر ٿي بيٺو اهي.

فقير جو خيال هو ته هر ڪڙم ۽ قبيلي ۾ سڀ ”ماڻهو“ هوندا آهن،جيڪي ٻن هٿن سان پورهيو ڪندا آهن ۽ پنهنجا ٻچا پاليندا آهن. پر هتي ته ڪو به ماڻهو پاڻ کي ”ماڻهو“ چوڻ لاءِ تيار ئي ڪو نه لڳي. ڪو به ڀلومانس فخر سان ايئن نٿو چوي ته، ”ادا مان ته ماڻهو آهيان يا مان هاري يا پورهيت آهيان!“ اسان وٽ سڀ ڪجهه آهن پر اهي ناهن، جيڪو فقير جو خيال هو، جنهن کي ڏسو بندوق ڪلهي تي کنيو بيٺو آهي، ”ڀائو ڪيڏانهن؟“، ”چانڊين تي چڙهائي!“. ”ادا تون ڪيڏانهن؟“، ”سماٽين کي سيکت ڏيڻ!“ ”پٽ تون ڪيڏانهن؟“، چنن جي چيڀاٽڻ!“، ”.... ۽ ڏاڍا مڙس تون ڪيڏانهن؟“، ”ٻروچن سان ٻه هٿ ڪرڻ!“ ” ۽ نوجوان تون؟“ ”مهاجر مارڻ!“ سڀني جون اکيون ٻوٽيل آهن ۽ خطرناڪ رستن تان سفر جاري آهي.

سفرڪيترو به سؤکو هجي، اکيون کليل هئڻ گهرجن، هيءُ ته اهڙيون جوکم ڀريون واٽون آهن جيڪي هڪدم ڇڏڻ گهرجن ڇاڪاڻ ته انهن جو انت ناهي ۽ انهن تي ماڻهن جي پکڙيل هڏين کانسواءِ ٻيو ڪجهه به نه آهي.

ڪي سال اڳ جڏهن ڀارت جو هڪ هوائي جهاز هائجيڪ ٿي پاڪستان لٿو ۽ جائجيڪرن مس مس وڃي مسافرن جي جند ڇڏي تڏهن هڪ پاڪستاني صحافي4 هڪ سک مسافر کان انٽرويو ڪيو هو، ”سردار صاحب! توهان ٻڌائيندا ته هائجيڪرن جهاز ڪيئن اغوا ڪيو؟“

سردار جيءَ چيو، ”او جناب! اسان تي ستي پئي سان!“

”آڇا ته توهان ستا پيا هئا! پوءِ ڇا ٿيو؟“

”او جي فر اي رولا پئي گيا!“

اسان جو به اهو ئي حال آهي، اسان سڀ ستا پيا آهيون. اسان کي خبر آهي ته ملڪ ۾ 40 سالن ۾ ڪيئي ڀيرا هائجيڪ ٿيو اهي پر اسان وري وري سمهي پئون ٿا، اک تڏهن پٽجي ٿي جڏهن ”رولو“ پئجي چڪو هوندو آهي. اسان هڪ ٻئي خلاف بندوقون کڻي بيٺا آهيون ۽ هڪٻئي کان پڇون ٿا، ”تون ڪير؟“: ”سنڌي!“، ”تون ڪير؟“ ”ٻروچ!“، ”تون ڪير؟“، ”مهاجر!“ ڪٿان به اهو جواب نٿو ملي ته، ” ادا مان مسڪين پورهيت، پورهيت جو ٻار، جنهن تي بار بار مارشل لا وارا بندوق اڀي ڪن ٿا.“

اسان دنيا کي ٻڌائيندا آهيون ته اسان وٽ وڏي طاقت آهي. اسان ڏاڍا غيرت مند ۽ بهادر آهيون. اسان جي تاريخ قربانين جي تاريخ آهي. پر اسان صرف هڪ ٻئي کي ماريندا آهيون. پنهنجا ڪڙم ناس ڪندا آهيون ۽ مارشل لا خلاف تڏهن جدوجهد ڪندا آهيون جڏهن اها مٿي ”لڳي“ويندي آهي. لڄ کان لٽجڻ کان اڳ بچائڻ بدران ان مهل غيرت ۾ ايندا آهيون. جڏهن اها لٽجي چڪي هوندي آهي. اسان اکيون ٻوٽي سفر ڪندا آهيون، اڱرين تي بلبل کيڏائيندا آهيون ۽ هيروئن سان عشق ڪندا آهيون. اسان جا نشا صرف ان وقت ٽٽندا آهن جڏهن ”رولو، پئجي چڪو هوندو آهي.

(هيءَ سين خميس پهرين جون 1989ع، روزانه هلال پاڪستان ڪراچي).