15. وقت ڇا آهي؟

وقت ڇا آهي؟ پولار ۾ گھڻا وڳا آهن؟

چون ٿا ته نئون ملينيم شروع ٿي ويو آهي.
چون ٿا ته وقت ٻليءَ وانگر پير پير ۾ ڏيئي هلي ٿو.
وقت بادشاهه آهي ۽ پوڙهن جي پيشانيءَ ۾ ان جا پيرا ڏسجن ٿا.
ڪو صاحب وقت کي گھڙيال جي ٽڪ ٽڪ ۾ تڪي ٿو،
ڪو رات ۽ ڏينهن ڏانهن ڏسي ٿو،
ڪو مـُـندون ۽ مهينا ڳڻي ٿو، بَڊو، ڪـَـتِي ۽ پـُـوهه جا پارا،
هي آرهڙ، هي سانوڻ، هي ڦڳڻ، هي چيٽ ...
پر مون آڌي رات جو اُٿي اُٿي ڏٺو آهي ته وقت آهي ئي ڪونه! ڌرتي جي گولي تي هڪ ئي وقت رات ۽ ڏينهن، سيارو ۽ اونهارو آهن.
تون وقت کي ماپين ٿو، تنهنجي هوش ۽ عقل کي سلام آهي.
تو سج جي گردش کي ماپو ٺاهيو آهي،
تو چنڊ جي گردش کي ماپو ٺاهيو آهي،
تو زمانن جي گردش کي ماپو ٺاهيو آهي،
دنيا ۾ شايد ٻيو ڪوبه تارو، گرهه ۽ چنڊ گردش نٿو ڪري!؟
تون مريخ ۽ زهره تي وقت ڪيئن ماپيندين؟ هن وقت مريخ تي گھڻا وڳا آهن؟
تون مشتري ۽ زحل تي وقت ڪيئن ماپيندين؟ هن وقت زحل تي ڪهڙو وقت آهي؟
تون ان جاءِ تي وقت ڪيئن ماپيندين جتي فقط پولار آهي! نه ڏينهن، نه رات، نه سانوڻ، نه بڊو، نه ڪتي، نه چيٽ نه پوهه جا پارا! اتي ته ڪجهه به ڪونهي. نه، سج، نه چنڊ، نه روشني. هن وقت پولار ۾ گھڻا وڳا آهن؟
تون اتر قطب ۽ ڏکڻ قطب تي وقت کي ڪيئن ماپيندين جتي ڇهه مهينا ڏينهن ۽ ڇهه مهينا رات ٿئي ٿي. جيڪڏهن اتر ۽ ڏکڻ قطب جي ساڳي ڊگھائي ڦاڪ تي صبح جا ست وڳا آهن ته هڪ هنڌ رات ۽ ٻئي هنڌ ڏينهن ڇو آهي؟
ڇا تون نٿو ڄاڻين ته جڏهن اتر آمريڪا ۾ سخت سيارو هوندوآهي، تڏهن ڏکڻ آمريڪا ۾ سخت گرميون هونديون آهن.
وقت ڪا ٻي شئ آهي.
وقت ته ڪو بي وس تماشائي آهي.
تون جنهن شئ کي وقت ٿو چوين اها ڪا ٻي شئ آهي، جنهن جي هٿ ۾ ڪجهه به ناهي. وقت ته شايد وهم آهي. تون ئي چئه، ڇا وقتُ ڪو مفروضو ڪونه آهي؟
ڇا گھڙيال جي ٽڪ ٽڪ وقت آهي؟
ڇا اٺن پهرن جو نالو وقت آهي؟
ڇا ٽيهن ڏينهن ۽ 365 ڏينهن جو نالو وقت آهي؟
اهي سڀ ماپا ته محدود آهن، ڪائنات ۾ وقت جي ڪهڙي حيثيت آهي؟
هـُـتي ته جيڪي آهي، سو آهي، ۽ جيڪي آهي، اُهو سمجهه ۽ ڪاٿي کان ٻاهر آهي.
اي هوشمند!
ڇا تون ٻڌائي سگھين ٿو ته تون ڪهڙي جـُـڳ ۾، ڪهڙي زماني ۾، ۽ ڪٿي آهين؟
تون جنهن ڌرتيءَ تي بيٺو آهين اها ڪائنات جي ڪهڙي ڇيڙي ۾ آهي؟ ۽ ڪائنات جي ان ڇيڙي ۾ گھڻا وڳا آهن؟ ڌرتي ڪائنات جي اتر ۾ آهي يا ڏکڻ ۾؟ هيٺ آهي يا مٿي؟ ڏکڻ قطب تي بيٺل ماڻهو سبتو آهي يا اتر قطب تي بيٺل ماڻهو؟
چئبو ته زمان، مڪان ۽ وجود ٽنهي جو پاڻ ۾ ڪو سنٻنڌ آهي.
هي ته عجيب سنٻنڌ آهي جو زمان جو تعين نٿو ڪري سگھجي، مڪان جي خبر نٿي پوي ۽ وجود پنهنجي موجودگيءَ بابت وائڙن وانگر هيڏانهن هوڏانهن نهارڻ کانسواءِ ٻيو ڪجهه به نٿو ڪري سگھي!
ڌرتيءَ جي گولي تي بيهي اتر، ڏکڻ، اولهه، اوڀر، هيٺ ۽ مٿي جو ته تعين ڪري سگھجي ٿو پر ڌرتي کان ٻاهر؟
ڌرتيءَ جي گولي کان ٻاهر اتر ڪٿي آهي؟ ڏکڻ ڪٿي آهي؟ اولهه ۽ اوڀر؟
هيٺ ۽ مٿي؟
ڪو فرد پنهنجو گھر ڪهڙي ڏس ۾ نهاريندو؟
ڇا اها ئي بي انت وسعت هن جو گھر آهي؟
ڇا اها ئي اڪيلائي هن جو مقدر آهي؟
اها اڪيلائي آهي يا ايڪانت؟
ڇا هيءَ اها ئي جاءِ آهي جنهن لاءِ غالب چيو،
”تــم ميـري پـاس هـوتي هـو گويا،
جب ڪوئي دوسرا نهين هـوتا.“
ڇا اها سچ پچ آسماني پولارن جي ڳالهه آهي؟ يا اهو پولار تنهنجي منهنجي من ۾ به موجود آهي؟
ڇا من ۾ ڪو زمان ۽ مڪان آهي؟ ڪو اوڀر، ڏکڻ، اتر، اولهه، هيٺ، مٿي آهي؟
ڇا من جي گھرائين اوچائي ۽ وسعتن جو ڪو ڇيهه آهي؟
ته پوءِ اي هوشمند!
ڇا تون ٻڌائي سگھين ٿو ته تنهنجي من ۾ گھڻا وڳا آهن؟ تون ڪٿي آهين؟ ڇا من اندر جي دنيا ۽ ڌرتيءَ کان ٻاهر جي دنيا هڪ ٻئي کان صفا مختلف آهن؟ آئون ته ديوانو آهيان، مون کي ڪهڙي خبر ته حقيقت ڇا آهي؟
مون کان عشق جي ڳالهه پڇ جنهن ۾ زمان ۽ مڪان ٿين ئي ڪونه!
هي ته ڪو ازل کان ابد جو سفر آهي جنهن ۾ هر جاءِ ازل آهي، هر جاءِ ابد آهي، هر جاءِ منزل آهي، هر جاءِ مسافري ۽ مانجهاندي جو ماڳ آهي.
آئون ته انهن چڪرن ۾ پوان ئي ڪونه! جبل مڙئي جبل آهي، سمنڊ مڙئي سمنڊ آهي، صحرا مڙئي صحرا آهي.
کـُـليل اکين ۾ به اهو آهي ته بند اکين ۾ به اهو ئي آهي.
هي پنڌ نه اکين ۾ کٽڻو آهي نه پيرن سان پورو ٿيندو.
هي وقت، نه هڪ لمحي ۾ پورو ٿيندو ۽ نه هڪ ملينيم ۾! پنڌ مڙئي پنڌ آهي، جيڪو ڪرڻو آهي... ۽ پنڌ کانسواءِ ٻيو ڪو چارو به ناهي.
هي ته ان وقت کان شروع ٿيل پنڌ آهي جڏهن ”الست بربڪم“ جو پڙلاءُ ٿيو.
۽ پوءِ جڏهن ”قالو بليٰ“ چيو ويو، تڏهن کان هن ڪائنات جو هر ڇيڙو ۽ هر ڪا ڪنڊ هڪ پيچرو ٿي پئي آهي، جن تان قافلن کي هلڻو آهي ۽ هلي رهيا آهن.
ڳالهه رڳو چوهڙ لــڪ جي ناهي، جاؤ ۽ جمر لــڪن جي به ناهي، اڇڙي ٿر ۾ موجود ڊِرنهن جي به ناهي. هيءَ ته تخليق ۽ اقرار جي هڪ اکٽ ڪهاڻي آهي، جيڪا کـُـٽي نٿي سگھي. جيئن گونگي خواب ڏسڻ کان پوءِ ٻڌائڻ لاءِ بيچين رهي ٿي پر ٻڌائي نٿي سگھي، اهو ئي حال لــَڪن، ڀـِـٽن ۽ ڊِرنهن جي منظرن جو آهي.
لـَـڪ، ڀـِٽون ۽ ڊِرنهون ڇا آهن؟ تون مونکان پڇڻ بدران پنهنجي اکين سان ڇو نٿو ڏسين؟ منهنجي زبان بدران پنهنجي اکين ۽ دل تي اعتبار ڪرين ته بهتر اٿئي!
تون چوين ٿو ته وقت کي عشق جي اکين سان ڏسڻ مناسب نه آهي، ڇاڪاڻ ته وقت به ڪا شئ آهي!
تون چوين ٿو ته وقت کي عقل جي فـُٽ پــٽيءَ سان پرکڻ ۽ ماپڻ گھرجي، ڇاڪاڻ ته وقت به قدرت جي ڪا شئ آهي!
شايد! تون به ٺيڪ ٿو چوين. جڏهن تون عقل سان وقت کي ماپي ماپي ٿڪجي پوندين، تڏهن پاڻ کي عشق جي درٻار آڏو ڏسندين. تڏهن تون سموريون فٽ پٽيون، ڪلڪيوليٽر ۽ سافٽ ويئر پاسيرا ڪري پوئتي مڙي ڏسندين ۽ حيران ٿي ويندين!
تون اتي جو اتي بيٺو هوندين جتان ماپڻ شروع ڪيو هيئه!
ڇا تون ڪائنات جون بي انت خاموشيون ۽ پولار ۾ ڦرندڙ آسماني جسمن جي سفر کي شروع کان آخر تائين ماپي سگھين ٿو؟ ته پوءِ تون وقت کي ڇا ماپيندين؟
تون انهن کي سيارا، ستارا، تارا ۽ آسماني ڇپون ٿو سمجهين، ايئن ئي هوندو. آئون عقل کي رد ڪونه ٿو ڪيان، عقل به علم جو هڪ ذريعو آهي ۽ معلم جي مهرباني آهي.
اهي آسماني جسم به ڄڻ ڪي جوڳي اٿئي، جيڪي ازل ۽ ابد جي کوج ۾ ڀٽڪن پيا، ٻــرن ۽ وسامن پيا، ڄمن ۽ مرن پيا.
اهي به ڄڻ ڪي وئراڳي آهن ۽ گيان جي کوج ۾ آهن. اهي به ڄڻ ڪنهن ڀڳتيءَ ۾ آهن يا ”عشق! عشق!“ جي تسبيح ۾ غلطان جهومندا پيا وڃن! اهي ته ڪنهن به زماني ۽ وقت جي چڪر ۾ ڦاٿل ڪونه ٿا لڳن. هـُـو ته قديم هندوستان جي ڀکشوئن جيان سنڌ کان بنگال تائين ۽ نيپال کان لنڪا تائين هڪ ڇيڙي کان ٻئي ڇيڙي ڏانهن اڪيلا ۽ ايڪانت ۾ هلندڙ فقير ٿا لڳن، ڄڻڪ تيرٿن جي ياترا ڪندا هجن! ڄڻڪ ڪعبي جو طواف ڪندا هجن !
عشق ۾ زمان ۽ مڪان ڪونه ٿيندو آهي.
هي ته ”لاهوت ۽ لامڪان“ سان گڏ ”ل