10. خالق ۽ تخليق

خـــالــق ۽ تــخلــيـــق

آئون پـَـن پـَـن ۾ هـُـن کي ڳوليان ٿو.
ڪو چوي ٿو ته هـُـو پاڻ پــنُ پــنُ آهي.
ڪو چوي ٿو ته پـَـن پـَـن ۾ هـُــو آهي.
ڪو چوي ٿو ته پـَـن پــَن ۾ هـُـن جو عڪس آهي.
ڪو چوي ٿو ته پــنُ پــنُ هـُـن جي وجود جو شاهد آهي.
ڪو چوي ٿو توهان اکرن جي هيرا ڦيري ٿا ڪيو!
ڪو چوي ٿو ته توهان ڪائنات جي ڳــُــجهه ۾ هٿ وجهي رهيا آهيو!
ڪو عملي صلاح ڏئي ٿو، ”اونهي سمنڊ ۾ ٽٻي هڻو، جيڪي هٿ اچيو، اهو ئي سچ آهي ... توهان ته ڇڙو ڪناري تي بيهي انت بحر جون ڳالهيون پيا ڪيو!“
آئون انت بحر ڏسڻ لاءِ بحر ۾ ٽٻي هڻان ٿو ۽ هڪ نئون جهان پسان ٿو ۽ سوچيان ٿو:
ڇا شاهد ۽ مشهود ٻه جدا شيون آهن؟
ڇا ساجد ۽ مسجود ٻه جدا شيون آهن؟
ڇا سجدو ۽ ساجد ٻه جدا شيون آهن؟
ڇا خالق ۽ تخليق ٻه جدا شيون آهن؟
ڇا ساز، آواز ۽ سازندو هڪٻئي کان جدا آهن؟
ڇا تندُ، ڪٽارو ۽ ڪــنڌ جڏهن پاڻ ۾ مـِـلن ٿا، تڏهن به هڪٻئي کان جدا آهن؟
ڇا ڪثرت ۽ وحدت ٻه جـُـدا شيون آهن؟
زندگي ۽ موت، زمين، آسمان، پاتال ۽ سمنڊ هڪ ئي حقيقت جا مختلف مظهر ئي ته آهن!
آئون پـَـن پــَن ۾ هـُـن کي ڳوليان ٿو
۽ چوان ٿو ته پـَـن پـَـن ۾ هـُـو آهي
جيئن جسم ۾ روح آهي، تيئن سـُـرشٽيءَ ۾ هـُـو آهي!
جيئن رونءَ رونءَ ۾ احساس آهي، تيئن ڪَڻِ ڪَڻِ ۾ هُـو آهي.
هـُـن جو وجود، هـُـن جي قدرت ۽ هـُـن جو سرشتو هڪٻئي کان جدا ڪونه آهن.
پــن پــن ۾ هـُـو آهي.
جيئن روح کان سواءِ جسم بي معنيٰ آهي، تيئن هـُـن کان سواءِ هيءَ ڪائنات!
جڏهن جسم ۾ روح آهي، تڏهن جسم ۾ حرڪت آهي ۽ ماڻهو مڪمل ٿئي ٿو.
هر وجود جـُـدا سهي، هر وجود هڪٻئي سان ڳنڍيل آهي.
ڪجهه به لاتعلق نه آهي، ڪثرت ۾ وحدت ۽ وحدت ۾ ڪثرت آهي.
شاهد به هـُـو ۽ مشهود به هـُـو آهي!
منظر به هـُـو ۽ نظر به هـُـو آهي،
هـُـو ئي آهي ۽ هـُـن کان سواءِ ٻيو ڪجهه به ڪين آهي.
واعظ چوي ٿو ته هـُـو واحد آهي ۽ واحد سان ڪنهن کي شريڪ ڪرڻ ڪفر آهي.
... جڏهن آئون چوان ٿو ته سڀڪجهه هـُـو آهي ۽ هـُـن کان سواءِ ٻيو ڪجهه به نه آهي، تڏهن واعظ ڇرڪي ٿو پوي ۽ ڪفر جي فتويٰ ٿو هڻي!
جيڪڏهن سڀڪجهه واحد ۽ احد ۾ شامل نه آهي ته ڇا هـُـن کان سواءِ ٻيو ڪجهه به آهي؟ جيڪڏهن اهو مڪمل آهي ته پوءِ مڪمل کان ٻاهر ڇا آهي؟
جب ڪه تجهه بـِن نهين ڪوئي موجود
پهر يه هنگامه اي خدا ڪـــــيا هـــئه؟
(غالب)
واحد يا احد ته مڪمل هوندو آهي.
جيڪڏهن ڪائنات ۾ هـُـن کان سواءِ ڪي ٻيو به آهي ته پوءِ ... ؟ اي واعظ ڇا تون واحد، احد ۽ لامحدود کي محدود ڪونه ڪري رهيو آهين!؟
ڇا تو واحد کي محدود ڪونه ڪري ڇڏيو؟
انڪري آئون چوان ٿو ته هـُـو ايترو مڪمل آهي جو هن کانسواءِ ٻيو ڪجهه آهي ئي ڪونه!
اي واعظ! جيڪڏهن واحد کانسواءِ ٻيو ڪجهه به ڪونه آهي ته پوءِ انسان ڪير آهي؟
شيطان ڪير آهي؟ فرشتا ڪير آهن؟ وڻ ٽڻ، درياهه ۽ جبل ڪير آهن؟
اهي سڀ ”حڪم ربي“ آهن.
بي شڪ! اهي سڀ هـُـنجي حڪم سان آهن.
ڇا حاڪم ۽ حڪم ٻه جدا شيون آهن؟
ڇا خالق ۽ تخليق ٻه جدا شيون آهن؟
ڇا خالق کي تخليق کان ۽ تخليق کي خالق کان جدا ڪري سگھجي ٿو؟
ڇا موسيقي موسيقار کان ٻاهر آهي؟
موسيقي ته موسيقار ۾ موجود آهي جنهن کي ساز ۽ آواز جي سهاري ٻاهر آندو وڃي ٿو.
ته پوءِ، موسيقي موسيقار جو اندر ئي ته آهي!
جيڪڏهن پــنُ پــنُ خالق کان جـُـدا آهي ته پوءِ اها ڪنهنجي تخليق آهي؟
ڇا اهو پــنُ پــنُ خالق کان جـُـدا آهي؟ هـُـن جو مظهر نه آهي؟
جيڪڏهن منهنجو به ڪو خالق آهي ته پوءِ آئون ڪير آهيان؟
تخليق، اهو وجود آهي جيڪو باطن مان نڪري ظاهر ٿئي ٿو.
ڇا باطن مان ظاهر ٿيڻ سان وجود بدلجي وڃي ٿو؟
اي واعظ! تون ’واحد‘ کي الائي ته ڪٿي پيو ڳولهين ...
آئون ته هـُـن کي مــن ۾، ۽ مــن کان ٻاهر هر هنڌ ڏسان ٿو!
تون چوين ٿو ته جيڪڏهن سڀ ڪجهه ”هڪ“ آهي ته پوءِ ٽڪراءُ ڇو آهي؟ هڪ پٿر ٻئي پٿر سان ٽڪرائجي ٿو ته چـِـڻگون ڇو ٿيون اُٿن؟
آئون پڇان ٿو ته جڏهن هڪ ڪڪر ٻئي ڪڪر سان ٽڪرائجي ٿو تڏهن کنوڻ ڇو ٿي ڪڙڪي؟ ڇا ڪڪرن کان به نرم ڪا شئ موجود آهي؟ ڪڪر ته ڪڪر ئي آهي، پوءِ جڏهن هو پاڻ ۾ ملن ٿا، تڏهن وِڄ ڇو ٿي ڪري؟
اهو به وجود آهي. اهو وجود ظاهر آهي جيڪو باطن مان پاڻ کي پڌرو ڪري ٿو.
ڪوهه طور تي ڇا هو؟
ان بڙ جي ڇانو ۾ ڇا هو، جتي گوتم ٻـُـڌ ويٺو؟
يروشلم جي چوڪ تي حضرت عيسيٰ کي ڏنل صليب واري رات ۾ ڇا هو؟
غارِ حرا ۾ ڇا هو؟
ڇا ان وقت باطن پاڻ کي ظاهر ڪونه ڪري رهيو هو؟
باطن اڃا تائين پاڻ کي ظاهر ۽ غائب ڪري رهيو آهي!
جيڪڏهن ايئن نه آهي ته پوءِ هي سڄو شور ۽ هيءَ سڄي سانت ڇا آهي؟
هي سوجهرا، هي چمڪاٽ، هي اونداهيون ... ۽ هيءَ سڄي چُرپـُـر ڇا آهي؟
... ۽ هي پکين جون ٻوليون ۽ مور جو ناچ ڇا آهي؟
هيءَ باز جي جهڙپ ۽ ان سان آخري پساهن تائين تلور جي ويڙهه ڇاهي؟
تتر ڇا ٿو ٻولي؟ ڳيري جي گـُـهو گـُـهو ۽ گـُـگھه جي گھوگھاٽ ۾ ڇاهي؟
سانوڻ جي پالوٽ کانپوءِ ٿر جي ڀـِـٽن تي ڳهه پائي جهومندڙ وڻ ۽ ٻوٽا ڪجهه ته چون ٿا!
۽ هو ڪاري ڏڪار جي ڏينهن ۾، واريءَ ۾ لٽجندڙ هڏاوان پڃرا ڇا ٿا چون؟ ... ۽ ٺيڪ ان مهل نئين ڄاول ٻار جي اُوئان! اُوئان! بي سبب ته ناهي!
باطن مان ظاهر ۽ ظاهر مان باطن ٿيڻ جو سلسلو جاري آهي.
هيءَ تخليق آهي يا تخليق جو موت آهي؟
جيڪڏهن اهو سڀ بامقصد آهي ته پوءِ ظاهر ۽ باطن ٻئي هڪ آهن، زندگي ۽ موت هڪ آهن. تخليق ۽ تخليق جي موت ۾ فرق محض هڪ دوکو آهي.
جيڪڏهن اهو سڀ بي مقصد آهي ته پوءِ عدم وجود مان وجود جو پيدا ٿيڻ ڪهڙي معنيٰ ٿو رکي؟ سچ اهو آهي ته خالق ۽تخليق ۽ پوءِ تخليق جو ميسارجڻ سڀڪجهه ”هڪ“ آهي.
وجود هڪ ئي آهي جيڪو رُوپ مــٽائي ٿو.
پنهنجي ننڍپڻ جي تصوير کڻي پاڻ آئيني جي سامهون ٿي بيهه ۽ پاڻ کان پـُـڇ،
”اهو تصوير وارو ٻار ڪيڏانهن ويو؟ ۽ سامهون آئيني ۾ نظر ايندڙ عڪس ڪنهنجو آهي؟“
ڇا اهو ساڳيو ٻار آهي؟
ڇا اهو ڪو ٻيو وجود آهي؟
هـُـن ٻار ۽ هـِـن بالغ انسان ۾ زمين ۽ آسمان جو فرق آهي. سندن بت، قد ڪاٺ، رنگ روپ سڀڪجهه مختلف آهي. ٻيو ته ٺهيو، ان ساڳئي فرد جي جسم ۾ رت جو ڪوبه هڪ ڦڙو ساڳيو نه آهي. سڀڪجهه نئون ۽ ٻيو آهي.
سڀڪجهه بدلجي چڪو آهي، سوچ به بدلجي چڪي آهي ۽ سماجي حيثيت به.
تون پاڻ کان پڇي سگھين ٿو، ”هي تصوير وارو ٻار ڪيڏانهن ويو؟ ۽ آئيني ۾ بيٺل جوان مرد ڪير آهي؟ ... ڇا اهو جوان مرد اڄ کان 25-30 سال پوءِ به ساڳيو جانٺو جوان هوندو يا ان جي جاءِ ڪو اهڙو پوڙهو شخص والاري چڪو هوندو جيڪو لٺ جي سهاري هوريان هوريان هلي رهيو هوندو!؟“
ان پوڙهي جو بـُـت قد ڪاٺ ۽ رنگ روپ