11. اي دل تون پريشان ڇو آهين؟

نجي خواهشن جي تابع نه آهي. فطرت پنهنجي طريقي سان هلي ٿي.
ڪڏهن ماڻڪ موٽايا وڃن، ڪڏهن بنا تورڻ جي اگھايو ڇڏي.
ڪڏهن پورهيو قبول، ڪڏهن ڏڏ به ڍاپجيو وڃن!
اي دل! متان تون ايئن سمجهين ته مون پورهئي کان انڪار ڪيو آهي ۽ مون تدبير ۽ حيلن کي اجايو قرار ڏنو آهي. هرگز نه! اهي حـُـجتون ته لازمي طور پوريون ڪرڻيون آهن.
... آئون ته رڳو لاڀ جي ڳالهه ٿو ڪيان جنهن تي تنهنجو منهنجو وس ناهي! توکي ۽ مون کي ته پنهنجي چرخي سان ڪم!
هوت هلي ايندو آهي پر پاڻ کي به اڳڀرو ٿيڻو پوندو آهي.
مستقل مزاجيءَ سان پنڌ ۽ پورهيو ڪرڻ ڪا رواجي ڳالهه ته ناهي. نه تون هـِـن ڪــل يـُـگ سان دل لڳاءِ ۽ نه وري دل لاهـِـه! ڪــل يـُـگ پنهنجي جاءِ تي! پر آگي جي آگيا پنهنجي جاءِ تي آهي. تنهنجي حصي جو ڀاڳ توکي ضرور ملندو، پريشان نه ٿيءُ! جيڪڏهن چور جو ڀاڳ آهي ته پوءِ ڀاڳئي جو ڀاڳ ڇو نه هوندو؟
انڪري، ايئن نه لـُـڇ! پيار جي پورهئي سان پناهه! پناهه! به پئي ڪر!
”ڪي ڪــت، ڪي ڪــنب!“
تو وٽ ٻيو ڪو رستو آهي ئي ڪونه، سواءِ ڪنبڻ ۽ ڪـــتڻ جي. سنڌوءَ جو پاڻي سڀني جي اُڃ اجهائيندو آهي، هڪ تون ئي ته اُڃايل ناهين!
هائو! هٻڇيءَ جو پيٽ الله به ڪونه ڀريندو آهي. هن جو ڀاڳ ڦاٽي مرڻ آهي.
اي دل! آئون ڄاڻان ٿو ته تون هٻڇي نه آهين پر لڇمڻ وانگر بن واس ۾ آهين. آئون ڄاڻان ٿو ته تون وياڪل ڇو آهين؟
اڄ جي ڏُک کان سڀاڻي جو ڀؤ وڌيڪ تڪليف ڏيندو آهي. تون سوچين ٿي ته:
متان! سڀاڻي هڙ ۾ اهو به نه هجي، جيڪو اڄ موجود آهي!
متان ڪو پيارو ساٿ ڇڏي وڃي!
متان ڪنهن پياري کي آئون ڇڏي وڃان!
متان ڪو دشمن وار ڪري وڃي، هن بن ۾!
متان اهو اجهو مونکان ڇڏائجي وڃي، جنهن هيٺ آئون چرخو پئي ڪتيان!
متان چرخو چيو نه ڪري، ڀڄي پوي ۽ ڪتڻ بند ٿي وڃي!
متان سڀاڻي اٽي جي لــپ به نه هجي!
متان جسم جي سگھه ڇڏائجي وڃي، هـــــــڏ ويهي وڃن!
خدا ڄاڻي ڇا ٿئي ۽ تون اهو صدمو ۽ ڏک سهي نه سگھين!
هي سڄو ”مــتان! مــتان!“ جو ڊپ مانڊاڻ آهي، شايد اهو سڀڪجهه ٿي پوي، شايد انهن مان ڪا هڪ يا ٻه ڳالهيو ٿي پون!
ته پوءِ اي دل! ڇا اهي ڪي وقتي گھـُـوگھٽ آهن جن کي گھر جا دروازا ٻيڪڙي تون جهلي سگھندينءَ ۽ سوچي سوچي نيٺ ڪو حل ڳولي ڪڍندينءَ!؟
ايئن ڪونه ٿيندو، ڇاڪاڻ ته جيڪي ڪجهه ٿيڻو آهي اهو اَوَس ٿي رهندو.
تون پنهنجو مستقبل ڏسي سگھين ٿي.
توسان تنهنجو عقل، ويساهه، تجربو، علم ۽ ممڪن آهي ته بشارتون به هجن!
پر اهو سڀڪجهه ايترو ئي محدود آهي جيترو هڪ وڏي اونداهي دنيا ۾ ٻرندڙ هڪ ڏيئي جي روشنيءَ جو دائرو!
ها! تون ان روشنيءَ جو دائرو وڌائي سگھين ٿي، ان لاءِ توکي وَٽِ مٿي ڪرڻي پوندي ۽ تيل وڌائڻو پوندو، جنهن حد تائين ڪري سگھين.
مستقبل ۾ ڇا آهي؟
اهو سوال بالڪل ايئن آهي جيئن ڪو پُڇي ته ڌرتي ۽ ڪائنات جي هنن وسيع اونداهين ۾ ڇا سـِـرجي رهيو آهي؟
ڇا ايڏو علم ڪنهن ڪمپيوٽر، ڪنهن سائنسدان، ڪنهن ولي الله، ڪنهن عامل، جـِـن يا ملائڪ وٽ ٿي سگھي ٿو ؟؟
قطعي نه! هر ڳالهه جي ڪا حد آهي، سواءِ احد جي، جيڪو لامحدود آهي.
ڪو به نٿو ڄاڻي ته ڇا ٿي چڪو آهي، ڇا ٿي رهيو آهي ۽ ڇا ٿيڻ وارو آهي.
نبي سائينءَ فرمايو، ”آئون به توهان جهڙو بشر آهيان ۽ (مستقبل بابت) نٿو ڄاڻان، سواءِ ان جي، جيڪو مون کي ٻڌايو ويو!“
آئنسٽائن چيو، ”مون ته علم جي سمنڊ جي ڪناري تان ٻه ٽي پٿريون چونڊيون آهن ۽ بس!“
ته پوءِ اي منهنجي دل! تون جنهن سبب کان پريشان آهين، ان جو جواب ڪنهن وٽ آهي؟
ڇا تو ڪڏهن تتر کي مضبوط پڃري ۾ ڏٺو آهي؟
ڇا اهو هر وقت ان جستجو ۾ ڪونه هوندو آهي ته ڪٿان ڪا وِٿي ملي وڃي ته جيئن هو ڀڙڪو ڏيئي اڏامي سگھي!
اي منهنجي دل! تون به ايئن ئي آهين، خوف جي پڃري ۾ وڪوڙيل ... پر اهو وساري ٿي ويهين ته پڃري کان ٻاهر جي دنيا، جنهن ۾ تتر اڏامڻ چاهي ٿو، اُتي سـِـرڻيون ۽ باز سندس تاڙ ۾ آهن.
ته پوءِ ڇا ڪجي؟
تو وٽ ٻه رستا آهن:
هڪ اهو ئي جيڪو تتر جو ۽ تنهنجو آهي ،
۽ ٻيو اهو آهي ته سانت ٿي وڃ ۽ اهو سچ قبول ڪر ته جيڪي ڪجهه ٿيڻو آهي، سو ٿي رهندو ۽ توکي ان ڏُک سـُـک مان لنگھڻو آهي.
... ۽ هيءَ دنيا ۽ هي جنم هڪ اجهل قوت جي تابع آهن، جنهن جي آڏو تنهنجا سمورا حوصلا ۽ حيلا هڪ خواهش کان وڌيڪ ناهن.
تون قدرت جي اٽل فيصلن جي خلاف ڪيستائين وڙهندينءَ؟
انڪري سانت ٿي وڃ ۽ هن وڏي اجهل قوت جي اٽل قانون کي قبول ڪر! تون هي پڃرو ۽ هي قانون ٽوڙي نٿي سگھين!
انڪري يا ته فطرت جي قانون آڏو هٿيار ڦـِـٽا ڪر ... پر اهو شڪست جو اعتراف هوندو، جيڪو توکي ڪونه جـُـڳائي، ڇاڪاڻ ته تون پان به فطرت جو حصو آهين!
انڪري، بهتر آهي ته تون پاڻ اجهل ۽ عظيم قوت ۾ ايئن هڪ ٿي وڃ جيئن ڦـُـڙو سنڌوءَ ۾ شامل ٿي ويندو آهي.
تون ائين چاهين يا نه چاهين، پر ايئن اَوَس ٿيڻو آهي. مـِـينهن ڦـُـڙو هجي يا ننڍڙي چشمي جو وهڪرو، پاڻي هيٺاهينءَ ڏانهن وهندو آهي، توکي به هيٺاهين وٺڻي آهي.
جڏهن اها حقيقت اٽل آهي ته پوءِ روڄ راڙو ڇو؟
تون اها ڳالهه ڇو نٿي سمجهين ته توکي پنهنجي اصل سان ملڻ جي خوشيءَ جي احساس ۾ بي خود ٿيڻ گھرجي ... پر تون ته الائي ڪهڙين خواهشن ۽ خوفن ۾ پريشان آهين!؟
دل! تنهنجو مسئلو اهو آهي ته تون:
هن مسافر خاني کي گھر سمجهي ويٺي آهين.
خواهشن جي ڪــنڊن کي گـُـل سمجهي انهن ۾ ڦــٽجي ۽ ڦاسجي وئي آهين.
هڪ خواب کي حقيقت سمجهڻ لڳي آهين.
برابر! بـُـک جو چڪ ماري وجهي ٿو، مائٽ جو وڇوڙو ڳاري وجهي ٿو. معذوري ۽ محتاجي هڪ وڏو ڏچو آهي، انڪري ئي ته تون ملڪيت، دولت ۽ اولاد ۾ پناهه ڳولين ٿي. موهه ۾ سـُـک ڳولين ٿي ۽ دنياوي سـُـکن کي معراج سمجهين ٿي.
تون ڪيڏي نه وڏي ڪـُـن ۾ ڦاٿل آهين، ڪيڏي نه وڏي غلط فهمي اٿئي!
تون ٽهڪن جي اميد تي پاڻ کي چهڪ ڏيئي رهي آهين.
تون رڳو هڪڙو ڪم ڪر!
هن مسافر خاني کي پنهنجو گھر سمجهڻ ڇڏي ڏي!
هر شئ، جيڪا تنهنجي استعمال ۾ آهي، تنهنجي چوڌاري آهي، تنهنجي خدمت ۾ مصروف آهي، توکي سـُـک ڏيئي رهي آهي يا ڏُک ڏيئي رهي آهي، ايئن سمجهه ته اُهي مسافر خاني جي ملڪيت آهن.
فائيو اسٽار هوٽل ۾ ڪيڏا به کڻي سـُـک هجن، جڏهن تون اها هوٽل ڇڏي گھر وڃڻ لڳين ٿي، تڏهن توکي ڪوبه ڏک ڪونه ٿو ٿئي، بلڪه خوشي ٿئي ٿي.
جڏهن، تو فائيو اسٽار هوٽل جي ڪنهن به شئ کي پنهنجو ڪونه سمجهيو هو ته پوءِ ڏُک ڇو ٿيندو؟ پريشاني ڇو ٿيندي؟
تون ايئن سمجهه ته جنهن گھر ۾ تون رهين ٿي، اها هڪ هوٽل آهي ۽ ان ۾ موجود ڪا به شئ تنهنجي ناهي.
تون پڇندينءَ ته، ”پوءِ! منهنجو گھر ڪهڙو ۽ ڪٿي آهي؟“ بدقسمتيءَ سان تون پنهنجي گھر جو رستو وڃائي ويٺي آهين ۽ مسافريءَ دوران مليل مانجهاندي جي ڪنهن ماڳ کي گھر سمجهي ويهي رهي آهين.
جيڪڏهن تون پاڻيءَ جو ڦڙو آهين �